ΧΙΟΥΜΟΡ, ΓΕΛΙΟ & ΑΥΤΟΕΞΑΠΑΤΗΣΗ

Σύμφωνα με μια σημαντική πρόσφατη ανακάλυψη, το χιούμορ και το γέλιο συσχετίζονται θετικά με τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Μάλιστα, το χιούμορ θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα είδος αντιδότου έναντι της αυτοεξαπάτησης. Πολλά χιουμοριστικά σχόλια αναδεικνύουν τις αντιφάσεις που επιχειρούν να κρύψουν οι μηχανισμοί εξαπάτησης και αυτοεξαπάτησης. Πολύ συχνά, η ανάδειξη τέτοιων αντιφάσεων φαντάζει αστεία. Τα παθήματα που σχετίζονται με την αυτοεξαπάτηση – το να βλέπεις, λόγου χάριν, κάποιον που κοκορεύται να τρώει τα μούτρα του- είναι ικανά να προκαλέσουν πηγαίο γέλιο.

Μια από τις χαρακτηριστικές κωμικές σκηνές του βωβού κινηματογράφου αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο, μια σχεδόν τέλεια οπτική απεικόνιση της αυτοεξαπάτησης: ο ακριβοντυμένος άνδρας που περπατά καμαρωτός στον δρόμο σαν παγόνι, με το κεφάλι ψηλά, τόσο σίγουρος για τον εαυτό του ώστε δεν βλέπει την μπανανοφλούδα στο διάβα του. Η συμπεριφορά του άνδρα είναι επικεντρωμένη στον εντυπωσιασμό των άλλων· το βλέμμα του είναι στραμμένο στον ουρανό. Έτσι, ο άνδρας δεν δίνει την παραμικρή προσοχή στα βήματά του και, ως αποτέλεσμα, καταλήγει φαρδύς πλατύς στο έδαφος. Όλη η πόζα του – το καμαρωτό βάδισμα, το υπεροπτικό βλέμμα, τα ακριβά ρούχα- καταστρέφεται από μία και μοναδική αντίφαση.

Στο πλαίσιο ενός πειράματος στο οποίο μετρήθηκε η ροπή των ανθρώπων προς την αυτοεξαπάτηση (όπως εκτιμήθηκε από τη συμπλήρωση ενός απλού ερωτηματολογίου) σε συνάρτηση με την ικανότητά τους να εκτιμούν το χιούμορ (όπως μετρήθηκε από τις εκφράσεις του προσώπου τους κατά την παρακολούθηση κωμικών σκηνών), διαπιστώθηκε ότι εκείνοι που δεν αρέσκονται να κοροΪδεύουν τον εαυτό τους έχουν πιο ανεπτυγμένη αίσθηση του χιούμορ απ’ ό,τι όσοι ρέπουν έντονα προς την αυτοεξαπάτηση. Παράλληλα, όσοι έχουν ισχυρές άδηλες μεροληψίες κατά των μαύρων ή υπέρ των παραδοσιακών ρόλων των δύο φύλων βρίσκουν τα ανέκδοτα με ρατσιστική ή σεξιστική χροιά περισσότερο αστεία απ’ ό,τι εκείνοι με λιγότερο ισχυρές άδηλες μεροληψίες γύρω από τα ίδια θέματα. Άραγε η έντονη εσωτερική αντίφαση που βιώνουν οι πρώτοι βρίσκει διέξοδο στο χιούμορ, με αποτέλεσμα τα ανέκδοτα να φαντάζουν περισσότερο αστεία;

Το γέλιο αποτελεί ένα αρχαίο χαρακτηριστικό των θηλαστικών· έχει παρατηρηθεί στους χιμπατζήδες αλλά και στους επίμυς. Όταν τους γαργαλούν, οι επίμυες βγάζουν ήχους παρόμοιους με το ανθρώπινο γέλιο. Μάλιστα , δείχνουν να απολαμβάνουν το γαργαλητό και να το επιζητούν ενεργά. Οι χιμπατζήδες, από την άλλη, παίζουν συχνά ένα είδος κυνηγητού, κατά τη διάρκεια του οποίου βγάζουν ήχους που μοιάζουν με συνδυασμό γέλιου και χαχανητού – μια αντίδραση η οποία φανερώνει ότι το κυνηγητό δεν έχει απειλητικό αλλά παιγνιώδη χαρακτήρα.

Το χιούμορ δίνει τη δυνατότητα να θίγονται απαγορευμένα θέματα και να αναδεικνύονται οι απόψεις αδύναμων ομάδων. Επιτρέπει επίσης να αναδειχτεί ο αναπόσπαστος ρόλος που παίζει η αυτοεξαπάτηση στη ζωή μας, παρά τις δαπανηρές, δυσμενείς επιπτώσεις της. Έτσι, το χιούμορ μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο αυτοσαρκασμού· στο κάτω κάτω, όλοι είμαστε θύματα του απατεώνα εαυτού μας. Τέλος, το χιούμορ μας δίνει τη δυνατότητα να ασκήσουμε ένα είδος κεκαλυμμένης κοινωνικής κριτικής, χωρίς να φέρουμε σε αμήχανη θέση τους αποδέκτες της – «μην το παίρνετε στα σοβαρά, ένα αστείο κάναμε».