Γνωστική Ψυχολογία: Τα μοτίβα σκέψης με τα οποία λαμβάνουμε αποφάσεις

Καθώς μεγαλώνει κανείς, κατανοεί ότι ο κόσμος εντός του οποίου ζει δεν αποτελεί τον αγγελικά πλασμένο τόπο τον οποίο ίσως οραματιζόταν όταν ήταν πιο μικρός. Υπάρχουν ωστόσο πράγματα τα οποία μπορούν να βελτιώσουν πολλές από τις δυσάρεστες καταστάσεις οι οποίες δημιουργούνται καθημερινά όταν ο τρόπος σκέψης δεν είναι και τόσο αντικειμενικός.

Κάθε σκέψη αντανακλά τον υποκειμενικό τρόπο αντίληψης της πραγματικότητας, ωστόσο μια πιο προσεκτική ματιά ίσως βοηθήσει ώστε να γίνουν πιο κατανοητά τα σφάλματα τα οποία εμπεριέχονται μερικές φορές σε αυτή. Παρακάτω παρατίθενται μερικά μόνο από τα μη ρεαλιστικά μοτίβα σκέψης στα οποία προβαίνει κανείς με σκοπό να ερμηνεύσει διάφορες καταστάσεις, σύμφωνα με τη Γνωστική ψυχολογία.

Διπολική σκέψη: Όλα ή τίποτα, άσπρο ή μαύρο. Αποτελεί τον τρόπο σκέψης όπου ο νους αδυνατεί να αναγνωρίσει όλες τις ενδιάμεσες εκφάνσεις μιας κατάστασης χρησιμοποιώντας μονίμως δύο ακραίες μεταξύ τους περιπτώσεις. Παράδειγμα: Αν δεν είμαι πρώτος δεν αξίζω τίποτα.

Αυθαίρετο συμπέρασμα: Η υιοθέτηση κρίσεων και απόψεων χωρίς επαρκή στοιχεία τα οποία μπορούν να τη στηρίξουν. Καταλαμβάνει τη μορφή «μαγικής σκέψης» καθώς το άτομο το οποίο την χρησιμοποιεί λειτουργεί σαν να διαβάζει τη σκέψη κάποιου άλλου προσώπου. Παράδειγμα: είμαι σίγουρος ότι δε θα περάσω το μάθημα, ο καθηγητής δε με πάει.

Επιλεκτική προσοχή: Επιλέγεται μόνο μια πτυχή μιας γενικότερης κατάστασης συνήθως αρνητική ή φοβογόνα η οποία αντανακλά και χρωματίζει το ευρύτερο πλαίσιο ασχέτως εάν αυτό περιλαμβάνει και άλλες θετικές πτυχές. Παράδειγμα: Χάλια το πάρτι, η τούρτα δε μου άρεσε καθόλου.

Εσφαλμένη τιτλοφόρηση: Η εσφαλμένη ταμπελοποίηση μέσω της χρήσης χαρακτηρισμών με αρνητική προδιάθεση για το ίδιο το άτομο ή για άλλους. Παράδειγμα: Δεν κατάφερα να κερδίσω τον Κώστα στο σκάκι, τελικά είμαι άχρηστος.

Προσωποποίηση: Η ανάλυση καταστάσεων μέσα από έναν εγωκεντρικό τρόπο σκέψης για την απόδοση ευθυνών ή και ευσήμων για το ίδιο το άτομο ή για άλλους. Παραδείγματα: Τρακάραμε διότι βρισκόμουν εγώ μέσα στο αυτοκίνητο. Αν δεν έπαιζε ο Γιώργος στο σημερινό αγώνα, η ομάδα θα είχε χάσει.

Μεγαλοποίηση αρνητικών: Η συνήθεια να δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στη σημασία των αρνητικών χαρακτηριστικών. Παράδειγμα: Δεν τα πήγα καλά σήμερα στο διαγώνισμα, δεν πρόκειται ποτέ να γίνω καλός μαθητής.

Υποτίμηση θετικών: Η συνήθεια να υποτιμάται η σημασία των θετικών χαρακτηριστικών. Παράδειγμα: Και τι έγινε που βγήκα πρώτος στο σημερινό αγώνα.. ο τελικός μετράει.

Υπεργενίκευση: Η χρήση ενός μεμονωμένου χαρακτηριστικού ή ενός μικρού τμήματος μιας ομάδας μέσα από το οποίο προκύπτει ένα γενικότερο συμπέρασμα. Παραδείγματα: Όλοι οι βόρειοι είναι κακομαθημένοι. Ξέρω ένα μαθητή από τη τάξη αυτή ο οποίος έγραψε μηδέν στο διαγώνισμα. Όλοι οι μαθητές αυτής της τάξης είναι άχρηστοι.

Συναισθηματική λογική: Όταν κάποιος κρίνει την αλήθεια μιας κατάστασης σύμφωνα με το τρόπο που ο ίδιος αισθάνεται. Παράδειγμα: Αφού νιώθω αποτυχημένος, έτσι θα είναι.

Πρέπει: Όταν κάποιος λειτουργεί μόνο με κανόνες στη ζωή του τους οποίους όταν δεν ακολουθεί νιώθει ενοχές ενώ όταν κάποιος άλλος δεν τους ακολουθεί νιώθει θυμό. Παραδείγματα: Πρέπει να τηρείται αυστηρά το πρόγραμμα αλλιώς θα υπάρξουν επιπτώσεις. Έπρεπε να είχαμε πάει από τον άλλο δρόμο.. ήταν λάθος μου.