Ίρβιν Γιάλομ: Η αφύπνιση στο τέλος της ζωής - Ο Ιβάν Ίλιτς του Τολστόι

Ο Ίρβιν Γιάλομ στο βιβλίο του "Στον κήπο του Επίκουρου" γράφει τα εξής:

 

Στον Θάνατο του Ιβάν Ίλιτς του Τολστόι ο πρωταγωνιστής -ένας μεσήλικος, απορροφημένος στον εαυτό του αλαζονικός γραφειοκράτης- αναπτύσσει μια θανατηφόρα κοιλιακή ασθένεια και πεθαίνει μέσα σε ακατάλυτους πόνους.

Καθώς πλησιάζει ο θάνατος, ο Ιβάν Ίλιτς συνειδητοποιεί πως όλη του τη ζωή προστατευόταν απ' την ιδέα του θανάτου με ασπίδα την απορρόφησή του στην απόκτηση επιρροής, στην εμφάνιση και στο χρήμα. Εξοργίζεται με όλους όσοι διαιωνίζουν γύρω του την άρνηση και το ψεύδος προσφέροντάς του αβάσιμες ελπίδες ανάρρωσης. Στη συνέχεια, έπειτα από μια εντυπωσιακή συνομιλία με το βαθύτερο κομμάτι του εαυτού του, έχει μια στιγμή μεγάλης διαύγειας, όπου σαν να ξυπνάει και όπου συνειδητοποιεί ότι πεθαίνει τόσο άσχημα επειδή έζησε τόσο άσχημα.

Ολόκληρη η ζωή του ήταν λάθος. Προφυλάσσοντας τον εαυτό του απ' τον θάνατο, τον προφύλαξε κι απ' τη ζωή. Συγκρίνει τη ζωή του με κάτι που είχε νιώσει πολλές φορές σε σιδηροδρομικές αμαξοστοιχίες, όπου νόμιζε ότι προχωρούσε προς τα εμπρός, ενώ στην πραγματικότητα κυλούσε προς τα πίσω. Με λίγα λόγια, αποκτά συναίσθηση της ύπαρξης.

Όσο γρήγορα κι αν πλησιάζει ο θάνατος για τoν Ιβάν Ίλιτς, εκείνος ανακαλύπτει πως υπάρχει ακόμα καιρός. Καταλαβαίνει πως όχι μόνο ο ίδιος αλλά και κάθε ζωντανό πλάσμα είναι υποχρεωμένο να πεθάνει. Ανακαλύπτει τη συμπόνια - ένα καινούργιο συναίσθημα μέσα του. Νιώθει τρυφερότητα για τους άλλους: για τον μικρό του γιο που του φιλάει το χέρι. Για τον νεαρό υπηρέτη που τον φροντίζει μ' έναν πολύ φυσικό, στοργικό τρόπο. Ακόμα και για τη νεαρή γυναίκα του, για πρώτη φορά. Νιώθει οίκτο για κείνους, για τον πόνο που τους προκάλεσε, και τελικά πεθαίνει όχι μέσα στον πόνο αλλά με τη χαρά της απέραντης συμπόνιας.

Η ιστορία του Τολστόι δεν είναι μόνο ένα λογοτεχνικό αριστούργημα αλλά κι ένα πολύ ισχυρό μάθημα και συμπεριλαμβάνεται μάλιστα πολύ συχνά στα υποχρεωτικά αναγνώσματα όσων εκπαιδεύονται να προσφέρουν ανακούφιση στους μελλοθάνατους. Αν μια τέτοια συναίσθηση της ύπαρξης οδηγεί σε σημαντική προσωπική αλλαγή, τότε πώς μπορούμε να μετακινηθούμε από τον τρόπο της καθημερινότητας στον τρόπο που οδηγεί στην αλλαγή; Όχι απλώς επιθυμώντας το ή με το να σφίγγουμε τα δόντια και να βάζουμε τα δυνατά μας.

Αντίθετα, συνήθως χρειάζεται κάποια επείγουσα ή μη αναστρέψιμη εμπειρία, για να ξυπνήσει έναν άνθρωπο και να τον τινάξει από τον καθημερινό τρόπο στον οντολογικό. Αυτό ονομάζω αφυπνιστική εμπειρία. Πού βρίσκονται όμως στην καθημερινή μας ζωή οι αφυπνιστικές εμπειρίες, για όσους από εμάς δεν βρίσκονται αντιμέτωποι με τελικό καρκίνο, με το εκτελεστικό απόσπασμα ή με μια επίσκεψη του Φάσματος του Μέλλοντος;

Από την εμπειρία μου οι μεγαλύτεροι καταλύτες για μια αφυπνιστική εμπειρία είναι τα επείγοντα γεγονότα ζωής: Πένθος για την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου Ασθένεια απειλητική για τη ζωή Διακοπή μιας πολύ στενής σχέσης Κάποιο μείζον ορόσημο ζωής, όπως ορισμένα μεγάλα γενέθλια (πενήντα, εξήντα, εβδομήντα κοκ.) Ένα κατακλυσμικό τραύμα, όπως πυρκαγιά, βιασμός ή ληστεία Η αποχώρηση των παιδιών από το σπίτι («άδεια φωλιά») Απώλεια δουλειάς ή αλλαγή καριέρας Συνταξιοδότηση Μετακίνηση σε οίκο ευγηρίας Τέλος, σαν αφυπνιστικές εμπειρίες μπορούν να λειτουργήσουν τα πολύ έντονα όνειρα που μεταφέρουν ένα μήνυμα απ' τον βαθύτερο εαυτό μας.

Η καθεμιά απ' τις ακόλουθες ιστορίες, τις οποίες αντλώ από την κλινική μου εμπειρία, εικονογραφεί και μια διαφορετική μορφή αφυπνιστικής εμπειρίας. Όλες οι στρατηγικές που χρησιμοποιώ με τους ασθενείς μου είναι προσβάσιμες απ' τον καθένα: μπορείτε να τροποποιήσετε όποια θέλετε και να τη χρησιμοποιήσετε όχι μόνο στην προσωπική έρευνα του εαυτού σας αλλά και για να προσφέρετε βοήθεια στους ανθρώπους που αγαπάτε.