[IX] Περὶ θάρρη δὲ καὶ φόβους ἡ ἀνδρεία οὖσα οὐχ ὁμοίως περὶ ἄμφω ἐστίν, ἀλλὰ μᾶλλον περὶ τὰ φοβερά· ὁ γὰρ ἐν τούτοις ἀτάραχος καὶ περὶ ταῦθ᾽ ὡς δεῖ ἔχων ἀνδρεῖος μᾶλλον ἢ ὁ περὶ τὰ θαρραλέα. τῷ δὴ τὰ λυπηρὰ ὑπομένειν, ὡς εἴρηται, ἀνδρεῖοι λέγονται. διὸ καὶ ἐπίλυπον ἡ ἀνδρεία, καὶ δικαίως ἐπαινεῖται· χαλεπώτερον γὰρ τὰ λυπηρὰ ὑπομένειν ἢ τῶν ἡδέων ἀπέχεσθαι. οὐ μὴν ἀλλὰ [1117b] δόξειεν ἂν εἶναι τὸ κατὰ τὴν ἀνδρείαν τέλος ἡδύ, ὑπὸ τῶν κύκλῳ δ᾽ ἀφανίζεσθαι, οἷον κἀν τοῖς γυμνικοῖς ἀγῶσι γίνεται· τοῖς γὰρ πύκταις τὸ μὲν τέλος ἡδύ, οὗ ἕνεκα, ὁ στέφανος καὶ αἱ τιμαί, τὸ δὲ τύπτεσθαι ἀλγεινόν, εἴπερ σάρκινοι, καὶ λυπηρόν, καὶ πᾶς ὁ πόνος· διὰ δὲ τὸ πολλὰ ταῦτ᾽ εἶναι, μικρὸν ὂν τὸ οὗ ἕνεκα οὐδὲν ἡδὺ φαίνεται ἔχειν. εἰ δὴ τοιοῦτόν ἐστι καὶ τὸ περὶ τὴν ἀνδρείαν, ὁ μὲν θάνατος καὶ τὰ τραύματα λυπηρὰ τῷ ἀνδρείῳ καὶ ἄκοντι ἔσται, ὑπομενεῖ δὲ αὐτὰ ὅτι καλὸν ἢ ὅτι αἰσχρὸν τὸ μή. καὶ ὅσῳ ἂν μᾶλλον τὴν ἀρετὴν ἔχῃ πᾶσαν καὶ εὐδαιμονέστερος ᾖ, μᾶλλον ἐπὶ τῷ θανάτῳ λυπήσεται· τῷ τοιούτῳ γὰρ μάλιστα ζῆν ἄξιον, καὶ οὗτος μεγίστων ἀγαθῶν ἀποστερεῖται εἰδώς, λυπηρὸν δὲ τοῦτο. ἀλλ᾽ οὐδὲν ἧττον ἀνδρεῖος, ἴσως δὲ καὶ μᾶλλον, ὅτι τὸ ἐν τῷ πολέμῳ καλὸν ἀντ᾽ ἐκείνων αἱρεῖται. οὐ δὴ ἐν ἁπάσαις ταῖς ἀρεταῖς τὸ ἡδέως ἐνεργεῖν ὑπάρχει, πλὴν ἐφ᾽ ὅσον τοῦ τέλους ἐφάπτεται. στρατιώτας δ᾽ οὐδὲν ἴσως κωλύει μὴ τοὺς τοιούτους κρατίστους εἶναι, ἀλλὰ τοὺς ἧττον μὲν ἀνδρείους, ἄλλο δ᾽ ἀγαθὸν μηδὲν ἔχοντας· ἕτοιμοι γὰρ οὗτοι πρὸς τοὺς κινδύνους, καὶ τὸν βίον πρὸς μικρὰ κέρδη καταλλάττονται. περὶ μὲν οὖν ἀνδρείας ἐπὶ τοσοῦτον εἰρήσθω· τί δ᾽ ἐστίν, οὐ χαλεπὸν τύπῳ γε περιλαβεῖν ἐκ τῶν εἰρημένων.
***
[9] Μολονότι η ανδρεία σχετίζεται με τα θάρρη και τους φόβους, δεν σχετίζεται με τον ίδιο τρόπο με το καθένα από τα δύο αυτά· στενότερη είναι, πράγματι, η σχέση της με τα πράγματα που μας προκαλούν φόβο· ανδρείος, δηλαδή, είναι πιο πολύ ο άνθρωπος που μένει ατάραχος απέναντι στα φοβερά πράγματα και συμπεριφέρεται —ενσχέσει με αυτά— με τον πρέποντα τρόπο παρά ο άνθρωπος που συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο απέναντι στα πράγματα που μας εμπνέουν θάρρος. Οι άνθρωποι λοιπόν λέγονται ανδρείοι όταν —όπως το είπαμε ήδη— αντιμετωπίζουν τα δυσάρεστα και οδυνηρά πράγματα. Αυτός είναι ο λόγος που και η ανδρεία συνεπάγεται, επίσης, πόνο και λύπη, και είναι δικαιολογημένος ο έπαινος που της απονέμεται· γιατί είναι πιο δύσκολο το να αντιμετωπίζει κανείς τα δυσάρεστα και οδυνηρά πράγματα παρά το να απέχει από τα ευχάριστα.
Θα μπορούσε, ωστόσο,
[1117b] κανείς να θεωρήσει ότι το τέλος στο οποίο αποβλέπει η ανδρεία είναι μεν ευχάριστο, παύει όμως να είναι ορατό εξαιτίας των όσων το συνοδεύουν — κάτι που συμβαίνει και στους αθλητικούς αγώνες· το τέλος, π.χ., στο οποίο αποβλέπουν οι πυγμάχοι είναι κάτι το ευχάριστο, θέλω να πω: το στεφάνι της νίκης και οι τιμές, τα χτυπήματα όμως που δέχονται είναι βασανιστικά και οδυνηρά (άνθρωποι από σάρκα και οστά δεν είναι;)· το ίδιο είναι και ολόκληρη η προπόνησή τους· και καθώς αυτά είναι πολλά, το τέλος, μικρό όπως είναι, φαίνεται ότι δεν έχει τίποτε το ευχάριστο μέσα του. Αν λοιπόν κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην περίπτωση της ανδρείας, ο θάνατος και τα τραύματα θα είναι, και αυτά, βασανιστικά και οδυνηρά για τον ανδρείο και αντίθετα με τη θέλησή του, θα τα υπομείνει όμως, γιατί είναι ωραίο το να ενεργήσει έτσι ή γιατί είναι άσχημο το να μην ενεργήσει με αυτόν τον τρόπο. Και όσο πιο πολύ θα είναι κάτοχος της αρετής (που θα πει: όσο πιο κοντά θα είναι στην τέλεια ευδαιμονία), τόσο πιο δυσάρεστος και οδυνηρός θα του είναι ο θάνατος· γιατί σ᾽ έναν τέτοιο άνθρωπο η ζωή είναι στον μέγιστο βαθμό άξια να τη ζει, και αυτός ο άνθρωπος χάνει μέγιστα αγαθά, εν πλήρει μάλιστα συνειδήσει, πράγμα δυσάρεστο και οδυνηρό. Και όμως δεν είναι λιγότερο ανδρείος· ίσως μάλιστα είναι περισσότερο ανδρείος, αφού προτιμάει και επιλέγει την ομορφιά των πολεμικών πράξεων με τέτοιο αντίτιμο. Δεν υπάρχει λοιπόν σε όλες τις αρετές η περίπτωση η άσκησή τους να συνοδεύεται από ευχαρίστηση, παρά μόνο στον βαθμό που αυτή η άσκηση εφάπτεται του τέλους. Τίποτε όμως δεν εμποδίζει οι καλύτεροι (μισθοφόροι) στρατιώτες να μην είναι οι άνδρες αυτού του είδους, αλλά αυτοί που είναι λιγότερο ανδρείοι, που δεν έχουν όμως τίποτε να χάσουν· γιατί αυτοί είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν όλους τους κινδύνους, και ανταλλάζουν τη ζωή τους με μικρά κέρδη.
Ας θεωρηθούν λοιπόν αρκετά όσα είπαμε για την ανδρεία. Όσο για το τί είναι η ανδρεία, δεν είναι δύσκολο να το συλλάβει κανείς —τουλάχιστο σχηματικά— με τη βοήθεια αυτών που είπαμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου