Η ευχαρίστηση του πόνου

Ξέρεις, δε μ’ αρέσει να πονώ. «Και σε ποιον αρέσει, άλλωστε;» θα μου πεις. Δεν είναι τόσο απλή η απάντηση όσο νομίζεις. Σ’ αρέσει εσένα να πονάς; Μη βιαστείς να απαντήσεις «όχι», γιατί ο πόνος, καθώς φαίνεται, είναι τόσο δα πιο περίπλοκος απ’ όσο τον έχεις καταχωρίσει στην κεφάλα σου.

Τι πάει να πει πόνος; Στον Όμηρο θα βρεις το ρήμα «πένομαι» που πάει να πει «μοχθώ». Στα λατινικά θα βρεις το ουσιαστικό “poena”, λαϊκιστή «ποινή». Υποψιάζομαι, λοιπόν, πως οι παλιοί συνέδεαν τον πόνο με την καταπόνηση και την τιμωρία. Σκέψου την καταπόνηση του Οδυσσέα σαν βγήκε στον πηγαιμό για την Ιθάκη. Γεμάτος Λαιστρυγόνες, γεμάτος Κύκλωπες ο δρόμος του. Προσπάθεια, κούραση, κακουχίες, μόχθος, πόνος. Σκέψου το πολύπλοκο Ρωμαϊκό Δίκαιο και τις διαδικασίες που ακολουθούνταν για να επιβληθεί η “poena”, η «ποινή», ο πόνος. Κι ύστερα καταπόνηση και ποινή δίνουν και παίρνουν ως όροι στις διάφορες θρησκείες. Φυσικά κι ο πόνος κάποτε συνδέθηκε άμεσα και με τον νοσολογικό πόνο. Τότε, στην εποχή του Ιπποκράτη, αυτού του τύπου που, καθώς λένε, υπήρξε ο «πατέρας» της Ιατρικής.

Δεν είμαι γιατρός και πιθανόν ούτε εσύ, γι’ αυτό θα προσπαθήσω να στο εξηγήσω απλά, μπας και καταλάβεις τίποτα. Στο σώμα μας έχουμε κάτι σαν αισθητήρες. «Υποδοχείς πόνου» θαρρώ πως λέγονται. Χτυπάς, γρατζουνίζεσαι, καίγεσαι κι εκείνοι το αντιλαμβάνονται και στέλνουν σήμα σ’ αυτό το δαιμόνιο όργανο ονόματι «εγκέφαλος». Κι έπειτα αφότου ολοκληρωθεί η διαδικασία αυτή ξεκινά μια άλλη, ψυχολογικού περιεχομένου. Είναι η αντίδραση στο αισθητηριακό ερέθισμα που προηγήθηκε. Τώρα έρχεται το άγχος, ο φόβος, το στρες, η μελαγχολία.

Ο πόνος δεν είναι κάτι αντικειμενικό. Καθένας τον αντιλαμβάνεται και τον βιώνει με τρόπο διαφορετικό. Και φυσικά κανείς δεν μπορεί να κατανοήσει με ακρίβεια τι νιώθει ο άλλος όταν πονά. Γι’ αυτό πολλές λέξεις εφευρέθηκαν, μπας και καταφέρουν να τον περιγράψουν. Πόνος εντοπισμένος, διάχυτος, επίμονος, περιοδικός. Πόνος επιφανειακός, βαθύς, καυστικός, ισχυρός, ήπιος. «Νιώθω μια σουβλιά» θα πεις. «Σαν να με χτυπούν με σφυρί.» «Νιώθω κάτι σαν τσίμπημα.» «Νομίζω πως πεταρίζει η καρδιά μου.»

Ο δαιμόνιος εγκέφαλος, όταν λάβει σήμα για πόνο, σπεύδει να τον θεραπεύσει ή έστω να τον απαλύνει. Και τότε εκκρίνει τις ενδορφίνες, κάτι σαν φυσικά παυσίπονα. Οι ενδορφίνες, για να μαθαίνεις, διεγείρουν στον εγκέφαλο τους ίδιους υποδοχείς με αυτούς των οπιούχων. Φυσική μορφίνη, σαν να λέμε. Μας δίνει την ντόπα, λοιπόν, ο εγκέφαλος κι έτσι ακολουθεί ένα αίσθημα απόλαυσης κι ευφορίας. Και φαντάζομαι αντιλαμβάνεσαι πως η ντόπα, όταν επαναλαμβάνεται συνεχώς, σε κάνει να εθιστείς σ’ αυτή.

Και κάπως έτσι, μπορούμε πλέον να εξηγήσουμε αυτή την περίεργη ευχαρίστηση του πόνου. Γιατί υπάρχουν κι εκείνοι που γουστάρουν τον πόνο απ’ τα tattoo, τα piercing, δαγκώματα, γρατζουνίσματα, καψίματα. Μαζοχιστές θες να τους πεις; Πες τους κι έτσι. Και σ’ όλα αυτά μην ξεχνάς και τον σεξουαλικό πόνο που πολλοί επιθυμούν. Σίγουρα κάτι θα ‘χει πάρει το αφτί σου.

Ο πόνος, λοιπόν, είναι άμεσα συνδεδεμένος με την ευχαρίστηση. Άσε και το άλλο. Λένε πως οι υποδοχείς πόνου κι οι υποδοχείς ευχαρίστησης είναι δίπλα-δίπλα. Σ’ αρέσει, τελικά, να πονάς; Μη βιαστείς να απαντήσεις και πάνω απ’ όλα μη βιαστείς να κρίνεις, γιατί ο εγκέφαλος παίζει περίεργα παιχνίδια, που πιθανόν δε γνωρίζεις.