Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ, Βαφύρας, Βέρης, Βουφάγος

Βαφύρας (περιοχή Δίου)

Στον Ελικώνα ποταμό προσπάθησαν οι Μαινάδες να καθαριστούν από το αίμα του Ορφέα, αφού τον σκότωσαν στο Δίον. Ο ποτάμιος θεός, αρνούμενος να τις εξαγνίσει, εξαφανίζεται κάτω από το έδαφος και βγαίνει στην επιφάνεια πιο μακριά με το όνομα Βαφύρας.

 

Το ρεύμα το ποταμού, αφού προχωρήσει μέχρι εβδομήντα πέντε στάδια, εξαφανίζεται μετά κάτω από τη γη. Έτσι, με μια διακοπή μήκους κάπου είκοσι δύο σταδίων, ανεβαίνει πάλι στην επιφάνεια το νερό, και τώρα το ποτάμι, αντί Ελικώνας, ονομάζεται Βαφύρας και κατεβαίνει στη θάλασσα ως πλωτός ποταμός. Οι κάτοικοι του Δίου λένε ότι στην αρχή το ποτάμι έτρεχε καθ' όλη τη διαδρομή του στην επιφάνεια της γης. Αλλά λένε ότι οι γυναίκες που σκότωσαν τον Ορφέα θέλησαν να πλύνουν στα νερά του τα χέρια τους από το αίμα, και γι' αυτό το ποτάμι βυθίστηκε στη γη, για να μην προσφέρει τα νερά του για καθαρμούς από φόνους (Παυσ. 9.30.8).

 

Το όνομα του ποταμού έχει ετυμολογική σχέση με το «βάφω» ή «χρωματίζω βυθίζοντας σε υγρό», έννοιες που παραπέμπουν στη μυθολογική αιτία εξαφάνισης του ποταμού κάτω από το έδαφος. Προσωποποιημένος ο ποταμός ως νέος άνδρας υπάρχει στο μουσείο του Δίου. Πάνω στο κεφάλι του σώζονται ίχνη στέμματος που είχε τη συμβολική σημασία των τειχών του Δίου. Σημειωτέον ότι στις εκβολές του Βαφύρα λατρευόταν η Άρτεμη ως θεά του τοκετού με την επωνυμία Άρτεμις Βαφυρία, όπως μαρτυρούν και νομίσματα κατά τα αυτοκρατορικά χρόνια. Τον 2ο αι. π.Χ. η λατρεία της Άρτεμης ως θεάς του τοκετού έδωσε τη θέση της στην Αιγύπτια Ίσιδα Λοχία.

 

Βέρης ή Βίρης

 

Πρόκειται για το σημερινό ποτάμι της Βέροιας. Την ποτάμια θεότητα τιμούσαν οι Μακεδόνες προσφέροντας θυσίες, γιατί είχε προφυλάξει τα τρία αδέλφια από τη γενιά του Τημένου, τον Γαυάνη, τον Αέροπο και τον Περδίκκα, ιδρυτή της μακεδονικής δυναστείας από την οργή του τοπικού βασιλιά (Ηρ. 8.138).

 

Ωστόσο, Βέρης ονομαζόταν, σύμφωνα με τους τοπικούς μύθους, ο μυθικός βασιλιάς της περιοχής, από τις δύο κόρες του οποίου ονομάστηκαν οι δύο σημαντικές πόλεις της Ημαθίας, Βέροια και Μίεζα, ενώ ο γιος του Όλγανος μεταμορφώθηκε σε ποτάμιο θεό.

 

Βουφάγος

 

Τον Αρκάδα Βουφάγο χτύπησε η Άρτεμη με τα βέλη της στο βουνό Φολόη, επειδή τόλμησε πράξεις ανόσιες για τη θεά, είτε με τον ενοχλητικό έρωτά του είτε γιατί δεν γιατί δεν τελούσε τη θυσία με τους κανόνες που είχαν κληροδοτηθεί ήδη από την εποχή του Λίθου. Από αυτόν ονομάστηκε μικρός ποταμός, παραπόταμος του Αλφειού, στα σύνορο ανάμεσα στη Μεγαλόπολη και την Ηραία.

 

«γενέσθαι δὲ τῷ ποταμῷ [Βουφάγῳ] τὸ ὄνομα ἀπὸ Βουφάγου φασὶν ἥρωος, εἶναι δὲ Ἰαπετοῦ τε παῖδα αὐτὸν καὶ Θόρνακος. ταύτην καὶ ἐν τῇ Λακωνικῇ Θόρνακα ὀνομάζουσι. λέγουσι δὲ καὶ ὡς ἐν Φολόῃ τῷ ὄρει τοξεύσειεν Ἄρτεμις Βουφάγον ἔργα τολμήσαντα οὐχ ὅσια ἐς τὴν θεόν». (Παυσ. 8.27.17)