Συναισθηματικός - Κατεσπαρμένος - Παράλογος: τρία επίθετα που μπορούν να χαρακτηρίσουν τον πολιτικό διάλογο του 21ου αιώνα. Oι πολιτικές συζητήσεις έχουν υποχωρήσει από την εποικοδομητική κριτική και την αμοιβαία κατανόηση στους προσωπικούς χαρακτηρισμούς, την αποδόμηση και τον αναχωρητισμό σε αίθουσες ηχούς. Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για μια πλουραλιστική κοινωνία.
Ευτυχώς τα πράγματα δεν χρειάζεται να είναι έτσι. Στην εποχή της αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης, οι ιδρυτές της στωικής φιλοσοφικής σχολής δίδαξαν τη σημασία της καθαρής σκέψης και του ορθολογισμού για την ανάπτυξη τόσο του εαυτού, όσο και της κοινωνίας. Ακολουθούν τρία από αυτά τα διδάγματα που σήμερα, περισσότερο από ποτέ, χρειάζεται να τα μάθουμε εκ νέου.
1. “Όσο περισσότερο πλησιάσει κανείς στην ηρεμία της σκέψης, τόσο κοντύτερα είναι στη δύναμη”
Ένας από τους μεγάλους στωικούς στοχαστές, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος υποστήριξε ότι οι συναισθηματικές αντιδράσεις έναντι των αντιπάλων είναι σημάδι αδυναμίας. Η οργή ισοδυναμεί με υποδούλωση στα συναισθήματα, με την παράδοση της λογικής ικανότητας. Έτσι, από την στιγμή που κάποιος επιτρέψει στον εαυτό τον να θυμώσει με τον αντίπαλό του, έχει χάσει τη μάχη.
Αντίθετα, θα πρέπει να κανείς να παίρνει το χρόνο που χρειάζεται ώστε να αντιμετωπίζει τα προβλήματα και τις θέσεις των αντιπάλων του λογικά και με καθαρό νου. Για παράδειγμα, ο θυμός έναντι των ιδεών ενός πολιτικού αντιπάλου δεν βοηθά στην ανάδειξη των λαθών στα επιχειρήματά τους, ούτε αναδεικνύει την ανωτερότητα των δικών μας επιχειρημάτων. Το να παραμείνει κανείς ήρεμος και να μη χάνει τον έλεγχο ενώπιον των αντιπάλων του του δίνει τη δύναμη που απαιτείται για να αλλάξει την κατάσταση, είτε με το να μεταπείσει τον αντίπαλο, είτε με το να κατανοήσει βαθύτερα το ζήτημα ο ίδιος.
Τα μέλη των ομάδων που επιδιώκουν να σιγάσουν την αντίπαλη θέση μέσω της βίας ή του εκφοβισμού,θα πρέπει να μάθουν αυτό το μάθημα – μια συναισθηματικού τύπου υπερβολική αντίδραση έναντι του αντιπάλου καταδεικνύει ότι έχει κανείς ήδη χάσει.
2. “Έχουμε δύο αυτιά και ένα στόμα ώστε να ακούμε διπλάσια απ’ όσο μιλάμε”
Ο Επίκτητος, ένας άλλος στωικός φιλόσοφος από την αρχαία Ελλάδα, εξέτασε τη σημασία του να μαθαίνει κανείς όσα γίνεται περισσότερο πριν διατυπώσει τις δικές του ιδέες . Το να ακούει κανείς περισσότερα επιχειρήματα απ’ όσα διατυπώνει, του επιτρέπει να αποκτήσει μια πολύ καλύτερη κατανόηση του ευρύτερου διαλόγου.
Αυτό το μάθημα είναι ιδιαίτερα σημαντικό σήμερα, την εποχή των “χώρων ασφάλειας” και των αιθουσών ηχούς. Ενώ μπορεί να ακούμε τις ιδέες των άλλων, πολλοί επιλέγουν να ακούν μόνο τις ιδέες με τις οποίες ήδη συμφωνούν. Όταν συμβαίνει αυτό, αυτά που λέει και αυτά που ακούει κανείς γίνονται ένα και το αυτό. Έτσι, πολύ δεν ακούν πραγματικά όπως θα φανταζόταν ο Επίκτητος.
Το να ακούμε όσο γίνεται περισσότερες άλλες ιδέες πριν διαμορφώσουμε τη δική μας, μας επιτρέπει να δραπετεύσουμε από τις διαδικτυακές αίθουσες ηχούς και να υιοθετήσουμε μια ισορροπημένη σκέψη έναντι του φυλετισμού. Όπως είπε και ο ίδιος ο Επίκτητος “είναι αδύνατο κάποιος να μάθει κάτι που νομίζει ότι ήδη ξέρει”.
3. “Αν κρίνεις, ερεύνησε”
Στον σημερινό κόσμο των ψευδών ειδήσεων, των εναλλακτικών γεγονότων και των εντυπωσιοθηρικών τίτλων, γίνεται εύκολο το να διαμορφώσει κανείς μια ισχυρή άποψη για κάποιον ή κάτι πριν να αποκτήσει καν μια πλήρη κατανόηση του θέματος. Ο Σενέκας ο νεώτερος διδάσκει πως όλες πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε πλήρως όλες τις κρίσεις και τις απόψεις που υιοθετούμε πριν αρχίσουμε να αισθανόμαστε ασφαλείς μ’ αυτές.
Δεν αρκεί να διαμορφώνουμε τη στάση μας πάνω στα τρέχοντα ζητήματα από μία ή δύο πηγές που διαμοιράστηκαν σε μας στα κοινωνικά δίκτυα. Πρέπει να αναλαμβάνουμε το καθήκον να ερευνούμε περαιτέρω και να προσδιορίζουμε την ορθότητα των δεδομένων πριν εκφράσουμε τη δική μας κρίση.
Με άλλα λόγια, μη μοιραζόμαστε τον πρώτο τίτλο ειδήσεων που βλέπουμε. Να ερευνούμε λίγο το πράγμα προηγουμένως.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου