Παιδικό άγχος

Το άγχος μπορεί γενικά να οριστεί ως ένα δυσάρεστο αίσθημα αορίστου κινδύνου που επίκειται και εκφράζεται γενικά και απροσδιόριστα. Όπως γνωρίζουμε, το άγχος εκδηλώνεται με ένα ευρύ φάσμα έντασης και σοβαρότητας. Εχει βρεθεί ότι μέτρια επίπεδα άγχους αυξάνουν την απόδοση.

Ας το εξηγήσουμε με ένα απλό παράδειγμα. Ας το παρομοιάσουμε με ένα ακριβό σύστημα συναγερμού που κλείνει από μόνο του σιωπηλά κάθε 5 δευτερόλεπτα. Θα αισθανόσασταν ασφάλης; Και βέβαια όχι. Ο οποιοσδήποτε θα μπορούσε να μπεί στο σπίτι σας χώρις να το ξέρετε. Αν όμως ο συναγερμός ξεκινούσε με πολύ δυνατό θόρυβο και δεν σταματούσε παρά μόνο όταν εσείς το κλείνατε; Σαφώς θα αισθανόσασταν πιο ασφαλής μιας και θα είχατε το χρόνο να το αντιληφθείτε και να φύγετε από το σπίτι αποφεύγοντας τον οποιοδήποτε εισβολέα.

Το άγχος λοιπόν λειτουργεί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Σαν σύστημα συναγερμού προειδοποιώντας σας για ενδεχόμενες επικίνδυνες καταστάσεις, υπενθυμίζοντας σας να ψάχνετε για λύσεις πριν τα προβλήματα κορυφωθούν.

Ως πρώτο βήμα λοιπόν στην αντιμετώπιση του άγχους είναι να συνειδητοποιήσετε ότι το άγχος είναι για το μυαλό, ότι ακριβώς είναι ο πόνος για το σώμα, να το δείτε μάλλον σαν φίλο παρά σαν εχθρό και να το εκμεταλλευτείτε προς όφελός σας.

Τα παιδιά είναι ένας πληθυσμός που βρίσκεται σε διαρκή πορεία αλλαγής. Εξαιτίας του μεταβατικού χαρακτήρα των περισότερων προβλημάτων συμπεριφοράς των παιδιών η αυτόματη ίαση θεωρείται πλέον κανόνας.

Παιδικοί φόβοι

Οι περισσότεροι παιδικοί φόβοι εξαφανίζονται χωρίς επιπλοκές. Αντιδράσεις φόβου και άγχους εμφανίζονται στα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία.
Έχουμε το:

• άγχος του αποχωρισμού αρχικά,
• αργότερα στην νηπιακή ηλικία προκαλούνται από κάτι που συμβαίνει στο περιβάλλον τους, όπως ένας δυνατός θόρυβος, η εμφάνιση ένος άγνωστου προσώπου κτλ.
• Στην σχολική ηλικία οι φόβοι διευρύνονται και αναφέρονται στο σκοτάδι, τα μεταφυσικά όντα, συγκεκριμένα πρόσωπα και πράγματα.
• Κατά την μέση παιδική ηλικία τα παιδιά υποβάλλονται στο άγχος κοινωνικής φύσεως. Δηλαδή, ο φόβος του παιδιού να πάει σε ένα πάρτι ή μήπως δεν γίνει αποδεκτό από τους συνομηλικούς του.
• Αργότερα στην εφηβεία το άγχος του αναφέρεται στην δημιουργία της ταυτότητας του και την απομάκρυνση από την πατρική εστία. Είναι γνωστό ότι ο φόβος και το άγχος θεωρούνται περισσότερο προσαρμοστικοί παρά δυσπροσαρμοστικοί μηχανισμοί και είναι απαραίτητοι για την ομαλή αναπτυξή του. Όμως καθώς το παιδί μεγαλώνει οι φόβοι του πρέπει να ελαττωθούν, ως αποτέλεσμα της προσαρμογής του.

Πως το καταλαβαίνουμε:
Οι πιο συχνές επιπτώσεις του υπερβολικού άγχους στα παιδιά και τους εφήβους είναι:

• πτώση της σχολικής επίδοσης,
• δυσλειτουργία στις κοινωνικές σχέσεις,
• χαμηλή αυτοεκτίμηση
• κοινωνική απομόνωση.

Τα παιδιά και τα άτομα της πρώτης εφηβικής ηλικίας συνήθως δεν αναγνωρίζουν ότι η αγχώδης αντίδρασή τους είναι υπερβολική ή μπορεί και να μην αντιλαμβάνονται ότι δυσφορούν.

Συνήθως εκδηλώνουν το άγχος τους με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι οι ενήλικες (με κλάμα, εκρήξεις οργής, ευερεθιστότητα και σωματικά ενοχλήματα) ή μπορεί να έχουν δυσκολία να εκφράσουν αυτό που βιώνουν.

Ειδικότερα όσον αφορά τα σωματικά ενοχλήματα, αυτά μπορεί να χρησιμοποιούνται από τα παιδιά ως τρόπος έκφρασης αρνητικών συναισθημάτων. Η σωματοποίηση γενικότερα, αποτελεί μια άμυνα ενάντια στην επίγνωση μιας ψυχολογικής δυσφορίας. Από τα παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι όσο μικρότερο είναι το παιδί που εμφανίζει ανεξήγητα σωματικά ενοχλήματα, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες εύρεσης συναισθηματικών δυσκολιών, ακριβώς επειδή τα μικρότερα παιδιά έχουν την τάση να εκδηλώνουν τις ψυχολογικές τους δυσκολίες με ένα κυρίαρχα σωματικό λεξιλόγιο. Με άλλα λόγια, τα σωματικά συμπτώματα μπορεί να εξυπηρετούν μια επικοινωνιακή λειτουργία, να λειτουργούν δηλ. ως μια μορφή «γλώσσας του σώματος» ή «κραυγής βοήθειας.

Οι βασικές θεραπευτικές μέθοδοι περιλαμβάνουν:

• την τεχνική της συστηματικής απευαισθητοποίησης (διδασκαλία χαλάρωσης και η φαντασία),
• τη διαχείριση συνθηκών (μείωση του φόβου και ανάλογη ενίσχυση όταν αντιδρά φυσιολογικά)
• την μάθηση μέσω προτύπου
• την έκθεση σε φοβικά αντικείμενα 
• ορισμένες γνωσιακές τεχνικές (αυτοκαθοδήγηση, χαλάρωση και αυτοέκθεση)

Βασικό και αναγκαίο είναι πάνω από όλα η γονεϊκή ανοχή απέναντι στην αρνητική ψυχική διάθεση των παιδιών τους και μείωση των απαιτήσεων τους για τέλεια συμπεριφορά.