ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ - Τῶν ἑπτὰ σοφῶν συμπόσιον (Ἠθικὰ 153a-153d)

[9] Τούτων πάλιν ἀναγνωσθέντων, ὦ Νίκαρχε, γενομένης σιωπῆς Θαλῆς ἠρώτησε τὸν Νειλόξενον εἰ προσήκατο τὰς λύσεις ὁ Ἄμασις. ἐκείνου δ᾽ εἰπόντος ὅτι τὰς μὲν ἀπεδέξατο ταῖς δ᾽ ἐδυσκόλαινε,

[153b] «καὶ μὴν οὐδέν,» εἶπεν ὁ Θαλῆς, «ἀνεπίληπτόν ἐστιν, ἀλλ᾽ ἔχει πάντα διαμαρτίας μεγάλας καὶ ἀγνοίας. οἷον εὐθὺς ὁ χρόνος πῶς ἂν εἴη πρεσβύτατον, εἰ τὸ μὲν αὐτοῦ γεγονὸς τὸ δ᾽ ἐνεστώς ἐστι τὸ δὲ μέλλον; ὁ γὰρ μεθ᾽ ἡμᾶς ἐσόμενος χρόνος καὶ πραγμάτων τῶν νῦν καὶ ἀνθρώπων νεώτερος ἂν φανείη. τὸ δὲ τὴν ἀλήθειαν ἡγεῖσθαι σοφίαν οὐδὲν ἐμοὶ δοκεῖ διαφέρειν τοῦ τὸ φῶς ὀφθαλμὸν ἀποφαίνειν. εἰ δὲ τὸ φῶς καλόν, ὥσπερ ἐστίν, ἐνόμιζε, πῶς τὸν ἥλιον αὐτὸν παρεῖδε; τῶν δ᾽ ἄλλων ἡ μὲν περὶ θεῶν καὶ δαιμόνων ἀπόκρισις θράσος ἔχει καὶ κίνδυνον,

[153c] ἀλογίαν δὲ καὶ πολλὴν ἡ περὶ τῆς τύχης· οὐ γὰρ ἂν μετέπιπτε ῥᾳδίως οὕτως, ἰσχυρότατον οὖσα τῶν ὄντων καὶ ῥωμαλεώτατον. οὐ μὴν οὐδ᾽ ὁ θάνατος κοινότατόν ἐστιν· οὐ γάρ ἐστι πρὸς τοὺς ζῶντας. ἀλλ᾽ ἵνα μὴ δοκῶμεν εὐθύνειν τὰς τῶν ἑτέρων ἀποφάσεις, ἰδίας ταῖς ἐκείνου παραβάλωμεν· ἐμαυτὸν δὲ παρέχω πρῶτον, εἰ βούλεται Νειλόξενος, ἐρωτᾶν καθ᾽ ἕκαστον. ὡς οὖν ἐγένοντο τότε, κἀγὼ νῦν διηγήσομαι τὰς ἐρωτήσεις καὶ τὰς ἀποκρίσεις·

 [153d]
“Τί πρεσβύτατον;” “θεός,”  ἔφη Θαλῆς· ”ἀγέννητον γάρ ἐστι.”
“Τί μέγιστον;” “τόπος· τἄλλα μὲν γὰρ ὁ κόσμος, τὸν δὲ κόσμον οὗτος περιέχει.”
“Τί κάλλιστον;” “κόσμος· πᾶν γὰρ τὸ κατὰ τάξιν τούτου μέρος ἐστί.”
“Τί σοφώτατον;” “χρόνος· τὰ μὲν γὰρ εὕρηκεν οὗτος ἤδη, τὰ δ᾽ εὑρήσει.”
“Τί κοινότατον;” “ἐλπίς· καὶ γὰρ οἷς ἄλλο μηδέν, αὕτη πάρεστι.”
“Τί ὠφελιμώτατον;” “ἀρετή· καὶ γὰρ τἄλλα τῷ χρῆσθαι καλῶς ὠφέλιμα ποιεῖ.”
“Τί βλαβερώτατον;” “κακία· καὶ γὰρ τὰ πλεῖστα βλάπτει παραγενομένη.”
“Τί ἰσχυρότατον;” “ἀνάγκη· μόνον γὰρ ἀνίκητον.”
“Τί ῥᾷστον;” “τὸ κατὰ φύσιν, ἐπεὶ πρὸς ἡδονάς γε πολλάκις ἀπαγορεύουσιν.”

***
[9] Όταν διαβάστηκαν και αυτά, έγινε, Νίκαρχέ μου, για λίγο σιωπή, και αμέσως μετά ο Θαλής ρώτησε τον Νειλόξενο αν ο Άμασης δέχτηκε τις απαντήσεις. Όταν εκείνος του είπε ότι άλλες τις δέχτηκε, κάποιες άλλες όμως δεν τον ικανοποίησαν καθόλου,

[153b] ο Θαλής είπε: «Στην πραγματικότητα, τίποτε δεν υπάρχει σ᾽ αυτές που να είναι υπεράνω αμφισβήτησης: όλες τους περιέχουν μεγάλα σφάλματα και σημάδια άγνοιας. Επί παραδείγματι στην πρώτη απάντηση: Πώς μπορεί ο χρόνος να είναι το πιο παλιό πράγμα, αφού ένα μέρος του είναι παρελθόν, ένας μέρος του είναι παρόν και ένα μέρος του είναι μέλλον; Ο χρόνος που θα ᾽ρθει ύστερα από μας, ολοφάνερα θα είναι νεότερος από τα σημερινά πράγματα και από τους σημερινούς ανθρώπους. Το να θεωρεί, πάλι, την αλήθεια σοφία, δεν έχει κατά τη γνώμη μου καμιά διαφορά από το να θεωρεί το φως μάτι. Κι αν θεωρούσε ωραίο πράγμα το φως, που πράγματι είναι, πώς παρέβλεψε τον ίδιο τον ήλιο; Από τις υπόλοιπες απαντήσεις η απάντηση που σχετίζεται με τους θεούς και τους δαίμονες δείχνει τόλμη και αποκοτιά,

[153c] ενώ η απάντηση για την τύχη είναι παράλογη, και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό· δεν θα άλλαζε, πράγματι, τόσο εύκολα, αν ήταν το πιο δυνατό και το πιο ισχυρό πράγμα στον κόσμο. Αλλά και ο θάνατος δεν είναι το πιο κοινό σε όλους πράγμα, αφού δεν σχετίζεται με τους ζωντανούς. Για να μη φανεί όμως ότι το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να επικρίνουμε τις γνώμες των άλλων, ας παραβάλουμε τις δικές μας απαντήσεις με τις απαντήσεις εκείνου. Προσφέρομαι μάλιστα να αρχίσω πρώτος, αν ο Νειλόξενος θέλει να μου υποβάλει χωριστά μία μία τις ερωτήσεις. Με τη σειρά λοιπόν που έγιναν τότε, θα σας διηγηθώ κι εγώ τώρα τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις:

[153d]
“Ποιό είναι το πιο παλιό πράγμα; ” “Ο θεός”, είπε ο Θαλής· “γιατί είναι κάτι που δεν γεννήθηκε ποτέ.”
“Ποιό είναι το πιο μεγάλο πράγμα;” “Ο χώρος· γιατί όλα τα άλλα τα περιέχει το σύμπαν, και το σύμπαν αυτός.”
“Ποιό είναι το πιο ωραίο πράγμα;” “Το σύμπαν· γιατί καθετί που έχει τάξη είναι μέρος του.”
“Ποιό είναι το πιο σοφό πράγμα;” “Ο χρόνος· γιατί αυτός άλλα τα έχει ήδη βρει, και τα άλλα θα τα βρει.”
“Ποιό είναι το πιο κοινό σε όλους πράγμα;” “ Η ελπίδα· γιατί κι αυτοί που δεν έχουν τίποτε άλλο, έχουν αυτήν.”
“Ποιό είναι το πιο ωφέλιμο πράγμα;” “Η αρετή· γιατί κάνει ωφέλιμα και όλα τα άλλα με την καλή τους χρήση.”
“Ποιό είναι το πιο βλαβερό πράγμα;” “Η κακία· γιατί η παρουσία της καταστρέφει τα πιο πολλά πράγματα.”
“Ποιό είναι το πιο δυνατό πράγμα;” “Η ανάγκη: είναι το μόνο πράγμα που δεν μπορούμε να νικήσουμε και να ξεπεράσουμε.”
“Ποιό είναι το πιο εύκολο πράγμα;” “Το να ακολουθεί κανείς τη φύση· γιατί με τις ηδονές πολύ συχνά οι άνθρωποι κουράζονται”.