Κάθε ζωντανή φιλοσοφία έχει, όπως το δειξα, για πυρήνα μια απλή σκέψη, γεννημένη από αντίδραση στις γύρω συνθήκες, που μπορεί να την πει κανείς με λίγες λέξεις.
Στον Επίκουρο παίρνει την ακόλουθη μορφή: ο άνθρωπος είναι αρκετός να φτιάξει την ευτυχία του, φτάνει να λείψουν οι ενοχλήσεις. Είναι η ελληνική ευαισθησία, η ξελαγαρισμένη ιωνική συνείδηση, πού ξεσπά από τις φορτικές πιέσεις, βάναυσους στρατοκράτες, ταπεινούς πολιτικάντηδες, χοντροκομμένες μυθοπλαστίες για φιλοσοφία, λογοτέχνες, που με την αποσύνθεση της πόλης έχασαν τα νερά τους και κρατούν το ίσο στο παρατράγουδα, πού ξεθεώνουν τον τόπο.
Αδυσώπητη κριτική, αυστηρό ξεκοσκίνισμα κάθε παραδομένου, που περνούσε σαν αξία στην πολιτεία, στην ποίηση, στην τέχνη, στις δοξασίες των ανθρώπων για ζωή, για κοινωνία και για σχέσεις ανάμεσα τους. Ή συνείδηση τού Επίκουρου ζητεί, παραμερίζοντας κάθε σάπιο, να φτάσει σε κάτι στέρεο, πού να μπορεί να σταθεί σα βάση στην ανθρώπινη ύπαρξη.
Το πρωτόπλασμα αυτό στη διανόησή του παρουσιάζεται με την ακόλουθη μορφή : 0 άνθρωπος είναι κάτι μεγάλο και πολύτιμο. Την ευτυχία, τη μακαριότητα, την έχει μέσα του, φτάνει να παραμερίσει όσα τον ενοχλούν και τού κάνουν κόλαση τη ζωή. Όταν λείψει κάθε φροντίδα, λύπη ή χαρά, κάθε ταραχή, στην ουδέτερη κατάσταση της «αταραξίας», ή ευτυχία αναβλύζει από μέσα του, γεμίζει το είναι του, ξεχύνεται γύρω, απλώνεται και χαϊδεύει τα πάντα.
«Όλες μας οι πράξεις αυτό έχουν για σκοπό, να παραμερίσουν τον πόνο και την ταραχή. Όταν αυτό το καταφέρουμε, γαληνεύει όλη η μπόρα της ψυχής, γιατί ο άνθρωπος δεν έχει πια να τρέξει για να κυνηγήσει κάτι, πού να συμπληρώσει την ευεξία της ψυχής και του κορμιού» (Διογ. Λαέρτ., X 128).
Ο κόσμος είναι υλικός σ’ όλα τα πλάτη του. Όλα γίνονται και ξεγίνονται με μηχανική ενέργεια. Κανένας θεός ή μυστική δύναμη δεν ανακατώνεται στη λειτουργία του. Η γνώση μας βοηθά να κάνουμε τη φύση συντελεστή της ευδαιμονίας μας.
Ο θερμός ελληνικός πόθος γι αυτάρκεια φτάνει στην έσχατη συνέπεια του. Ο άνθρωπος είναι μόνος του αρκετός για τον εαυτό τον, για να υψωθεί σε προσωπικότητα και να κάνει την ευδαιμονία του, τη δική του και των όμοιων του:
Ποια είναι αυτά πού τον ενοχλούν, τα “οχλούντα”, όπως διαβάζουμε στην επιγραφή του Οινοανδέα, εκείνα πού ταράζουν τον άνθρωπο και δεν αφήνουν την προσωπικότητά του ν’ αναπτυχτεί ομαλά¨ οι φόβοι : ο φόβος από θεούς, από ουράνια φαινόμενα, ο φόβος του θανάτου, οι φιλοδοξίες πού ξεπερνούν το φυσικό όριο. Αυτά, πού έχουν βάση προλήψεις, δεισιδαιμονίες, την αμάθεια γενικά, πρέπει να καταπολεμηθούν, και το μέσο γι αυτό είναι ή επιστήμη. Με στιβαρή ευγλωττία εικονίζει την κατάσταση την ξαλαφρωμένη από τις ενοχλήσεις, όπως βλέπουμε στην παραπάνω περικοπή από το Λαέρτιο.
Σωτήρας κι οδηγητής είναι η φιλοσοφία, φτάνει να μην τη θολώνουν μύθοι ή μωρολογήματα της μεταφυσικής. Το πρώτο είναι να κανονίζεις τη ζωή σου αξιολογώντας τα όσα σού δίνει ή φύση κι ή ελληνική παιδεία. Να ζητάς την αρμονική ζωή μέσα στον Κήπο, αυτή που δεν μπόρεσε να τη δώσει ή πολιτεία, ακόμα και στο καλύτερα χρόνια. Ο Κήπος είναι συνέχεια και τελείωση της αθηναϊκής πολιτείας. Εκεί μέσα με τούς όμοια ισορροπημένους να χαίρεσαι τη ζωή, να τούς έχεις στήριγμα, όπως κι εκείνοι εσένα, για να φθάσετε στην αυτάρκεια και τελείωση τού εαυτού σας. Κοινή χαρά και κοινή αγάπη ενώνει τούς τροφίμους της σχολής. Αυτές πού έπρεπε να ενώνουν όλους τούς πολίτες κι όλους τούς ανθρώπους, και θα τους ενώσουν, όταν τα δόγματα της Σχολής γίνουν κοινό χτήμα.
Έτσι η σχολή έχει την αυτάρκεια της. Απ’ αυτή τη σκοπιά κρίνονται και βαθμολογούνται οι άξιες πού δημιούργησε το έθνος. Ακόμα κι οι μεγαλύτεροι ποιητές, Όμηρος, Ησίοδος, τραγικοί σαν τον Αισχύλο, ή ο μεγαλόστομος» Πίνδαρος, καταδικάζονται, γιατί σκόρπισαν σκοτάδια στο μυαλά και φόβο στις ψυχές με τα μυθεύματα τους, με τις παραστάσεις θεών και κάτω κόσμου. Όμοια κι η συνέχεια τους, η ιδεαλιστική φιλοσοφία, Σωκράτης, Πλάτων, ο Αριστοτέλης, οι Στωικοί στο χρόνια του, κι άλλες ταμπέλες της εποχής, Κυνικοί, Σκεπτικοί, ο ηδονιστής Αρίστιππος, ο Αρκεσίλαος της Μέσης ’Ακαδημίας.
Τις σκιές αυτές που θόλωσαν τo νου των ανθρώπων τις σκορπίζει το φως της επιστήμης. Επιστήμη για τον Επίκουρο είναι η ιωνική φυσική, όπως μορφώθηκε. από τα παλαιότερα χρόνια και πήρε τον πλούσιο διάκοσμο του με το Δημόκριτο. Πέφτουν στα πόδια του και τον προσκυνούν όταν τον ακούν να «φυσιολογει», πώς δηλαδή με το συνδυασμό των ατόμων μέσα στο κενό σχηματίστηκε ο κόσμος, πώς έγινε η γη, στεριές και θάλασσες, πώς πρόβαλαν κα κινούνται ήλιος, φεγγάρι, άστρα και πώς στην πορεία του κόσμου και στις τύχες των ανθρώπων δεν έχει το δαχτυλάκι της καμιά μυστική οντότητα.
Έτσι σπάνει ή μακραίωνη, ρουτινιαρισμένη από ομαδική παράκρουση, αντίληψη του κόσμου. Ο άνθρωπος ορθώνεται δυνατός, με θέληση, φωτισμένος με ότι γνήσιο έβγαλε η ελληνική παιδεία, και παίρνει στα χέρια τις τύχες του.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου