Πώς η προσωπικότητά μας επηρεάζει τον τρόπο που ονειροπολούμε

Οι περισσότεροι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τις έννοιες της ονειροπόλησης και της φαντασίας ως ταυτόσημες. Η ονειροπόληση είναι μία νοητική διαδικασία που περιλαμβάνει ένα είδος φαντασιωσικής δραστηριότητας αλλά πέρα από αυτό, οι θεωρητικοί έχουν ορίσει την ονειροπόληση ποικιλοτρόπως.

Ορισμοί Ονειροπόλησης

Για παράδειγμα, για τον Sigmund Freud, η ονειροπόληση ταυτίζεται με τη φαντασίωση. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, η ονειροπόληση είναι μια δραστηριότητα που διαφέρει σημαντικά από την πραγματικότητα και συμβαίνει είτε μέσα από τη φαντασιωσική ολοκλήρωση επιθυμιών που δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν, είτε μέσα από τη φαντασίωση του εαυτού ή των άλλων που συμπεριφέρονται διαφορετικά από το αναμενόμενο. Ένα παράδειγμα για να γίνει αυτός ο ορισμός πιο κατανοητός, είναι η φαντασίωση ενός ερωτευμένου πως ζει ευτυχισμένες στιγμές με το αντικείμενο του πόθου του.

Ένας επιπλέον τρόπος για να ορίσουμε την ονειροπόληση είναι ως διαδικασία της σκέψης που λειτουργεί ανεξάρτητα από την τρέχουσα δραστηριότητα. Για παράδειγμα, όλοι κάποια στιγμή έχουμε ζήσει την εμπειρία να διαβάζουμε ένα κείμενο και ξαφνικά να συνειδητοποιούμε πως η προσοχή μας έχει στραφεί σε κάτι εντελώς διαφορετικό, όπως μία συνάντηση που πρόκειται να γίνει ή σε ερωτικές φαντασιώσεις.

Ιδιότητες Ονειροπόλησης

Η συστηματική παρατήρηση και διερεύνηση της ονειροπόλησης είχε την αφετηρία της το 1921 από τον Julien Varendonck ο οποίος εξήγαγε συμπεράσματα για της ιδιότητες της ονειροπόλησης τα οποία φαίνεται να θεωρούνται έγκυρα μέχρι και σήμερα.

Σύμφωνα με τον παραπάνω, η ονειροπόληση μπορεί να:

α) Βασίζεται σε τμήματα της συμπεριφοράς τα οποία βρίσκονται ήδη στο ρεπερτόριο εκείνου που ονειροπολεί.
β) Αποτελείται από ιστορίες με αρχή, μέση και τέλος.
γ) Έχει παιγνιώδη χαρακτήρα, αν και συνηθέστερα αποτελείται από σκέψεις για σοβαρά ζητήματα.
δ) Ενεργοποιείται από συναισθηματικά εσωτερικά ξεσπάσματα που σχετίζονται με πρότερες σκέψεις και εμπειρίες.
ε) Παρεκκλίνει από τη λειτουργική μνήμη.
στ) Σχετίζεται με την κατάκτηση ενός στόχου, χωρίς όμως να στέκεται στον τρόπο που θα επιτευχθεί ο στόχος αυτός.

Ψυχομετρία και Ονειροπόληση

Ψυχομετρικά, φάνηκε πως υπάρχουν τρία, ανεξάρτητα μεταξύ τους είδη ονειροπόλησης, η θετική και εποικοδομητική ονειροπόληση, η ενοχική και δυσφορική ονειροπόληση και η ονειροπόληση που σχετίζεται με τη δυσκολία στη διατήρηση της προσοχής. Μάλιστα, σε μελέτη στην οποία συσχετίσθηκαν τα είδη ονειροπόλησης με χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, φάνηκε πως οι ανταγωνιστικοί, αγχώδεις, οξύθυμοι και συναισθηματικά ασταθείς άνθρωποι τείνουν να χρησιμοποιούν περισσότερο τα είδη της ονειροπόλησης που σχετίζονται με την ενοχική και δυσφορική ονειροπόληση όπως και με την ονειροπόληση που δυσκολεύει στη διατήρηση της προσοχής.

Άνθρωποι που είναι εργατικοί, ευσυνείδητοι και οργανωτικοί τείνουν να χρησιμοποιούν τη θετική-εποικοδομητική ονειροπόληση, ωστόσο πολύ περισσότερο την ονειροπόληση που σχετίζεται με τη δυσκολία στη διατήρηση της προσοχής. Επιπλέον, χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως είναι η φιλικότητα, η εξωστρέφεια, η δεκτικότητα σε νέες εμπειρίες, η κοινωνικότητα και η συγκαταβατικότητα φάνηκε να σχετίζονται με το είδος της ονειροπόλησης που χαρακτηρίστηκε θετικό και εποικοδομητικό.

Η ίδια έρευνα έδειξε  ότι άνθρωποι με τάσεις στον αρνητισμό φαίνεται να επιβεβαιώνονται από τις ονειροπολήσεις τους ή ακόμα και ότι οι ίδιες οι ονειροπολήσεις τους κάνουν να σκέφτονται πιο αρνητικά. Το αντίστροφο συμβαίνει σε ανθρώπους με αισιοδοξία και τάση στο να βιώνουν περισσότερο θετικά συναισθήματα. Μάλιστα, αυτό θα μπορούσε να συνδεθεί με το φαινόμενο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας σύμφωνα με το οποίο, ο τρόπος που σκεφτόμαστε για τις καταστάσεις, τείνει να επιβεβαιώνεται από την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, ένας φοιτητής που είναι βέβαιος πως θα αποτύχει στις επερχόμενες εξετάσεις, είναι πολύ πιθανό να μην αποδώσει καλά σε αυτές.