ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Κατὰ Μειδίου (51-55)

[51] Εἰ μὲν τοίνυν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μὴ χορηγὸς ὢν ταῦτ᾽ ἐπεπόνθειν ὑπὸ Μειδίου, ὕβριν ἄν τις μόνον κατέγνω τῶν πεπραγμένων αὐτῷ· νῦν δέ μοι δοκεῖ, κἂν ἀσέβειαν εἰ καταγιγνώσκοι, τὰ προσήκοντα ποιεῖν. ἴστε γὰρ δήπου τοῦθ᾽ ὅτι τοὺς χοροὺς ὑμεῖς ἅπαντας τούτους καὶ τοὺς ὕμνους τῷ θεῷ ποιεῖτε, οὐ μόνον κατὰ τοὺς νόμους τοὺς περὶ τῶν Διονυσίων, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὰς μαντείας, ἐν αἷς ἁπάσαις ἀνῃρημένον εὑρήσετε τῇ πόλει, ὁμοίως ἐκ Δελφῶν καὶ ἐκ Δωδώνης, χοροὺς ἱστάναι κατὰ τὰ πάτρια καὶ κνισᾶν ἀγυιὰς καὶ στεφανηφορεῖν.

[52] ἀνάγνωθι δέ μοι λαβὼν αὐτὰς τὰς μαντείας.

ΜΑΝΤΕΙΑΙ.
Αὐδῶ Ἐρεχθείδῃσιν, ὅσοι Πανδίονος ἄστυ
ναίετε καὶ πατρίοισι νόμοις ἰθύνεθ᾽ ἑορτάς,
μεμνῆσθαι Βάκχοιο, καὶ εὐρυχόρους κατ᾽ ἀγυιὰς
ἱστάναι ὡραίων Βρομίῳ χάριν ἄμμιγα πάντας,
καὶ κνισᾶν βωμοῖσι κάρη στεφάνοις πυκάσαντας.
Περὶ ὑγιείας θύειν καὶ εὔχεσθαι Διὶ ὑπάτῳ, Ἡρακλεῖ, Ἀπόλλωνι προστατηρίῳ· περὶ τύχας ἀγαθᾶς Ἀπόλλωνι ἀγυιεῖ, Λατοῖ, Ἀρτέμιδι, καὶ κατ᾽ ἀγυιὰς κρατῆρας ἱστάμεν καὶ χοροὺς καὶ στεφαναφορεῖν καττὰ πάτρια θεοῖς Ὀλυμπίοις πάντεσσι καὶ πάσαις, †ἰδίας† δεξιὰς καὶ ἀριστερὰς ἀνίσχοντας, καὶ μνασιδωρεῖν.

ΕΚ ΔΩΔΩΝΗΣ ΜΑΝΤΕΙΑΙ.
[53] Τῷ δήμῳ τῷ Ἀθηναίων ὁ τοῦ Διὸς σημαίνει. ὅτι τὰς ὥρας παρηνέγκατε τῆς θυσίας καὶ τῆς θεωρίας, αἱρετοὺς πέμπειν κελεύει θεωροὺς ἕνεκα τούτου διὰ ταχέων, ‹καὶ› τῷ Διὶ τῷ Ναΐῳ τρεῖς βοῦς καὶ πρὸς ἑκάστῳ βοῒ δύο οἶς, τῇ Διώνῃ βοῦν καλλιερεῖν, καὶ τράπεζαν χαλκῆν [καὶ] πρὸς τὸ ἀνάθημα ὃ ἀνέθηκεν ὁ δῆμος ὁ Ἀθηναίων.

Ὁ τοῦ Διὸς σημαίνει ἐν Δωδώνῃ, Διονύσῳ δημοτελῆ ἱερὰ τελεῖν καὶ κρατῆρα κεράσαι καὶ χοροὺς ἱστάναι, Ἀπόλλωνι ἀποτροπαίῳ βοῦν θῦσαι, καὶ στεφανηφορεῖν ἐλευθέρους καὶ δούλους, καὶ ἐλινύειν μίαν ἡμέραν. Διὶ κτησίῳ βοῦν λευκόν.

[54] Εἰσίν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ αὗται καὶ ἄλλαι πολλαὶ μαντεῖαι τῇ πόλει κἀγαθαί. τί οὖν ἐκ τούτων ὑμᾶς ἐνθυμεῖσθαι δεῖ; ὅτι τὰς μὲν ἄλλας θυσίας τοῖς ἐφ᾽ ἑκάστης μαντείας προφαινομένοις θεοῖς προστάττουσι θύειν, ἱστάναι δὲ χοροὺς καὶ στεφανηφορεῖν κατὰ τὰ πάτρια πρὸς ἁπάσαις ταῖς ἀφικνουμέναις μαντείαις προσαναιροῦσιν ὑμῖν.

[55] οἱ τοίνυν χοροὶ πάντες οἱ γιγνόμενοι καὶ οἱ χορηγοὶ δῆλον ὅτι τὰς μὲν ἡμέρας ἐκείνας ἃς συνερχόμεθ᾽ ἐπὶ τὸν ἀγῶνα, κατὰ τὰς μαντείας ταύτας ὑπὲρ ὑμῶν ἐστεφανώμεθα, ὁμοίως ὅ τε μέλλων νικᾶν καὶ ὁ πάντων ὕστατος γενήσεσθαι, τῇ δὲ τῶν ἐπινικίων ὑπὲρ αὑτοῦ τότ᾽ ἤδη στεφανοῦται ὁ νικῶν. τὸν οὖν εἴς τινα τούτων τῶν χορευτῶν ἢ τῶν χορηγῶν ὑβρίζοντ᾽ ἐπ᾽ ἔχθρᾳ, καὶ ταῦτ᾽ ἐν αὐτῷ τῷ ἀγῶνι καὶ ἐν τῷ τοῦ θεοῦ ἱερῷ, τοῦτον ἄλλο τι πλὴν ἀσεβεῖν φήσομεν;

***
[51] Αν λοιπόν, Αθηναίοι, είχα υποφέρει αυτά από τον Μειδία χωρίς να είμαι χορηγός, θα καταδικαζόταν για τις πράξεις του μόνο για εξύβριση· τώρα όμως θα ταίριαζε, κατά τη γνώμη μου, να καταδικασθεί και για ασέβεια. Γιατί γνωρίζετε βέβαια ότι σεις συγκροτείτε όλους γενικά τους χορούς των δραμάτων και γράφετε όλους τους θρησκευτικούς ύμνους, όχι μόνο σύμφωνα με τα έθιμα της εορτής των Διονυσίων, αλλά και σύμφωνα με τους χρησμούς· σε όλους ανεξαιρέτως αυτούς, είτε προέρχονται από τους Δελφούς είτε από τη Δωδώνη, θα διαπιστώσετε ότι χρηματοδοτείται στην πόλη μας να συγκροτεί χορούς σύμφωνα με τα πατροπαράδοτα έθιμα, να γεμίζουν οι δρόμοι με κνίσα από τις θυσίες και να φορούν οι πολίτες στεφάνια.

[52] Πάρε, παρακαλώ, και διάβασε το κείμενο των μαντειών αυτών.

ΜΑΝΤΕΙΕΣ
Απευθύνομαι σε σας, τους γιους του Ερεχθέα, που κατοικείτε στην πόλη του Πανδίονα και ρυθμίζετε τις εορτές σύμφωνα με τις παραδόσεις των πατέρων σας. Να θυμόσασθε τον Βάκχο και να σχηματίζετε χορούς όλοι χωρίς διάκριση στους πλατείς δρόμους ευχαριστώντας τον Βρόμιο για τους καρπούς της εποχής. Να σκεπάζετε το κεφάλι με στεφάνια και οι βωμοί να γεμίζουν με κνίσα από τις θυσίες.

Για την υγεία σας να προσφέρετε θυσίες και να προσεύχεσθε στον υπέρτατο Δία, τον Ηρακλή και τον προστάτη Απόλλωνα· για την ευτυχία σας να θυσιάζετε στον Αγυιέα Απόλλωνα, τη Λητώ, και την Άρτεμη· να στήνετε κρατήρες στους δρόμους, να σχηματίζετε χορούς φορώντας στεφάνια και έχοντας τα δύο χέρια υψωμένα σύμφωνα με τα πατροπαράδοτα έθιμα προς τιμή όλων των θεών του Ολύμπου και να μη λησμονείτε τις προσφορές.

ΜΑΝΤΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΔΩΔΩΝΗ
[53] Ο ιερέας του Δία παραγγέλλει στον λαό των Αθηνών τα εξής: επειδή αφήσατε να περάσει ο χρόνος για τη θυσία και τη θεωρία, γι᾽ αυτό θέληση του θεού είναι να διαλέξετε και να στείλετε γρήγορα θεωρούς· να θυσιάσετε στον Νάιο Δία τρία βόδια και μαζί με κάθε βόδι δύο πρόβατα· στη Διώνη να θυσιάσετε βόδι και να αφιερώσετε χάλκινο τραπέζι για το αφιέρωμα που προσέφερε ο λαός των Αθηνών.

Ο ιερέας του Δία στη Δωδώνη παραγγέλλει τα εξής: η πόλη των Αθηνών να αναλαμβάνει τις δαπάνες της θυσίας προς τιμή του Διονύσου, να στήνει κρατήρα που να περιέχει κράμα από κρασί και νερό και να συγκροτεί χορούς· να θυσιάζει ένα βόδι στον Απόλλωνα που αποτρέπει τις συμφορές, ελεύθεροι και δούλοι να φορούν στεφάνια και να αναπαύονται μία ημέρα. Στον Δία, τον δωρητή των αγαθών, να προσφέρουν ένα λευκό βόδι.

[54] Εκτός από αυτούς υπάρχουν, Αθηναίοι, και πολλοί άλλοι χρησμοί, και ευνοϊκοί για την πόλη μας. Τί λοιπόν πρέπει να συμπεράνετε από αυτούς; Ότι εκτός από τις θυσίες που επιβάλλουν για τους θεούς, οι οποίοι καθορίζονται σε κάθε χρησμό, όλοι οι χρησμοί που εκδίδονται σας διατάσσουν επιπλέον να σχηματίζετε χορούς και να φοράτε στεφάνια σύμφωνα με τα πατροπαράδοτά σας έθιμα.

[55] Όλα λοιπόν τα μέλη των χορών που οργανώνονται και οι χορηγοί, στις ημέρες εκείνες που συγκεντρωνόμαστε για να λάβουμε μέρος στον αγώνα, φοράμε ως εκπρόσωποί σας σύμφωνα με αυτούς τους χρησμούς στεφάνια — χωρίς διάκριση, και εκείνος που θα νικήσει και εκείνος που θα έλθει τελευταίος από όλους· κατά την ημέρα όμως των επινικίων ο νικητής παίρνει για λογαριασμό του το στεφάνι της νίκης. Μπορούμε λοιπόν να ισχυρισθούμε ότι δεν ασεβεί όποιος προσβάλλει βίαια έναν από τους χορευτές αυτούς ή τους χορηγούς από προσωπική έχθρα, και μάλιστα στη διάρκεια του αγώνα στον ιερό χώρο του θεού;