Υπάρχουν δύο είδη ανθρώπων: Για να καταλάβεις τον Αριστοτέλη δεν χρειάζεσαι καμιά αλλαγή στο είναι σου, χρειάζεσαι απλώς πληροφόρηση. Το σχολείο μπορεί να σου προσφέρει πληροφορίες για τη λογική, για τη φιλοσοφία. Μπορείς να συλλέξεις γνώσεις και μ’ αυτές να κατανοήσεις τον Αριστοτέλη.Για να τον καταλάβεις δεν χρειάζεται ν’ αλλάξεις. Χρειάζεται να προσθέσεις απλώς μερικές γνώσεις παραπάνω. Η ύπαρξη σου μένει ίδια. Εσύ μένεις εσύ. Δεν χρειάζεσαι διαφορετικό επίπεδο συνειδητότητας. Δεν είναι αναγκαίο! Ο Αριστοτέλης είναι κρυστάλλινος. Για να τον καταλάβεις αρκεί μια προσπάθεια. Καθένας που διαθέτει κοινό νου μπορεί να τον καταλάβει. Αλλά η κατανόηση του Ηράκλειτου είναι δύσκολη, γιατί οι γνώσεις που μαζεύεις δε βοηθούν και πολύ. Ο καλλιεργημένος νους δε βοηθά σ’ αυτή την περίπτωση. Θα χρειαστείς διαφορετική ποιότητα ύπαρξης κι αυτό είναι δύσκολο. Θα χρειαστεί να αλλάξεις. Γι’ αυτό τον ονομάζουν σκοτεινό. Αλλά δεν είναι!
Ο Ηράκλειτος είναι μία ύπαρξη τόσο φωτεινή, που όταν τον κοιτάς, τα μάτια σου χάνουν την ικανότητα να βλέπουν, το φως είναι πάρα πολύ για σένα. Δεν είσαι συνηθισμένος σε τόσο φως. Γι’ αυτό, πριν ατενίσεις τον Ηράκλειτο, πρέπει να κάνεις μερικές προετοιμασίες.
Όταν μιλά ο Ηράκλειτος φαίνεται αινιγματικός, γιατί εκφράζεται αντιφατικά. Αυτοί που γνωρίζουν πάντα εκφράζονται αντιφατικά. Υπάρχει λόγος που συμβαίνει αυτό. Δεν είναι αινιγματικοί, είναι πολύ απλοί. Μα, τι να κάνουν; Αν η ζωή η ίδια είναι μια αντίφαση, τι άλλο μπορούν να κάνουν; Για να αποφύγεις τις αντιφάσεις, μπορείς να φτιάξεις τακτοποιημένες και ξεκάθαρες θεωρίες, αλλά θα είναι λαθεμένες Δεν θα ‘ναι αληθινές μες στην πραγματικότητα της ζωής. Ο Αριστοτέλης είναι σαφής, είναι καθαρός μοιάζει με περιποιημένο κήπο. Ο Ηράκλειτος είναι άγριο δάσος.
Με τον Αριστοτέλη δεν υπάρχει δυσκολία. Εκείνος αποφεύγει την αντίφαση. Έχει φτιάξει ένα τακτοποιημένο, ένα καθαρό δόγμα, ένα δόγμα ελκυστικό. Θα φοβηθείς όταν έρθεις αντιμέτωπος με τον Ηράκλειτο, γιατί εκείνος ανοίγει την πόρτα της ζωής. Και η ζωή είναι αντιφατική. Ο Βούδας είναι αντιφατικός, ο Λάο Τσου είναι αντιφατικός. Όλοι όσοι έχουν ¨γνωρίσει¨ είναι σίγουρα αντιφατικοί. Και τι άλλο να κάνουν; Η ίδια η ζωή είναι αντιφατική κι αυτοί ακολουθούν τη ζωή. Η ζωή δεν είναι λογική. Είναι Λόγος, αλλά δεν είναι λογική. Είναι κόσμος, δεν είναι χάος. Δεν είναι λογική.
Πρέπει να καταλάβεις τη λέξη Λόγος, γιατί ο Ηράκλειτος τη χρησιμοποιεί συχνά. Κι επίσης πρέπει να κατανοήσεις τη διαφορά ανάμεσα στο λόγο και τη λογική. Η λογική είναι μια θεωρία για την αλήθεια. Ο λόγος είναι η ίδια η αλήθεια. Ο λόγος είναι υπαρξιακός. Η λογική δεν είναι. Η λογική είναι κατηγόρημα της νόησης, της θεωρίας. Προσπάθησε να το καταλάβεις. Αν δεις τη ζωή, θα πεις πως υπάρχει και ο θάνατος. Πώς μπορείς να αποφύγεις το θάνατο; Αν κοιτάξεις τη ζωή, ο θάνατος υπονοείται. Κάθε στιγμή της ζωής είναι επίσης και θανάτου. Αν χωρίσεις τη ζωή από το θάνατο, τότε δεν μπορείς να καταλάβεις ούτε τη ζωή, ούτε το θάνατο. Παραμένουν για ‘σένα άλυτο αίνιγμα.
Η ζωή και ο θάνατος δεν είναι δύο διαφορετικά φαινόμενα, μα είναι πλευρές του ίδιου νομίσματος. Αν διεισδύεις σε βάθος, θα δεις πως η ζωή είναι θάνατος και ο θάνατος είναι ζωή. Τη στιγμή που γεννιέσαι έχεις αρχίσει κιόλας να πεθαίνεις. Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε κι όταν πεθάνεις, αρχίζεις ξανά να ζεις. Αν η ζωή συνεπάγεται το θάνατο, τότε κι ο θάνατος συνεπάγεται τη ζωή. ανήκουν το ένα στο άλλο. Είναι συμπληρωματικά.
Ζωή και θάνατος είναι σαν δύο φτερούγες ή σαν δύο πόδια. Δεν μπορείς να κινηθείς μόνο με το δεξί ή μόνο με το αριστερό πόδι. Στη ζωή δεν μπορείς να είσαι μόνο δεξιός ή μόνο αριστερός. Είσαι αναγκαστικά και τα δύο. Δογματικά, μπορείς να είσαι δεξιός ή αριστερός, αλλά τα δόγματα είναι έξω από την αλήθεια της ζωής γιατί, αναγκαστικά, τα δόγματα είναι τακτοποιημένα και ξεκάθαρα, ενώ η ζωή δεν είναι. Η ζωή είναι απεριόριστη.
Ο Ουΐτμαν, ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές στον κόσμο, λέει: «Αντιφάσκω με τον εαυτό μου, γιατί είμαι απεριόριστος».
Με τη λογική γίνεσαι στενόμυαλος. Δεν μπορείς να είσαι απέραντος. Αν φοβάσαι την αντίφαση, ποτέ δε θα πλατύνει ο νους σου. Θα είσαι υποχρεωμένος να διαλέγεις, να συμπιέζεσαι, να αποφεύγεις την αντίφαση, να την κρύβεις. Αλλά, μήπως αν την κρύψεις, θα χαθεί; Μήπως, αν πάρεις το βλέμμα σου από το θάνατο, θα τον αποφύγεις;
Όλα έχουν τη θέση τους μέσα στην αρμονία. Να γιατί ονομάζουν τον Ηράκλειτο Αινιγματικό. Ο Λάο Τσου θα τον είχε κατανοήσει βαθιά, όμως ο Αριστοτέλης δεν μπόρεσε. Και, ατυχώς, ο Αριστοτέλης υπήρξε η πηγή της ελληνικής σκέψης. Κι ακόμα ατυχέστερα, η ελληνική σκέψη υπήρξε η βάση της δυτικής σκέψης.
Ποιό είναι το νόημα του Ηράκλειτου, το βαθύτερο νοημά του; Προσπάθησε να καταλάβεις, για να μπορέσεις να με παρακολουθήσεις. Δεν πιστεύει στο είναι, πιστεύει στο γίγνεσθαι. Ο Θεός γι’ αυτόν είναι γίγνεσθαι. Αν παρατηρήσεις προσεκτικά θα δεις ότι στον κόσμο δεν υπάρχουν πράγματα. Τα πάντα είναι μια συνεχής εξελικτική διαδικασία. Η χρήση της λέξης «είναι», όταν μιλάς για την ύπαρξη, είναι λάθος. Γιατί τα πάντα είναι γίγνεσθαι. Τίποτα, δε βρίσκεται στην κατάσταση του «είναι». Τίποτα!
Η ζωή είναι κίνηση. Σαν το ποτάμι είναι η ζωή, που συνεχώς κινείται. Λέει ο Ηράκλειτος: «Δεν μπορείς να μπεις στο ίδιο ποτάμι δυό φορές», γιατί τη στιγμή που πας να μπεις για δεύτερη φορά, το ποτάμι έχει ήδη κυλήσει. Είναι ροή. Μπορείς να συναντήσεις τον ίδιο άνθρωπο δυο φορές; Αδύνατον. Ήσασταν εδώ χθες το πρωί, είσαστε και τώρα. Μα εγώ είμαι σήμερα ο ίδιος με εκείνον που ήμουν χθες; Εσείς είστε οι ίδιοι; Και τα δυο ποτάμια έχουν κυλήσει. Ίσως αύριο πάλι να είστε εδώ, μα δε θα με βρείτε. Εδώ που στέκομαι θα βρίσκεται κάποιος άλλος.
Η ζωή είναι αλλαγή. «Μόνο η αλλαγή είναι αιώνια», λέει ο Ηράκλειτος. Το μόνο που δεν αλλάζει ποτέ είναι η αλλαγή. Όλα τα άλλα αλλάζουν. Ο Ηράκλειτος πιστεύει στη συνεχή εξέλιξη. Τα πάντα είναι εξέλιξη. Είναι ο τρόπος που υπάρχουν. Το να υπάρχεις σημαίνει πως βρίσκεσαι σε συνεχή εξέλιξη. Το είναι σημαίνει γίγνεσθαι. Το να παραμένεις εκεί που βρίσκεσαι, σημαίνει πως κινείσαι.
Τίποτα δεν είναι στατικό. Ως και τα βουνά, ως και τα Ιμαλάϊα δεν είναι στατικά. Κινούνται. Γεννιούνται και πεθαίνουν. Τα Ιμαλάϊα είναι μια από τις νεότερες οροσειρές στον κόσμο και εξακολουθούν να αναπτύσσονται. Δεν έχουν φτάσει ακόμα στην τελική τους κορύφωση, είναι πολύ νέα. Κάθε χρόνο ψηλώνουν ένα πόδι. Υπάρχουν και παλιά βουνά που έχουν ολοκληρώσει την ανάπτυξή τους. Τώρα καταρρέουν, γερνούν, οι ράχες τους καμπουριάζουν.
Βλέπεις τους τοίχους γύρω σου; Κάθε μόριό τους είναι μία κίνηση. Δεν μπορείς να τη δεις, γιατί είναι πολύ λεπτή και γρήγορη. Σήμερα οι Φυσικοί συμφωνούν με τον Ηράκλειτο, όχι με τον Αριστοτέλη. Οποτεδήποτε η επιστήμη κάνει άλλο ένα βήμα πιο κοντά στην πραγματικότητα, είναι υποχρεωμένη να συμφωνήσει με τον Λάο Τσου και τον Ηράκλειτο. Σήμερα η επιστήμη λέει ότι τα πάντα είναι σε κίνηση. Ο Έντινγκτον έχει πει ότι η μόνη λανθασμένη λέξη είναι η λέξη παύση. Τίποτα δε βρίσκεται σε παύση. Πρόκειται για λάθος λέξη, που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Το είναι υπάρχει μόνο στη γλώσσα. Στη ζωή, στη ύπαρξη δεν υπάρχει είναι.
Τα πάντα είναι γίγνεσθαι. Ο ίδιος ο Ηράκλειτος, όταν λέει για το ποτάμι – και το σύμβολο του ποταμιού είναι βαθύτατο στον Ηράκλειτο – όταν λέει πως δεν μπορείς να μπεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι, εννοεί επίσης πως, ακόμα κι αν μπεις, είσαι και δεν είσαι ο ίδιος. Επιφανειακά μόνο μοιάζεις ο ίδιος. Δεν άλλαξε μόνο το ποτάμι, άλλαξες κι εσύ.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου