Η φρενολογία ήταν μία από τις πιο διαδεδομένες επιστημονικές θεωρίες ψυχολογίας του 19ου αιώνα. Σκοπός των φρενολόγων ήταν να περιγράψουν τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου και να προβλέψουν την μελλοντική του συμπεριφορά βασιζόμενοι σε μετρήσεις του κρανίου του. Ο πατέρας της φρενολογίας, Franz, Joseph Gall εξηγούσε λεπτομερώς την λογική πίσω από την θεωρία του:Ο εγκέφαλος ελέγχει τον χαρακτήρα και την συμπεριφορά μας η οποία είναι εξαιρετικά πολυδιάστατη. Οπότε θα πρέπει λογικά κάθε συμπεριφορά και χαρακτηριστικό γνώρισμά μας να ελέγχεται από διαφορετικό μέρος/υπο-όργανο του εγκεφάλου. Μετρώντας το μέγεθος της κάθε εγκεφαλικής περιοχής μπορούμε να μετρήσουμε το βαθμό που κάποιος έχει ή όχι ανεπτυγμένο κάποιο χαρακτηριστικό. Ένας τρόπος να μετρήσουμε το μέγεθος των περιοχών είναι να μετρήσουμε τις ανωμαλίες στα κρανία. Εάν κάπου υπάρχει βαθούλωμα σημαίνει ότι η περιοχή αυτή υπολειτουργεί, επομένως το άτομο δεν εμφανίζει την αντίστοιχη συμπεριφορά. Εάν κάπου υπάρχει ύψωμα σημαίνει ότι η συγκεκριμένη περιοχή υπερλειτουργεί.
Με αυτό το σκεπτικό λοιπόν έγιναν εκατοντάδες χιλιάδες μετρήσεις ανθρώπινων κρανίων, ιδίως στο Η.Βασίλειο. Συνήθεις «συμμετέχοντες» στις μετρήσεις ήταν οι κρατούμενοι στις φυλακές της χώρας. Μετρώντας τα κρανία τους, οι επιτήμονες της εποχής έφτασαν σε διάφορα συμπεράσματα για το ποιες περιοχές του εγκεφάλου ελέγχουν συμπεριφορές όπως τη βιαιότητα, την τάση για ψέμα, την γενναιοδωρία, την εξυπνάδα κτλ. Φυσικά, πολλά από τα συμπεράσματα που έβγαλαν ήταν εντελώς αυθόρμητα και αντιεπιστημονικά (για να μην αναφέρουμε και την παράμετρο του κοινωνικού και φυλετικού ρατσισμού), κάτι που ήταν και ο κύριος λόγος που η φρενολογία έπεσε σε λήθη τον τελευταίο αιώνα. Πλέον η φρενολογία θεωρείται ψευδοεπιστήμη και σε γενικές γραμμές δεν γίνεται αποδεκτή από την επιστημονική κοινότητα.
Φυσιογνωμική
Μια άλλη ψευδοεπιστήμη όμως φαίνεται πως αρχίζει και αποκτά επιστημονική βάση. Ο λόγος για την φυσιογνωμική, την θεωρία η οποία υποτίθεται πως μπορεί να προβλέψει τον χαρακτήρα και τη μελλοντική συμπεριφορά κάποιου βάση των εξωτερικών του χαρακτηριστικών και ιδιαίτερα του προσώπου. Σε μια πρόσφατη μελέτη η επιστημονική ομάδα του Δρ. Wong προσπάθησε να δει εάν ορισμένα φυσιολογικά χαρακτηριστικά θα μπορούσαν να προβλέψουν τις ηγετικές ικανότητες κάποιου. Αυτό που έκαναν ήταν να μετρήσουν το λόγο μήκους/ύψους του κεφαλιού 55 ανδρών σε διευθυντικές θέσεις και να δουν εάν αυτό το νούμερο μπορεί να προβλέψει την επιτυχία της επιχείρησής τους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματά τους τα διευθυντικά στελέχη με πιο πλατιά πρόσωπα τείνουν να έχουν πιο επιτυχημένες επιχειρήσεις. Το μυστικό ίσως κρύβεται στη βιολογία μας και συγκεκριμένα στα κατάλοιπα της εξέλιξής μας. Άτομα με πιο πλατύ πρόσωπο φαίνονται πιο δυνατά και επιβλητικά, κάτι που αυξάνει τις πιθανότητες τρίτων να υπακούσουν ή να υποχωρήσουν, ανοίγοντας ουσιαστικά το δρόμο στους… πλατυπρόσωπους!
Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης πως το σχήμα του προσώπου καθορίζεται και από τα επίπεδα της τεστοστερόνης κατά την εφηβεία. Η τεστοστερόνη σχετίζεται άμεσα τόσο με την φυσική δύναμη, όσο και με την επιθετική συμπεριφορά. Για παράδειγμα μια έρευνα σε παίκτες χόκευ στον Καναδά έδειξε ότι ο λόγος πλάτος/ύψος του προσώπου μπορεί να προβλέψει την επιθετική συμπεριφορά των παικτών κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Άτομα με πιο πλατύ πρόσωπο τείνουν να παίζουν πιο επιθετικά.
Φυσικά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως στις περιπτώσεις που μιλάμε για οικονομική και κοινωνική επιτυχία η βιολογία είναι απλά ένα πλεονέκτημα και σίγουρα δεν είναι επαρκής παράγοντας από μόνος του. Η βιολογία είναι σε θέση να δώσει σε κάποιους ορισμένα πλεονεκτήματα έναντι άλλων με διαφορετικές βιολογικές τάσεις, αλλά το οικογενειακό περιβάλλον, οι τυχαίες ευκαιρίες που παρουσιάζονται στην ζωή και φυσικά η εξυπνάδα είναι εξίσου σημαντικοί παράγοντες που μπορεί να καθορίσουν την οικονομική επιτυχία κάποιου.
Υ.Γ. Εάν ενδιαφέρεστε για τη φυσιογνωμική και τις έρευνες γύρω από αυτές, θα πρότεινα να ρίξετε μια ματιά στο άρθρο «The Return of Physiognomy» του Neurocritic (Neurocritic: The Return of Physiognomy) όπου περιγράφονται και κριτικάρονται και άλλες έρευνες φυσιογνωμιστών. Για παράδειγμα εκεί θα βρείτε περιγραφή και κριτική μιας έρευνας η οποία υποστηρίζει ότι το πάχος του άνω χείλους των γυναικών σχετίζεται θετικά με το βαθμό στον οποίο αυνανίζονται! Είναι τρελοί αυτοί οι επιστήμονες! Ή μήπως όχι;
