Φόβος ή φοβία; Ο διαχωρισμός των δύο

Οι περισσότεροι φόβοι μας προέρχονται συνήθως από κάποια αρνητική εμπειρία - Στην περίπτωση όμως που κάποιος πάσχει από κάποια φοβία, οι αντιδράσεις του είναι περισσότερο ακραίες.

Ο φόβος είναι ένα φυσιολογικό και υγιές συναίσθημα. Παρότι πολλοί υποτιμούν τη χρησιμότητά του, ο φόβος στην πραγματικότητα αποτελεί «ασπίδα προστασίας» εμποδίζοντάς μας να εμπλακούμε σε ενδεχόμενα επικίνδυνες καταστάσεις όταν αυτό δεν είναι απαραίτητο. Ο φόβος, μας ωθεί σε δεύτερες σκέψεις και μας βοηθάει να αποφασίσουμε με βάση τη λογική και όχι τον (συχνά επικίνδυνο) παρορμητισμό μας. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε τους φόβους μας χρησιμοποιώντας τη σκέψη και τη λογική, δεν επιτρέπουμε στους φόβους να κατακλύσουν τη ζωή μας, ούτε γινόμαστε παράλογοι. Οι φοβίες, από την άλλη, μεταμορφώνουν το συναίσθημα του φόβου σε κάτι που μας είναι ιδιαίτερα δύσκολο έως αδύνατο να διαχειριστούμε.

Φυσιολογικός φόβος

Οι περισσότεροι φόβοι μας προέρχονται συνήθως από κάποια αρνητική εμπειρία. Για παράδειγμα, μπορεί εύκολα να αρχίσουμε να φοβόμαστε περισσότερο από το μέσο όρο τους σκύλους αν στο παρελθόν μας έχουν επιτεθεί σκυλιά ή να φοβόμαστε τους κλέφτες αν το σπίτι μας έχει στο παρελθόν παραβιαστεί. Οι φόβοι επίσης μαθαίνονται. Ένα παιδί μπορεί να μάθει να φοβάται τις αράχνες παρακολουθώντας τις αντιδράσεις της μητέρας του. Μια γενικευμένα «φοβισμένη» συμπεριφορά μπορεί επίσης να είναι αποτέλεσμα μιας υπερπροστατευτικής ανατροφής. Ένας γονιός που υπερπροστατεύει το παιδί του, του περνά ασυνείδητα το μήνυμα ότι κινδυνεύει.

Παρόλα αυτά, και ανεξάρτητα από το τι φοβάται ο καθένας, όταν ο φόβος κυμαίνεται στα πλαίσια του φυσιολογικού, μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε άβολα αλλά δεν είναι σε θέση να μας καταβάλλει. Για παράδειγμα, πολλοί ανάμεσά μας μπορεί να φοβούνται τα αεροπλάνα αλλά είναι σε θέση να ταξιδέψουν όταν και εφόσον χρειαστεί. Μπορεί πριν την πτήση να κάνουν διαλογισμό, να πιούν ένα ποτό ή ακόμα και να πάρουν ένα ελαφρύ αγχολυτικό αλλά είναι σε θέση να διαχειριστούν τα συμπτώματα και να συνεχίσουν τη ζωή τους. Μπορεί να προτιμούν να ταξιδέψουν με αυτοκίνητο ή τραίνο όταν αυτό είναι εφικτό αλλά θα μπουν στο αεροπλάνο όταν αυτό είναι απαραίτητο ή σαφώς πιο πρακτικό.

Φοβίες

Στην περίπτωση όμως που κάποιος πάσχει από κάποια φοβία, οι αντιδράσεις του είναι περισσότερο ακραίες. Χρησιμοποιώντας σαν παράδειγμα το φόβο για τα αεροπλάνα, κάποιος που πάσχει από φοβία θα υποφέρει σε τέτοιο βαθμό κατά τη διάρκεια της πτήσης που θα εμφανίσει όχι μόνο συμπτώματα πανικού αλλά και σωματικά συμπτώματα (εφίδρωση, τρέμουλο, κλάμα). Στις περιπτώσεις μάλιστα που η φοβία είναι ακόμα πιο σοβαρή το άτομο δεν καταφέρνει ποτέ να ταξιδέψει με αεροπλάνο με αποτέλεσμα, αν δεν υπάρχει εναλλακτικός τρόπος μετακίνησης να ακυρώνει διακοπές και δουλειές και γενικά να επηρεάζεται η ποιότητα της ζωής του.

Πέρα πάντως από τη σοβαρότητα του φόβου, θα πρέπει κάποιος να λάβει υπόψη και την πηγή του. Επίσης, αν πρόκειται για έναν απλό φόβο, τότε το άτομο δεν πρόκειται να ξοδεύει πολύ χρόνο σκεπτόμενο τη φοβία του και ο φόβος θα το καταβάλλει μόνο όταν έρχεται αντιμέτωπο με το αντικείμενο που τον φοβίζει. Όταν όμως κάποιος πάσχει από φοβία, είναι πολύ πιθανό να αναπτύξει και ένα φόβο όσον αφορά τον ενδεχόμενο φόβο που μπορεί να βιώσει. Μπορεί να αρχίσει να ανησυχεί ότι κάτι θα γίνει που θα του πυροδοτήσει το φόβο και μπορεί ως αποτέλεσμα αυτού να αρχίσει να αλλάζει τις καθημερινές του συνήθειες σε μια προσπάθεια να αποφύγει μια τέτοια κατάσταση. Επίσης αν γνωρίζει ότι σύντομα θα πρέπει να αντιμετωπίσει αυτό το οποίο φοβάται μπορεί να αρχίσει να το σκέφτεται εμμονικά και να έχει πρόβλημα στο να συγκεντρωθεί σε άλλα σημαντικά για αυτό ζητήματα ή ακόμα και να κοιμηθεί, ιδιαίτερα όσο πλησιάζει η ώρα της «αναμέτρησης» με το αντικείμενο που τον φοβίζει.

Αναζητώντας βοήθεια

Οι φοβίες είναι εξαιρετικά εξατομικευμένες τόσο βάσει συμπτωμάτων όσο και βαθμού και σε γενικές γραμμές καλό είναι να αποφεύγεται η αυτό-διάγνωση. Τα παραπάνω αποτελούν έναν πολύ γενικό οδηγό σχετικά με το αν χρειάζεται ή όχι κάποιος να αναζητήσει βοήθεια, έχοντας όμως υπόψη ότι τα συμπτώματα σε κάθε περίπτωση μπορεί να ποικίλουν και σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι πολύ διαφορετικά από αυτά που περιγράφονται στο παρόν άρθρο.