Προς τι το φιλοσοφείν

Μάταιος είναι ο λόγος του φιλόσοφου που δε θεραπεύει κανένα ανθρώπινο πάθος. Γιατί, όπως η ιατρική δεν ωφελεί παρά μόνον αν θεραπεύει τις ασθένειες του σώματος, έτσι και η φιλοσοφία δεν προσφέρει τίποτα παρά μόνο αν διώχνει τα πάθη της ψυχής . Επίκουρος

Σχετικά με την ανθρώπινη ευτυχία, το να καθόμαστε να συζητάμε ώρες ατέλειωτες και να νομίζουμε, να θεωρούμε, να εικάζουμε, χωρίς να καταλήγουμε σε ικανά συμπεράσματα, δεν είναι κάτι σπάνιο και, στην καλύτερη περίπτωση, σου ροκανίζει το χρόνο. Συχνά μάλιστα, εκτός από άχρηστο είναι και επιβλαβές, αν σε μπερδεύει και σε γεμίζει με αναπάντητα ερωτηματικά και υπαρξιακά άγχη, ακόμα κι αν πρόκειται για τις απόψεις ενός μεγάλου, ιστορικά, φιλόσοφου. Μια φιλοσοφία, μια διδασκαλία, μια απλή θεωρία ενός φίλου τέλος πάντων, για να έχει νόημα, δεν αρκεί να αναφέρεται σε θεωρητικές απαντήσεις, αλλά να σου δίνει λύσεις. Κι όταν λέμε λύσεις, εννοούμε προτάσεις με άμεση πρακτική αξία, που να στοχεύουν όχι στο απώτερο μέλλον ή μετά θάνατον, αλλά στην εδώ και τώρα ευτυχία, την πεμπτουσία της ανθρώπινης ύπαρξης. Γιατί, φιλοσοφία είναι η δραστηριότητα που με λόγους και συλλογισμούς κάνει τη ζωή ευτυχισμένη. Όταν, δηλαδή, με μια φιλοσοφία δε γαληνεύεις και δε λύνονται πάγια προβλήματα ούτε αντιμετωπίζονται εύκολα οι δυσκολίες, ή βολεύονται κάποια πράγματα προσωρινά, αλλά εμφανίζονται καινούργιες έγνοιες, ή απλά λύνονται και ξελύνονται τα ίδια προβλήματα και τα βρίσκεις συνεχώς μπροστά σου με παραλλαγές, τότε αυτό μπορεί να είναι οτιδήποτε άλλο, πάντως όχι αληθινή φιλοσοφία.

Ό,τι ακριβώς δε συμβαίνει με τον Επίκουρο, όπου, πρώτα απ’ όλα, χωρίς να κουράζεσαι και να πολυαμφιβάλλεις, ή δέχεσαι κάτι από αυτά που λέει ή όχι. Η νοητική διαδικασία που απαιτείται ώστε να καταλάβεις τι θέλει να σου πει, είναι άκοπη, τουλάχιστον όσον αφορά στα όσα λίγα είναι απαραίτητα για το ευ ζην. Γιατί σχετικά μ’ αυτά, ο Επίκουρος όχι μόνο απλούστευσε τη φιλοσοφία, αλλά φιλοσόφησε και με απλά λόγια. Γι’ αυτό και δε χρειάζεται να είσαι μορφωμένος για να κατανοήσεις την ουσία των λόγων του. Αρκεί να ξέρεις γράμματα, να ξέρεις δηλαδή να διαβάζεις. Αλλά και να σ’ τα πει κάποιος — κουκιά μετρημένα είναι —, το ίδιο κάνει.

 

Αμέσως θα προσέξεις την αξία τους. Μικρά μόνο αποσπάσματα από τα στοιχειώδη επικούρεια κείμενα που εύκολα μένουν στη μνήμη, ηχούν, όπως τα διαβάζεις, σαν φιλοσοφικά γιατρικά και είναι ό,τι πρέπει για να σου φτιάξουν τη διάθεση. Όλο και κάποια ανάσα ανακούφισης θα σου δώσει, όλο και κάποιο φόβο θα σου διώξει το καθένα από αυτά, κι αν τα δεις στο σύνολό τους, μπορεί ακόμα και να σε επηρεάσουν γρήγορα και δραστικά προς μια ζωή ανώτερη, με κύριο γνώρισμά της τη φυσική, ανόθευτη ποιότητα, χωρίς ψευδαισθήσεις που καταρρέουν από τη μια στιγμή στην άλλη.

Ο Επίκουρος είναι για όλους και η διδασκαλία του ανήκει στους πολλούς και όχι στους λίγους. Όπως για όλους είναι η φιλοσοφία και η διάρκεια στην καλή διάθεση, σε όποια ηλικία της ζωής τους κι αν βρίσκονται. Γιατί, ούτε όταν είναι νέος κανείς πρέπει να διστάζει να φιλοσοφεί, ούτε όταν γεράσει να μην έχει διάθεση να φιλοσοφεί. Για κανέναν δεν είναι νωρίς ή πολύ αργά, ώστε να ασχοληθεί με την υγεία της ψυχής του (Επιστολή προς Μενοικέα).