Στην πραγματικότητα μόνο η εξέλιξη κάθε ξεχωριστού ανθρώπου έχει συνοχή, συνέπεια και πραγματική σημασία .Μόνο οι εσωτερικές διαδικασίες που αφορούν την Βούληση αποτελούν πραγματικά γεγονότα …Γιατί μόνο η Βούληση ειναι το πράγμα καθεαυτό!
(Θέλω άρα Υπάρχω)
Αφορμή του παρακάτω κειμένου στάθηκε απλά μια συζήτηση που είχα με τους ομοτράπεζους μου, όταν αυτοί με ρώτησαν, ποιος είναι ο αγαπημένος μου φιλόσοφος, "Σοπενχάουερ" απάντησα έντονα δίχως δεύτερη σκέψη ."Μακράν ο Σοπενχάουερ". Φιλόσοφος που στιγμάτισε σαν μαύρος Ηλιος την ζωή μου. Στάθηκε το αποκούμπι σε μια περίοδο της ζωής που όλες οι τρύπες φωτός είχαν κλείσει προτείνοντας νέο modus vivendi με κύριους άξονες την γνώση και την τέχνη
Για μερικά λεπτά απλώθηκε παγερή σιωπή. Αντίκριζα στα πρόσωπα των συνομιλητών μονάχα αν όχι άγνοια απορία .Μέχρι που ένας ψέλλισε σκίζοντας την "Ποιος ..ο γέρο πεσιμιστής;" ή "ο Γερμανός πεσιμιστής ;"
Κλασική κοινότοπη απόκριση. Πρόκειται για δύο φράσεις που χρωμάτισαν το πορτρέτο του Φιλοσόφου παρουσιάζοντας τον μονοσήμαντα. Γιατί η θλίψη δεν είναι παρά η άλλη όψη της χαράς. Ο Σοπενάουερ πράγματι υπήρξε πεσιμιστής ή ωμός ρεαλιστής .Σκέψεις όπως,
"Η ζωή είναι ένα δάνειο που το παίρνουμε από την γέννηση μας και οι πόνοι και βάσανα είναι οι καθημερινοί τόκοι", "Κάθε επιθυμία είναι πόνος", "Αν θες να κερδίσεις το σεβασμό των άλλων μη τους σέβεσαι" ή "Η ζωή είναι άθλιο πράγμα. Αποφάσισα να περάσω τη ζωή μου σκεπτόμενος αυτό ακριβώς." επιβεβαιώνουν την κοινή παράσταση του κόσμου
Ακριβώς όμως για αυτόν, τον αιχμηρό, αποφθεγματικό, καυστικό τρόπο γραφής και την σκοτεινή διαύγεια θαυμάστηκε και επηρέασε καθοριστικά σύγχρονους τιτάνες του πνεύματος, όπως Νίτσε, Φροιντ, Μπέκετ, Σάρτρ, Τολστόι, Μπόρχες, και άλλους τόσους. Ο τελευταίος μάλιστα τον εξύμνησε θεωρώντας τον, ως τον άνθρωπο ΄΄που κατάλαβε τον μηχανισμό του Σύμπαντος’
Οι συνθήκες της ζωής του, έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην διαμόρφωση της συμπεριφοράς και συνάμα της φιλοσοφίας του (Θάνατος του πλούσιου εμπόρου πατέρα ,του που τον προόριζε για διάδοχό του, σύγκρουση και ρήξη με την ΄΄ρομαντική΄΄ μητέρα και αδερφή του. Έντονα καταπιεσμένα σεξουαλικά πάθη που τυραννούσαν την σκέψη του από μικρό, δικαστική διαμάχη με την πρώην νοικοκυρά του κτλ).
Έβλεπε την τελευταία όπως ο Επίκουρος ή ο Βούδας (τέσσερις ευγενείς αλήθειες). Δηλαδή ,ως φάρμακο της ψυχής. Ήδη από το 1822 συγκέντρωνε αποφθέγματα από αρχαίους κλασικούς που έμελλε να χρησιμοποιήσει σε έργα όσο και στην ζωή ως βάλσαμο. Όσο αφορά την ακαδημαϊκή του πορεία, το μένος του για τον Χέγκελ του στέρησε καριέρα και αναγνώριση στα πρώιμα χρόνια της ζωής του. Μάλιστα επέλεξε να διδάσκει τις ίδιες ώρες με αυτόν, την εποχή που εκείνος έδρεπε δάφνες ως το μεγαλύτερο Ευρωπαϊκό πνεύμα. Η αδιαλλαξία και το μίσος έπληξαν και φώτισαν τον ίδιο
Έργο:
Αν και το σημαντικότερο έργο του θεωρείται "Ο κόσμος ως Βούληση και Παράσταση", έμεινε γνωστός για ένα μέρος εγχειριδίων σοφίας που συγκεντρώθηκαν στα "Πάρεργα και Παραλειπόμενα" πολλά εκ των οποίων έμειναν ανέκδοτα για χρόνια. Εκει συναντούμε ένα πλήθος δοκιμίων πρακτικών φιλοσοφίας που αργότερα θα τον χαρίσουν παγκόσμια φήμη. Το πιο γνωστό της σειρά, που κάνει θραύση στην εποχή μας είναι, "Η τέχνη του να έχεις δίκιο", μακιαβελικές συμβουλές για να περάσεις τις θέσεις σου ,ανεξαρτήτως της εγκυρότητα των . Πέρα από αυτό, στα χειρόγραφα καθώς και σε διάσπαρτα κομμάτια βρέθηκαν σημειώσεις ενός ημιτελούς έργου του ΄΄Η Ευδαιμονολογία ΄΄ ή ΄΄Ευδαιμονική ” ή ΄΄η τέχνη να είσαι ευτυχισμένος΄΄
Ο τίτλος θα λέγαμε είναι σαρκαστικός.
”Η πρώτη αρχή της Ευδαιμονολογίας είναι ότι το ίδιο το όνομα της αποτελεί ευφημισμό και ότι η ευτυχισμένη ζωή σημαίνει λιγότερο δυστυχισμένη ζωή" (σελ 67 κανόνας 22). Τα βάσανα είναι ουσιαστικό μέρος. Συμβουλεύει, μνημονεύοντας τον Αριστοτέλη ότι "Έτι ο φρόνιμος το άλυπον διώκει, ου το ηδύ" (Ηθικά Νικομάχεια VII,115b 15) ”Ο έξυπνος άνθρωπος δεν επιδιώκει τις απολαύσεις αλλά την έλλειψη πόνου. Πάνω στην ρήση του Σταγειρίτη θα κτίσει την φιλοσοφία του. Σε μια προσπάθεια εκλαΐκευσης της φιλοσοφίας του Γερμανού, η ζωή είναι "μια αλληλουχία Ναυαγισμένων επιτυχιών". Είμαστε σαν τον Σίσυφο. Μέσα στον κόσμο της φαινομενικότητας, που κατασκευάζουμε, η μοίρα μας είναι να συγκρουόμαστε με άλλα άτομα και να επιδιώκουμε πάντα να αποκτήσουμε πιο πολλά απ’ όσα δικαιούμαστε Πηδάμε από επιθυμία σε επιθυμία.Μετά απολαμβάνουμε μια φευγαλέα στιγμή κορεσμού μέχρι μια άλλη επιθυμία να καλύψει το κενό .Αλλιώς νιώθουμε Πλήξη που είναι ένα πρόσωπο του Θανάτου στην Ζωή. (Γράφει στην Τέχνη του να επιβιώνεις -σελ 115). ΄Το ότι υπεισέρχεται η πλήξη μετά την ικανοποίηση μιας ανάγκης, αρρώστια που προσβάλλει και τα ανώτερα ζώα είναι απόδειξη ότι η ζωή δεν έχει καθαρό και γνήσιο περιεχόμενο΄΄και παρακάτω πως ΄΄η πλήξη είναι η μόνη αιτία κοινωνικοποίησης των ανθρώπων ΄΄ .Τέτοιες απόψεις κάνουν πρόδηλο τον πεσιμισμό του, δικαιώνοντας την κοινή γνώμη .
Ο Σοπενάουερ θεωρήθηκε ΄΄Βραχμάνος της δύσης΄΄ Γεφύρωσε την δυτική με ανατολική φιλοσοφία εισάγοντας την Βουδιστική φιλοσοφία ως τρόπο ζωής.Η βούληση είναι η μοναδική έκφραση ζωής καθώς συντελείται στο παρόν που ναι και το μόνο αληθινό κτήμα μας. Σκοπός του ανθρώπου να την υπερφαλαγγίσει ώστε να κατευνάσει τα πάθη. Εδώ έρχεται σε αντίθεση με τον πνευματικό του επίγονο Νίτσε ,που χρησιμοποιεί την καθοδήγηση της Βούληση ,ως μέσο κυρίευσης των παθών.
Διακήρυξε ότι ο πόνος και η δυστυχία ένεκα της θνητότητας έχουν μόνο θετικό χαρακτήρα.΄΄Αυτό που σε έκανε χαρούμενο δεν είναι άλλο από εκείνο που άλλοτε σε κάνει θλιμμένο” γράφει ο Λιβανός ποιητής Γκριμπράν.΄΄
Επομένως, στόχος μας οφείλει να είναι η ελάφρυνση του πόνου .΄΄Η συνειδητοποίηση αυτού του γεγονότος μπορεί να συμβάλει μέγιστα στο να αποκτήσουμε την ευδαιμονία που επιτρέπει η ζωή .Αφού μάλιστα τα μέσα για να το πετύχουμε βρίσκονται στην συντριπτική πλειοψηφία υπό την εξουσίας μας (πρόλογος) αυτό καθίσταται εύκολο. Έτσι η ευδαιμονική χωρίζεται σε δύο κατηγορίες-κανόνες
α)Κανόνες για την στάση μας απέναντι στο εαυτό μας
β)Κανόνες για την στάση μας απέναντι σε άλλους
Πριν προχωρήσουμε στον διαχωρισμό πρέπει να ορίσουμε την εννοούμε ευθυμία .Είναι ο φωτεινός ευτυχισμένος χαρακτήρας που μας επιτρέπει να νιώσουμε λύπη ή χαρά. Γράφει ότι΄΄Πραγματική ευχαρίστηση νιώθουμε όταν χρησιμοποιούμε τις δικές μας δυνάμεις και ο μεγαλύτερος πόνος είναι η αίσθηση έλλειψης δυνάμεων όσο δεν εκεί που τις χρειαζόμαστε ΄΄
Ακόμα γράφει στον Τετράντας &108 (Τίποτα δεν έχει πιο σίγουρη ανταπόδοση από την ευθυμία. Γιατί σε αυτήν την κατάσταση η ανταμοιβή και η πράξη ταυτίζονται… Γι' αυτό όποτε έρχεται να μας βρει η ευθυμία πρέπει να τις ανοίγουμε διάπλατα την πόρτα. Γιατί ο χρόνος των επισκέψεων δεν είναι ποτέ ακατάλληλος )
Σε δεύτερο επίπεδο η σωματική υγεία. Είναι τα 9/10 της ευτυχίας μας .Να κάνουμε 2 ώρες περίπατο την ημέρα και να αποφεύγουμε ισχυρές και δυσάρεστες συγκινήσεις και έντονες και παρατεταμένες πνευματικές προσπάθειες (Τετράντας 108&). Ο ίδιος μάλιστα υιοθέτησε αυτό το τρόπο ζωής. Περπατούσε καθημερινά και κολυμπούσε σε παγερά νερά ακόμα και τον τσουχτερό χειμώνα
Έπειτα, ακολουθεί η ψυχική ηρεμία. Κυρίως αυτή είναι δυνατή στο δεύτερο μισό της ζωής που ο άνθρωπος λησμονεί ,επηρεασμένος από την ελαφρότητα της νεότητας, στο πρώτο. Την ζωή την γνωρίζουμε πρώτα με την ποίηση και μετά με την πραγματικότητα .Οι τεχνητές εικόνες αιωρούνται μπροστά μας φωτισμένες απο την αυγή της νιότης και μας πιάνει μεγάλη επιθυμία να τις πραγματοποιήσουμε .Αυτό μας απογοητεύει (Folio &145)” Αντίθετα το δεύτερο μισό της ζωής μας ”η συνειδητοποίηση της ζωής φαίνεται εποικοδομητική ..΄Περιλαμβάνει όπως το δεύτερο μισό ενός μουσικού κομματιού λιγότερη ένταση και περισσότερη γαλήνη ΄΄
Τέταρτον επισημαίνει πως τα εξωτερικά αγαθά καθορίζουν ελάχιστα το βαθμό ευτυχίας μας. Όπως λέει ο Επίκουρος από τις ανάγκες υπάρχουν κάποιες φυσικές και απαραίτητες ,φυσικές και όχι απαραίτητες και ούτε φυσικές ούτε απαραίτητες
Η υπέρμετρη χαρά και η άφατη θλίψη προκαλούνται κατά κανόνα από κάποιο σφάλμα ή κάποια παραίσθηση επομένως μπορούν να αποφευχθούν μέσω της γνώσης (κανόνας 5 σελ 38)
Συγκεκριμένα θέτει εν είδει αξιώματος την ευτυχία ή δυστυχία ως προιόντα τριών καταστάσεων
Α) Αυτό που είμαστε: Ειναι ο σημαντικότερος παράγοντας που οφείλει να μας απασχολεί. Καθώς ο κάθε άνθρωπος ζει στο μικροκόσμο του, ελάχιστο ρόλο παίζουν οι εξωτερικές συνθήκες .Όσα συμβαίνουν και υπάρχουν στον άνθρωπο βρίσκονται μόνο στην συνείδηση του και γι αυτήν διαδραματίζονται (σελ 116) Οι εντυπώσεις τα συναισθήματα η δύναμη της θέλησης έχουν ως πυρήνα μονάχα το Εγώ ΄΄Εξηγώντας το βουδιστικά : Όταν κτίζουμε τον κόσμο τον βάφουμε με τα χρώματα μας ..΄΄Η μεγαλύτερη ευτυχία είναι η προσωπικότητα΄΄ Ντιβάν Γκαίτε. Ο άνθρωπος μπορεί να αφομοιώσει από έξω πολύ λιγότερα πράγματα από όσα νομίζουμε .Υιοθετώντας την στωική άποψη ότι είμαστε μέρη θύματα μιας ανελέητης μοίρας πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την αδυναμία της ελεύθερης βούλησης. Η τελευταία όπως συμπλήρωσε ο Νίτσε στο λυκόφως των ειδώλων γεννά την ενοχή, και επομένως την δυστυχία. Τέλος, όσο αφορά την δύναμη και αξία ΜΟΝΟ της προσωπικότητας ,τα λόγια του είναι ξεκάθαρα και εξιλεωτικά: Αυτό που έχουμε μέσα μας και μας συντροφεύει και στην άκρα μοναξιά ...αυτό που κανείς δεν μπορεί να μας το πάρει αλλά ούτε και να μας δώσει είναι πολύ πιο ουσιαστικό απ όλα τα αγαθά που μπορεί να διαθέτουμε ..από όλες τις εντυπώσεις που δίνουμε στους άλλους.
Β) Αυτό που έχουμε: Ο παράγοντας κατοχής υλικών αγαθών ως μέσο ευτυχίας είναι αξιοκαταφρόνητος και πρόχειρος για τον Σοπενχάουερ .Δύσκολο στην κοινωνία της ευμάρειας να γίνει αντιληπτό .Ο ίδιος φέρνει προς επίρρωση της θέσης του ένα εξαιρετικό παράδειγμα ΄΄Ο άνθρωπος δεν αισθάνθηκε ποτέ την έλλειψη των πραγμάτων τα οποία δεν διανοήθηκε να ζητήσει, Η ευτυχία του δεν εξαρτάται από αυτά .Ενώ κάποιος που μπορεί να έχει εκατό φορές περισσότερα μπορεί να νιώθει απαίσια επειδή δεν έχει το μοναδικό πράγμα που του λείπει….Η δυσαρέσκεια προκύπτει από την συνεχή προσπάθεια να αυξήσουμε το επίπεδο των απαιτήσεων ενώ δεν είμαστε σε θέση να αυξήσουμε την ικανότητα να τις πραγματοποιήσουμε .(Κανόνας 4) Πολλές φορές είπαμε πως αν έχουμε το τάδε ή δείνα αγαθό θα μαστε ευτυχισμένοι.Καιρός να σκεφτούμε πως θα 'μασταν αν δεν είχαμε αυτό που τώρα κατέχουμε! Να συλλογιζόμαστε την στέρηση των παρόντων και όχι την απόκτηση νέων .Τέλος και πιο απλό ,όταν κρίνουμε την ευτυχία κάποιου πλούσιου, νέου, τιμημένου, το μόνο που ζητάμε να μάθουμε είναι αν είναι ευτυχισμένος ΔΕΝ ΜΑΣ ΕΝΔΙΑΦΈΡΕΙ αν είναι νέος ή γέρος, πλούσιος ή φτωχός
Γ) Η γνώμη των άλλων ή τι εκπροσωπούμε στο κόσμο: Για τον Σοπενχάουερ η φαινομενικότητα είναι η κύρια πηγή δυστυχίας .Πηγάζει από σαχλή ματαιοδοξία. Το θεωρεί χειρότερο κακό και από τα υλικά καθώς στην βροχή όπως και να το κάνεις δεν θα σαι ήσυχος δίχως μια στέγη ή στην πείνα ένα φαγητό. Αυτό ,οι άλλοι δεν μπορούν να στο προσφέρουν. Είναι όμως στην φύση μας να νιώθουμε χαρά από την εκτίμηση των άλλων .Κυρίως γιατί νιώθουμε παρηγοριά είτε για την πραγματική δυστυχία ή την έλλειψη των Α και Β εφοδίων ..ενώ είναι απίστευτο πόσο χάλια αισθανόμαστε το πλήγμα και τσεκούρωμα της ματαιοδοξίας όταν εισπράττουμε μια αρνητική κριτική Ο σκεπτόμενος άνθρωπος πρέπει να μετριάζει το αίσθημα της τιμής όσο όταν είναι υπέρ όσο και εναντίον του-Γιατί αυτά πάνε μαζί αλλιώς θα μείνει σκλάβος της γνώμης των άλλων ΄΄(σελ 122)
Όπως λέει αριστοτεχνικά , προκαλώντας καθήλωση -ο Γκαίτε ΄΄Το δάφνινο στεφάνι όπου και να το συναντήσεις είναι ένα ακόμα σημάδι δυστυχίας -όχι ευτυχίας ΄΄ Τουρκουάτο Τάσσο ΄΄
Πέρα από την φιλοσοφία του Στωικισμού για την ΄΄φασματική ΄΄ γνώμη των άλλων,παραθέτω και το απόσπασμα από την Πρώτη Επιστολή του Δευτέρου Βιβλίου των Μιμήσεων του Ορατίου, από τον Αλεξάντερ Pope
Ώ, συ που λέμβος σε κινεί της κενής ματαιοδοξίαςΤου επαίνου, ο άνεμος φυσά μικρής αξίαςΠανιά-μα πρόσεχε σ’αυτό της φήμης το ταξίδι:Πολλοί, το κάναν πριν εσέ – πολλοί πνίγηκαν ήδη,Κείνος που δόξες, λαχταρά, αναπαμό δεν ξέρει:Ό,τι εψές τον έζησες, χάρου απόψε χέρι
Κλείνοντας την λίγο μακροσκελή, αλλά λυτρωτική ανάλυση, ευελπιστώ ο Σοπενχάουερ να σας προσφέρει αληθινή γαλήνη , μια ανάσα στο μαύρο και πνιγηρό σύμπαν. Σε αυτό, η μόνη χαραμάδα φωτός είναι η γνώση και η συνείδηση λειτουργίας του μηχανισμού της ζωής .Φτιάξε τον εαυτό σου μόνο !"Η προσωπικότητα είναι η μόνη χαρά" Υλικά αγαθά- απαραίτητα εργαλεία- όχι σκοπός . Ενώ η γνώμη των άλλων "οι δόξαι" είναι κατάπτυστες καλές ή κακές, αν δεν πηγάζουν από το ενδότερο "είναι" ή εν δυνάμει γίγνεσθαι΄΄ Κλείνω με ένα ποίημα που συνοψίζει ίσως και όλη την ζωή του μεγάλου Γερμανού αγαπημένου φιλοσόφου
Το καλύτερο πράγμα όταν είσαι θλιμμένος είναι να μαθαίνεις κάτι. Μάθε γιατί ο κόσμος κινείται και τι τον κινεί΄΄
Το κατάφερε. Πράγματι το κατάφερες!
Σοπενχάουερ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου