Η γκάμα της βαρεμάρας

Ο κάθε άνθρωπος, σύμφωνα με τους ειδικούς, ενδέχεται να είναι προσανατολισμένος προς έναν συγκεκριμένο τύπο ανίας, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του. Βαριέστε; Αν νομίζετε ότι αυτό είναι κάτι απλό και μονοδιάστατο, είστε γελασμένοι. Οι ειδικοί ανακάλυψαν ότι οι άνθρωποι δεν πλήττουν όλοι με τον ίδιο τρόπο.
Αντιθέτως έχουν εντοπίσει πέντε διαφορετικούς τύπους ανίας. Ο τελευταίος, ο οποίος ανακαλύφθηκε πρόσφατα, θεωρείται μάλιστα ο πιο ανησυχητικός: συνδέεται με μια στάση απάθειας που προσομοιάζει με την κατάθλιψη και φαίνεται να αποτελεί επιδημία στους νέους.
Οι τέσσερις διαφορετικοί τύποι πλήξης είχαν περιγραφεί από διεθνή ομάδα επιστημόνων σε έρευνες που είχαν γίνει την περασμένη δεκαετία. Στην τελευταία τους μελέτη όμως, που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Motivation and Emotion», οι ίδιοι ερευνητές αναδεικνύουν έναν καινούργιο, πέμπτο τύπο.
Τον ονομάζουν «ανία της απάθειας» και τον παρατηρούν σε μεγάλο βαθμό στους εφήβους. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι άλλες ηλικιακές ομάδες δεν πάσχουν από βαρεμάρα. Αντιθέτως αυτή παρατηρείται σε όλες τις ηλικίες, μόνο που φαίνεται να βιώνεται διαφορετικά από τον καθένα, κάτι το οποίο οι ειδικοί θεωρούν ότι ενδεχομένως σχετίζεται με την ψυχοσύνθεση του κάθε ατόμου.

Η γκάμα της βαρεμάρας: Η ιδέα ότι η ανία βιώνεται με διαφορετικούς τρόπους είχε εκφραστεί για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1930, για καιρό όμως είχε μείνει στην αφάνεια. Το 2006 ωστόσο ερευνητές από τα πανεπιστήμια της Κονστάντς, του Μονάχου και της Ουλμ στη Γερμανία, το City University της Νέας Υόρκης και το Πανεπιστήμιο Μακ Γκιλ του Καναδά με επικεφαλής τον Τόμας Γκετς αποφάσισαν να διερευνήσουν το ζήτημα.
Χρησιμοποίησαν ως κριτήρια για να μετρήσουν τη διαφοροποίηση της πλήξης τον βαθμό ψυχικής διέγερσης του «βαριεστημένου» – τον οποίο κατέταξαν από τη «νευρικότητα» ως την «ήρεμη αδιαφορία» – και τα θετικά ή αρνητικά συναισθήματα που εκφράζει. Με βάση αυτά τα κριτήρια είχαν διακρίνει τέσσερα διαφορετικά είδη πλήξης: την «ανία της αδιαφορίας», την «ανία του ζυγίσματος», την «ανία της αναζήτησης» και την «ανία της αντίδρασης».
Θέλοντας να εξετάσουν τα συμπεράσματα αυτά σε μεγαλύτερο βάθος στην τελευταία μελέτη τους οι επιστήμονες «μέτρησαν» την πλήξη 143 γερμανών νέων – 63 φοιτητών Πανεπιστημίου και 80 μαθητών Λυκείου. Οι συμμετέχοντες εφοδιάστηκαν με έναν υπολογιστή παλάμης PDA, ο οποίος τους έθετε σε διαφορετικές στιγμές της ημέρας ερωτήσεις σχετικές με τη διάθεση και την ψυχική τους κατάσταση. Αναλύοντας τις απαντήσεις οι ερευνητές είδαν με έκπληξη ότι εκτός από τους τέσσερις ήδη γνωστούς τύπους ανίας διαγραφόταν ξεκάθαρα και ένας πέμπτος. Αυτός συνδεόταν με μια στάση αδυναμίας και απάθειας και εμφανιζόταν στο ένα τρίτο και πλέον των μαθητών Λυκείου που εξετάστηκαν.

Ανησυχητικά ποσοστά στους εφήβους: Η ανία της απάθειας (apathetic boredom), όπως ονομάστηκε, αιφνιδίασε αλλά και θορύβησε τους επιστήμονες. «Δεν περιμέναμε καθόλου αυτόν τον πέμπτο τύπο ανίας» δήλωσε ο κ. Γκετς, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κονστάντς, στον δικτυακό τόπο επιστημονικών ειδήσεων LiveScience προσθέτοντας ότι αυτός ο τύπος, ο οποίος εμφανίζεται σχετικά συχνά αφού εντοπίστηκε στο 36% των μαθητών, είναι ιδιαίτερα ανησυχητικός.
Συνδέεται με χαμηλά επίπεδα διέγερσης και υψηλά επίπεδα αποστροφής προς την κατάσταση που βιώνει το άτομο, χωρίς όμως τον θυμό και την αντίδραση που υπάρχουν στην «ανία της αντίδρασης» – τα άτομα με «ανία της απάθειας» αναφέρουν ελάχιστα θετικά συναισθήματα αλλά και ελάχιστα αρνητικά, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει στην περίπτωση της «ανίας της αντίδρασης».
Οι ειδικοί θεωρούν αυτόν τον τελευταίο τύπο ανίας τον πιο «δυσάρεστο» από όλους και τον παρομοιάζουν με την κατάθλιψη. «Η ανία της απάθειας φαίνεται να είναι παρόμοια με την επίκτητη αδυναμία ή την κατάθλιψη» ανέφερε ο κ. Γκετς. Η επίκτητη αδυναμία είναι μια κατάσταση η οποία μοιάζει με την κατάθλιψη και παρατηρείται όταν οι άνθρωποι ή τα ζώα καταβάλλονται τόσο από τις καταστάσεις ώστε παύουν να εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες για να βελτιώσουν τη θέση τους.

Προσωπική υπόθεση: Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το πιθανότερο είναι πως ο κάθε άνθρωπος δεν μπορεί να βιώσει όλα τα είδη ανίας αλλά μάλλον είναι «προσανατολισμένος» προς έναν συγκεκριμένο τύπο. «Υποπτευόμαστε ότι το να βιώνει κάποιος έναν συγκεκριμένο τύπο ανίας ενδέχεται να οφείλεται σε έναν βαθμό σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του» εξήγησε ο κ. Γκετς.
Ο ψυχολόγος και οι συνεργάτες του θεωρούν ότι η διερεύνηση της ανίας, η οποία μέχρι πρόσφατα εθεωρείτο βαρετή και είχε παραμεληθεί από τους ειδικούς, μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της ψυχικής υγείας και να βοηθήσει όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα συγκέντρωσης στο σχολείο ή στη δουλειά τους. «Ιδιαίτερα για τους γονείς είναι σημαντικό να γνωρίζουν ποιον τύπο ανίας εκδηλώνει το παιδί τους» τόνισε ο καθηγητής.

Ποιος είναι ο τύπος της ανίας;
1. Ανία της αδιαφορίας (indifferent boredom): χαρακτηρίζεται από χαμηλή ψυχική διέγερση, η οποία όμως αντισταθμίζεται από ελαφρώς θετικά συναισθήματα. Όσοι βαριούνται αδιάφορα είναι χαλαροί και κουρασμένοι αλλά ευδιάθετοι. Είναι γενικώς αδιάφοροι προς τον κόσμο και τείνουν να αποσύρονται.
2. Ανία του ζυγίσματος (calibrating boredom): χαρακτηρίζεται από ελαφρώς υψηλότερη ψυχική διέγερση και ελαφρώς αρνητικά συναισθήματα. Όσοι την εμφανίζουν θέλουν να κάνουν κάτι, αλλά δεν ξέρουν τι. Οι σκέψεις τους στρέφονται εδώ και εκεί αλλά δεν αναζητούν ενεργά εναλλακτικές για να ξεφύγουν από την πλήξη.
3. Ανία της αναζήτησης (searching boredom): χαρακτηρίζεται από μια πολύ πιο ενεργή αναζήτηση του «να κάνω κάτι» από τον προηγούμενο τύπο. Όσοι την εμφανίζουν έχουν μεγαλύτερη συναισθηματική διέγερση και περισσότερο αρνητικά συναισθήματα από τους δύο πρώτους τύπους. Είναι ανήσυχοι και σκέφτονται συγκεκριμένα χόμπι και δραστηριότητες που θα ήθελαν να κάνουν.
4. Ανία της αντίδρασης (reactant boredom): είναι ο πιο αρνητικός από όλους τους προηγούμενους τύπους και μαζί με τον επόμενο, την ανία της απάθειας, θεωρούνται οι πιο ανησυχητικοί. Όσοι εμφανίζουν τον αντιδραστικό τύπο της ανίας αισθάνονται πολύ δυστυχισμένοι, συχνά νιώθουν οργή και είναι επιθετικοί. Οι ειδικοί παρομοιάζουν αυτό που βιώνουν σε μόνιμη βάση με την αγωνιώδη επιθυμία διαφυγής που θα ένιωθε ο καθένας μας αν ήταν παγιδευμένος σε μια αίθουσα και ήταν αναγκασμένος να ακούει κάποιον να φλυαρεί ατελείωτα για ένα βαρετό θέμα.
5. Ανία της απάθειας: το άτομο εκφράζει ελάχιστα θετικά ή αρνητικά συναισθήματα ενώ νιώθει αβοήθητο και αδύναμο απέναντι στις καταστάσεις, αδυνατώντας να κάνει κάτι για να ξεφύγει.