Αντιμέτωποι με τη Συγκινησιακή Πανούκλα

«Πάντα, σ’ όλη μου τη ζωή, αγαπούσα τα μωρά, τα παιδιά και τους νέους,
κι αυτά το ίδιο πάντα μ’ αγαπούσαν και μ’ ένιωθαν.
Τα μωρά μού χαμογελούσαν γιατί είχα μαζί τους μια βαθιά επαφή και,
πολλές φορές, παιδιά δυο και τριών χρόνων γίνονταν σκεφτικά και σοβαρά μόλις με κοίταζαν.

Ήταν αυτό ένα από τα μεγάλα και ευτυχή προνόμια που είχα στη ζωή μου,
και θέλω να εκφράσω κατά κάποιο τρόπο την ευγνωμοσύνη μου
για τούτη την αγάπη που μου χάρισαν οι μικροί μου φίλοι.

Είθε η μοίρα και ο μεγάλος ωκεανός της ζωντανής ενέργειας, απ’ όπου ήρθαν
κι όπου αργά ή γρήγορα θα επιστρέψουν,
να τους ευλογήσουν με ευτυχία, ευδαιμονία κι ελευθερία στη ζωή τους.
Ελπίζω να ‘χω συμβάλλει κι εγώ αρκετά στη μελλοντική τους ευτυχία.»
Wilhelm Reich

Ήμουν προετοιμασμένος να αντιμετωπίσω τα εμπόδια που βρίσκονται στο δρόμο των υγιών παιδιών, παρ’ όλο που δεν ήξερα πότε και με ποια μορφή θα έκαναν την εμφάνισή τους, κάτω από αυτές τις συγκεκριμένες συνθήκες. Όταν πήρα μέρος στο πρόγραμμα, είχα ορισμένες σίγουρες γνώσεις για τη φύση της συγκινησιακής πανούκλας. Οι γνώσεις αυτές είχαν ως επίκεντρο τους τα ακόλουθα δεδομένα:

1. Η συγκινησιακή πανούκλα δεν είναι μια έκφραση συνειδη­τής κακοβουλίας ή εσκεμμένης βαναυσότητας» η δομική φύση της πανούκλας κάνει τις συνέπειές της πολύ πιο επικίνδυνες. Η συγκινησιακή πανούκλα είναι ένα χαρακτηρολογικό γνώρισμα, όπως η καθαριότητα, η εργατικότητα, ή η ειλικρίνεια. Είναι μια βιοπαθητική συμπεριφορά που εξωτερικεύεται στις ανθρώπινες σχέσεις.

2. Η ενεργειακή πηγή των αντιδράσεων της συγκινησιακής πανούκλας είναι βασικά η σεξουαλική φρούδευση σε συνδυα­σμό με την έντονη επιθετικότητα.

3. Οι άνθρωποι που έχουν προσβληθεί από συγκινησιακή πανούκλα, ενεργούν έχοντας την υποκειμενικά ακλόνητη πεποί­θηση ότι υπηρετούν κάποιο καλό σκοπό. Το κάψιμο των μαγισ­σών στο Μεσαίωνα, η θανάτωση των Εβραίων στους χιτλερι­κούς θαλάμους αερίων στην Ευρώπη του εικοστού αιώνα, οι τουφεκισμοί και οι απαγχονισμοί των πολιτικών αντιπάλων από τους ερυθροφασϊστες, οι διωγμοί των Νέγρων στο νότο των Ηνωμένων Πολιτειών, η θανάτωση των χηρών στην παλιά Ινδία, ο εγκλεισμός των νέων σε αναμορφωτήρια επειδή έρχονται σε σεξουαλική επαφή, η καταδίκη αθώων ανθρώπων από εισαγγελείς με υπερβολικό ζήλο, η ενοχοποίηση έντιμων ανθρώπων επειδή θεωρούνται επικίνδυνοι για ορισμένα συμφέροντα,

… η ανηλεής τιμωρία των παιδιών που κάνουν γενετήσια παιγνίδια, η επίθεση μιας χώρας εναντίον άλλης με το πρόσχημα της άμυνας, οι κατηγορίες κατά των Ηνωμένων Πολιτειών ότι επιτέθηκαν στη Βόρεια Κορέα, ενώ στην πραγματικότητα η Ρωσία εισέβαλε στη Νότια Κορέα, η κατασυκοφάντηση κάποιου που προσφέρει πολλά, μόλις πάψει να προσφέρει, η απόσπαση χρημάτων από ένα άντρα που χωρίζει από τη γυναίκα του, οι κακοήθεις συκοφαντίες, όλες αυτές οι ανθρώπινες ενέργειες εκτελούνται με τη βαθιά πεποίθηση πως υπηρετούν ένα καλό σκοπό. Η μεταμφί­εση δεν είναι συνειδητή, είναι όμως καλά εκλογικευμένη.

4. Όλες οι αντιδράσεις της ανθρώπινης κόλασης κατευθύνον­ται βασικά εναντίον των φυσικών εκδηλώσεων της ζωής. Εκείνο που προκαλεί το μίσος και την καταστροφή στο θωρακισμένο ανθρώπινο ζώο, είναι ο αυθορμητισμός και η πλαστικότητα των ζωικών εκδηλώσεων.

5. Οι άνθρωποι που έχουν προσβληθεί από συγκινησιακή πανούκλα και ενεργούν με βάση αυτήν, είναι γενικά πολύ προικισμένοι. Τα ταλέντα τους, ωστόσο, δεν ωρίμασαν σιγά-σιγά, για να γίνουν π.χ. πολύμοχθα έργα τέχνης, επιστήμης ή τεχνολογίας. Είναι ταλέντα εξαμβλωματικά, που βιάζονται να επωφεληθούν από τις πολυάριθμες κοινωνικές καταστάσεις που εξασφαλίζουν τη μεγαλύτερη επιφανειακή, οικονομική ή πολι­τική επιτυχία, με τη λιγότερη προσπάθεια. Έτσι, η τεράστια στρατιά των οπαδών και των ηγετών των ανορθολογικών κινη­μάτων και κοινωνικών ομάδων της κοινωνίας μας επανδρώνεται από επίπεδους συγκινησιακά ανθρώπους, που νιώθουν ισχυρές παρορμήσεις για δράση. Η κακοήθεια των εξαμβλωματικών ιδιοφυϊών σαν του Χίτλερ ή του Στάλιν, αναπτύσσεται από τέτοιους χαρακτήρες.

6. Το βιοενεργειακά ισχυρό άτομο — και όχι το ασθενές — είναι που έχει τις περισσότερες πιθανότητες να εκφυλιστεί από τη συμπεριφορά της συγκινησιακής πανούκλας. Κάτω από αυτή την ολίσθηση στο κακό, υπάρχει μια έντονη αίσθηση της ζωής, με μια το ίδιο ισχυρή ανάσχεση των ζωικών εκδηλώσεων. Αυτός ο ειδικός συνδυασμός βρίσκεται στη βάση κάθε αντίδρασης της συγκινησιακής πανούκλας.

7. Η έλξη που ασκούν στις ανήμπορες ή ανίσχυρες ανθρώπι­νες δομές αυτοί οι ισχυροί, αλλά φρουδευμένοι βιοπαθητικοί, είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που ασκεί η υγιής ζωή και η φυσική συμπεριφορά. Αυτό μοιάζει να είναι παράδοξο. Γιατί το κακό, το επιφανειακό, το στρεβλωμένο, να ασκεί πολύ μεγαλύτε­ρη επιρροή από το φυσικό, το ήρεμο και το υγιές, παρ’ όλο που αυτό το τελευταίο είναι το καθολικό ιδεώδες;

Όλοι όσοι έζησαν και εργάστηκαν μέσα στα πλαίσια της οργονομικής σκέψης, έχουν παρατηρήσει αυτό το παράδοξο. Τα παιδιά συνταυτίζον­ται πολύ πιο γρήγορα και πιο ολοκληρωτικά με πράγματα αρρωστημένα και βίαια — μορφασμούς, βρωμόλογα, πιστολίδια, φτυσίματα, κλπ. — παρά με την ήρεμη, βαθύτερη, απλή, φυσική συμπεριφορά.

Αν ένας μέσος άνθρωπος είχε να διαλέξει ανάμεσα στη βαθιά σκέψη και σ’ ένα σκληρό ποδοσφαιρικό αγώνα, αναμφίβολα θα διάλεγε το δεύτερο. Η κλίση προς την επιφανειακότητα είναι γενική. Και αυτό ακριβώς που ελκύει πιο πολύ το ανθρώπινο ζώο, είναι η επιφανειακότητα, η ευκολία και ο γρήγορος μεταβολισμός της αρρωστημένης ζωής.

Όμως, είναι σαφές ότι αυτό δε συμβαίνει επειδή ο άνθρωπος νιώθει καλύτερα ή ζει πιο ευτυχισμένα ή πιο σίγουρα, όταν συνταυτίζε­ται με το επιφανειακό και το εύκολο. Η βαθύτερη κρυφή επιθυμία του είναι στραμμένη ακριβώς στο αντίθετο, στο φυσι­κό, στο ήρεμο, στο καλό, στην κατανόηση, με λίγα λόγια, σ’ αυτό που λέγεται «θεϊκό».

Η συγκινησιακή πανούκλα, όμως, εδώ και χιλιάδες χρόνια, φαίνεται πάντα να υπερισχύει. Μόνο η εξαιρετικά ειδικευμένη χαρακτηροψυχανάλυση μπόρεσε να α­νακαλύψει την κρυφή ερμηνεία αυτού του παράδοξου. Το φυσι­κό, το «θεϊκό», το «καλό», παραμένουν απρόσιτα, επειδή ο ανθρώπινος χαρακτήρας δεν είναι δομημένος σύμφωνα με τις ανάγ­κες του, αλλά σύμφωνα με την επιφανειακή, παρορμητική και άσκοπη ανορθολογικότητα.

Οι διαδικασίες της φυσικής ζωής προκαλούν τις βαθύτερες επιθυμίες σε τέτοιο βαθμό, που γίνον­ται αφόρητες, επειδή δεν μπορούν να εκπληρωθούν. Η συγκινη­σιακή πανούκλα παρέχει μια διέξοδο από αυτό το δίλημμα. Παρέχει ένα ιδεώδες στο οποίο μπορεί κανείς να προσανατολι­στεί, χωρίς να υποχρεωθεί πραγματικά να αλλάξει τον τρόπο ζωής του. Έτσι, μπορεί κανείς να παραμένει μέσα στο χάος, ενώ η ψυχή του θερμαίνεται από τη φλόγα των υψηλών ιδανικών, να παραμένει ένα σκουλήκι που σέρνεται θλιβερά πάνω στη γη, αλλά να έχει εθνική τιμή ή να κάνει «σταυροφορία» για το ένα ή το άλλο πράγμα.

Ένας από τους πιο τραγικούς και παράξενους παραλογισμούς είναι το ότι ο άνθρωπος είναι πρόθυμος να διακινδυνέψει τη ζωή του για μια εθνική ιδέα ή μια οποιαδήποτε σταυροφορία, ενώ μαζεύεται και δειλιάζει, όταν καλείται να υπερασπίσει την απλούστερη πεποίθηση για τη ζωή, την εργασία, τον έρωτα, τα παιδιά, την αλήθεια. Είναι κάτι προφανές σε όλους, και δε χρειάζεται να επεκταθούμε άλλο σ’ αυτό.

Η έκταση αυτής της τυπικής ανορθολογικότητας της δομής του ανθρώπου μπορεί να μετρηθεί με την επιβράβευση και εκτίμηση που παρέχεται στα σπάνια εκείνα άτομα που υπερασπίζονται την αλήθεια, τον έρωτα, τη ζωή, το παιδί. Γιατί να σπανίζει τόσο το προφανές και αυτονόητο, και το ανορθολογικό να είναι τόσο αχαλίνωτο, αν όχι λόγω της ανικανότητας των ανθρώπων να ζήσουν την αλήθεια, τον έρωτα και τη ζωή; Αλλά, επίσης, από αυτή την αδυναμία αναδύεται το μίσος, όλο το ανθρώπινο μίσος εναντίον όλων εκείνων που είναι συνεπείς με τη φυσική ζωή.

8. Το θέμα του μίσους που στρέφεται εναντίον της ζωής είναι τεράστιο, περίπλοκο και έχει θιγεί ελάχιστα. Θα πρέπει να είμαστε ικανοποιημένοι, αν μπορέσουμε να του ρίξουμε έστω και μια γενική ματιά. Από ό,τι γνωρίζω, καμιά επιστήμη, φιλοσοφία ή παιδαγωγική θεωρία δεν ασχολήθηκε ποτέ μ’ αυτό.

Η αποφυγή και το μίσος κατά των αρχών της ζωής είναι τα δυο σημαντικότερα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Και ο όρος «ζωή» πρέπει να θεωρηθεί με την ευρύτερή του έννοια. Η ζωή αποτελείται όχι μόνο από τις πυρηνικές λειτουρ­γίες της, τη γενετησιότητα και τη joie de vivre, αλλά και από άλλες διαφορετικές θετικές λειτουργίες, όπως η αλήθεια, η ευθύτητα, η ανυπόκριτη φυσικότητα, η δημιουργικότητα, η παρέκκλιση από τα χιλιοπατημένα μονοπάτια του θωρακισμέ­νου ανθρωπάκου.

Το βαθύ, φονικό μίσος εναντίον κάθε ζωντανού είναι πολύ γνωστό και έχει πολλές φορές περιγραφεί έξοχα από τους συγγραφείς. Το πρόβλημα, όπως ανέφερα παραπάνω, δεν είναι η ύπαρξη του μίσους και η γνώση των λειτουργιών του, αλλά η πλήρης αδυναμία αυτών των δεδομένων να διεισδύσουν στον ανθρώπινο όχλο. Ούτε μια προσπάθεια να εξαλειφθεί αυτό το μίσος δεν πέτυχε.

Συνεπώς, ο κύριος στόχος μιας ορθολογικής, αποφασιστικής προσπάθειας να αντιμετωπισθεί η συγκινησιακή πανούκλα, πρέπει να είναι η παροχή του κατάλληλου εδάφους στην ανθρώπινη συνείδηση, όπου να μπορέσει να ευδοκιμήσει μια τέτοια γνώση και να ασκήσει την επιρροή της κατά της πανούκλας.

«Ο έρωτας, η εργασία και η γνώση είναι οι αστείρευτες πηγές της ζωής μας, αυτές που πρέπει να την κυβερνούν.»

Wilhelm Reich