«Θανάσιμες θεραπείες» πως η ίαση έγινε
επιχείρηση
Οι Λαθρεπιβάτες του Τραίνου της Προόδου:
Τα Μ.Μ.Ε ρηματοποιούν την πραγματικότητα. Αυτοί οι «παράξενοι ελκυστές»
των ειδήσεων, ο ρόλος των οποίων όφειλε να είναι πρωτίστως η συλλογή και
αναμετάδοση της είδησης έχουν προ πολλού ξεπεράσει τους εγγενείς περιορισμούς
του ρόλου τους. Σήμερα τα ΜΜΕ δεν είναι απλά αναμεταδότες αλλά και κατασκευαστές
ειδήσεων.
Η γιγάντωση των μήντια ήταν σε κάποιο βαθμό λογική και αναμενόμενη: τα μεγάλα ΜΜΕ καλούνται να καλύψουν γεγονότα σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η επιλογή και προβολή ορισμένων μόνο από αυτά είναι αναπόφευκτη. Η ίδια η επιλογή όμως και σύνθεση των γεγονότων σε ένα τηλεοπτικό ή έντυπο πακέτο διαμορφώνει ένα επιλεκτικό ειδησεογραφικό τοπίο, που αποτελεί αναπόφευκτο σημείο αναφοράς για τους πολίτες.
Τα ειδησεογραφικά πακέτα όμως, που υποτίθεται ότι αναπαριστούν την εικόνα του κόσμου σε μια δεδομένη στιγμή, ότι φωτογραφίζουν παγκόσμιες ή τοπικές ή ακόμη και ατομικές καταστάσεις είναι συχνά κατά τέτοιο τρόπο δομημένα ώστε να δημιουργούν μια δεύτερη, υπερκείμενη της πραγματικότητας εικόνα. Μιλώντας αλληγορικά, αντί να παρουσιάζουν τη φωτογραφία παρουσιάζουν ένα φωτομοντάζ της, ή αντί να παρουσιάσουν διακριτές στιγμές της ειδησεογραφικής ροής παρουσιάζουν κολάζ της. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα για το τι μπορούν οι σύγχρονοι «θεουργοί» της είδησης με αυτήν ή σε αυτήν.
Η είδηση είναι ότι τα ποσοστά του καρκίνου αυξάνουν. Είναι τρομακτική, δυσοίωνη, αποθαρρυντική. Αν όμως αυτή η είδηση παρατεθεί δίπλα στην είδηση μιας καινούργιας αποτελεσματικής θεραπείας για τον καρκίνο και σε μια δήλωση π.χ του υπουργού υγείας για αύξηση των ερευνητικών κονδυλίων για τον καρκίνο η πρώτη είδηση αυτομάτως παραλλάζει. Ανάλογα λοιπόν με το πλαίσιο στο οποίο τοποθετείται μια είδηση, το μήνυμα της χρωματίζεται ανάλογα.
Βέβαια, στο παράδειγμά μας, η νέα θεραπεία του καρκίνου μπορεί να είναι μια ακόμη νέα αναποτελεσματική θεραπεία για τον καρκίνο. Τα κονδύλια για την έρευνα του καρκίνου μπορεί να τοποθετούνται σε λάθος ερευνητικούς τομείς. Μια είδηση που έπρεπε να παρουσιαστεί αυτόνομα και που δεν παρουσιάζει κανένα ηθικό δίδαγμα για τις επιστημονικές και τεχνολογικές προόδους μπορεί να αποδυναμωθεί όταν μπολιαστεί με άλλες συγγενείς αλλά ασύνδετες ειδήσεις. Η μηχανική των ειδήσεων διαμορφώνει την κοινοποιήσιμη πραγματικότητα.
Με το εργαλείο της ειδησεογραφικής μηχανικής, είναι εύκολο κανείς να προπαγανδίσει … διακριτικά. Και η κατεύθυνση της προπαγάνδας καθορίζεται από συμφέροντα και ειδικότερα στο χώρο των ειδήσεων από το πόσο ευπώλητες είναι. Οι καινούργιες θεραπείες είναι hot. Παλιές ασθένειες είναι not. Καινούργιες ασθένειες και επιδημίες είναι Hot. Προτάσεις για μια απλή απεγκλωβισμένη από το υπερκαταναλωτικό μοντέλο ζωή είναι σίγουρα not.
Έχετε άραγε σκεφτεί πόσο συχνά, πόσες χιλιάδες καινούργιες θεραπείες για τον καρκίνο έχουν εμφανιστεί και συνεχίζουν να εμφανίζονται στα ΜΜΕ; Αν αυτές οι ειδήσεις ήταν αληθείς ή έστω ακριβείς, ο καρκίνος θα έχει σημειώσει δραματική πτώση. Λοιπόν, ο καρκίνος δεν έχει ηττηθεί.
Έχετε σκεφτεί για ποιο λόγο SARS, ιός του δυτικού Νείλου, AIDS, ιός της γρίπης των πουλερικών κ.α. πρωταγωνίστησαν στα δελτία και τις εφημερίδες. Επειδή ήταν «sexy ασθένειες», φρέσκιες, ικανές να εγείρουν συναίσθημα, να τροφοδοτήσουν έναν ανέξοδο σε πρώτη φάση πανικό. Εντωμεταξύ η αύξηση του καρκίνου, της φυματίωσης, της υπογονιμότητας, του αυτισμού, καταστάσεις που είναι παλιές, γνωστές, αργές και θλιβερές, ένα συνεχές μαρτύριο για τους ασθενείς, το περιβάλλον τους και την κοινωνία περνάν σε δεύτερη μοίρα και πολλές φορές τοποθετούνται κάτω από το χαλάκι της ενημέρωσης. Τα νέα, πρέπει να είναι νέα (καινούργια).
Πέρα από τη μόδα των καινοφανών επιδημιών, πέρα από την επέλαση της γενετικής που θα σάρωνε τις ασθένειες, πέρα από τα καινούργια φάρμακα τη θαυματουργή δράση των οποίων τα ΜΜΕ πρόθυμα παπαγαλίζουν εκ μέρους των φαρμακευτικών εταιριών, στο παρασκήνιο της ενημέρωσης ελλοχεύουν όλες εκείνες οι παθολογίες που προσδιορίζονται από και προσδιορίζουν την εποχή μας.
Γιατί ο Καρκίνος Συνεχίζει να Κερδίζει τον Πόλεμο; Νέες θεραπείες, καλύτερα διαγνωστικά μέσα και όμως ο καρκίνος συνεχίζει να μαστίζει τους πληθυσμούς. Σε μια πρόσφατη έρευνα του ερευνητικού ιδρύματος Cancer Research UΚ, εκτιμήθηκε ότι τα ποσοστά καρκίνων του πνεύμονα και του μαστού διπλασιάστηκαν μέσα στα τελευταία 30 χρόνια. [1] Αυτή η τάση δε φαίνεται να υποχωρεί. Το αντίθετο. Ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας εκτιμά ότι μέχρι το 2020, τα κρούσματα καρκίνου θα έχουν αυξηθεί κατά ένα ακόμα 50%. [2]
Τα αίτια αυτής της αύξησης αποδίδονται σε ένα συνδυασμό περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων. Ένας παράγοντας που σίγουρα παίζει ρόλο στην αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου είναι η γήρανση του πληθυσμού. Ο πληθυσμός της γης προοδευτικά γερνάει και αυτή είναι μια τάση που εμφανίζεται πάρα πολύ έντονη στο Δυτικό κόσμο. Σε μια έκθεση του 2002 του οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών παρουσιάστηκε αυτό το γηραλέο πρόσωπο των σύγχρονων πληθυσμών και οι κοινωνικές επιπτώσεις.
Μερικά από τα ισχυρά σημεία της έκθεσης είναι ότι «η γήρανση του πληθυσμού» δεν έχει προηγούμενο, δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο στην ανθρώπινη ιστορία –και στον 21ο αιώνα θα είμαστε μάρτυρες μιας ακόμη πιο ραγδαίας γήρανσης από αυτή του αιώνα που μόλις πέρασε. Η γήρανση του πληθυσμού είναι ανθεκτική, δεν θα γυρίσουμε στους νεαρούς πληθυσμούς που οι πρόγονοί μας γνώριζαν. Η γήρανση του πληθυσμού έχει σοβαρότατες επιπτώσεις για πολλές πτυχές της ανθρώπινης ζωής.[3]
Καθώς ο καρκίνος παρουσιάζει μεγαλύτερη επίπτωση σε μεγάλες ηλικίες μπορεί να θεωρηθεί βολικά και ως «γεροντική ασθένεια». Ο καρκίνος όμως παρουσιάζει παράλληλα αύξηση σε παιδιά και εφήβους. Η διεθνής υπηρεσία για την έρευνα του καρκίνου (International Agency for Research on Cancer) υπολόγισε μια ετήσια αύξηση του καρκίνου της τάξης του 1% στα παιδιά και της τάξης του 1,5% για τους εφήβους για τα έτη 1970-2000. [4]
Παρά τα αυξημένα ποσοστά πενταετούς επιβίωσης, φαίνεται πως οι σημερινές κοινωνίες και τα επιστημονικά τους εργαλεία δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τον καρκίνο. Το πρόβλημα φαίνεται να είναι εντονότερο στον δυτικό κόσμο από ότι στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στην Ευρώπη το 19% των θανάτων οφείλεται σε καρκίνους, ενώ στην Αφρική το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει μόλις το 4%.
Παρότι αυτή η στατιστική ανισομέρεια μπορεί να οφείλεται στα ενδημικά, ποικίλα προβλήματα υγείας της αφρικανικής ηπείρου, ίσως είναι ένας δείκτης για το ότι ο καρκίνος εκτός από εν μέρει γεροντική νόσος είναι και μια νόσος lifestyle. Διατροφή, ρύποι (χημικοί, ηλεκτρομαγνητικοί και ραδιενεργοί), φαρμακευτικές επιλογές, ψυχολογία, αγυμνασία είναι μάλλον συμπαράγοντες των αυξητικών τάσεων που ο καρκίνος παρουσιάζει στον δυτικό κυρίως κόσμο.[5]
Αυτή η ανικανότητα των κοινωνιών να εξαλείψουν τον καρκίνο, οδήγησε σε μια προοδευτική αλλαγή της στρατηγικής της δημόσιας υγείας. Το 1971 ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Richard Nixon, κήρυξε τον πόλεμο στον καρκίνο. Φαίνεται όμως πως παρά την προπαγάνδα των νέων θεραπειών είναι ο καρκίνος αυτός που κερδίζει τον πόλεμο.
Χωρίς ποτέ να παραδέχονται ανοιχτά την ήττα τους (επιστήμη και πολιτική είναι πολύ αλαζονικές για να κάνουν κάτι τέτοιο), οι αρμόδιοι αρχίζουν τώρα σιωπηλά να συνθηκολογούν με τον μισητό εχθρό τους. Ο διευθυντής του IARC (International Agency for Research on Cancer) Dr. Stewart ενδεικτικά δηλώνει πως «…τα νέα φάρμακα δεν θα εξαφανίζουν υποχρεωτικά όγκους αλλά όταν θα χρησιμοποιούνται συνδυαστικά με άλλους παράγοντες θα μπορούν να μετατρέψουν πολλά περιστατικά ραγδαίου θανατηφόρου καρκίνου σε ελεγχόμενες χρόνιες ασθένειες»
Μια άλλη διατύπωση της συνθηκολόγησης βρίσκουμε στο Scientific American : «ίσως οι ασθενείς με καρκίνο θα μπορούν παίρνουν ‘’ένα χάπι την ημέρα για να κάνουν τον καρκίνο πέρα’’. Αν αυτό συμβεί, μορφές καρκίνου που είναι σήμερα αθεράπευτες, θα μειωθούν σε χρόνια προβλήματα υγείας παρόμοια με την υπέρταση και το διαβήτη και πολλοί περισσότεροι άνθρωποι θα μπορούν να ζουν μακροχρόνιες, ικανοποιητικές ζωές».[6]
Αλλά για ποιους λόγους ο καρκίνος κερδίζει τον πόλεμο; Ο Clifton Leaf, αρχισυντάκτης του περιοδικού Fortune είναι ένας άνθρωπος που στην τρυφερή ηλικία τον 15 ετών έδωσε τη δική του μάχη με τον καρκίνο. Ανήκει στη μειοψηφία εκείνων που έζησαν για να πουν την εμπειρία τους. Χρόνια αργότερα αναζητά τις αιτίες που η επιστημονική κοινότητα και η κοινωνία δεν έχουν καταφέρει ακόμη ένα καθοριστικό χτύπημα στον καρκίνο: Μιλώντας με ειδικούς ερευνητές καταλήγει στο ότι υπάρχει «…μια δυσλειτουργική «κουλτούρα του καρκίνου» –ένας τρόπος σκέψης που ωθεί δεκάδες χιλιάδων ιατρών και επιστημόνων να εντοπίζουν την παραμικρή θεραπευτική βελτίωση αντί να τους ενθαρρύνει να βρουν αυθεντικές ανακαλύψεις.
Μια νοοτροπία που εκτρέφει απομονωμένες (και περιττές) λύσεις αντί για μια εκτεταμένη συνεργασία και που επιβραβεύει ακαδημαϊκά επιτεύγματα και δημοσιεύσεις πάνω από οτιδήποτε άλλο». Ο Leaf αναφέρει ότι αυτή η νοοτροπία έχει οδηγήσει τους ερευνητές του καρκίνου στο να παραμερίσουν το κεντρικότατο θέμα και μηχανισμό της μετάστασης. Μόνο το 0,5 των ερευνητικών προτάσεων επικεντρώνονται στη μετάσταση ενώ στο 92% των χρηματοδοτούμενων ερευνών του 2003, ο όρος μετάσταση δεν αναφερόταν καν.
Ο παραγκωνισμός της μετάστασης από το ερευνητικό πεδίο είναι απλά μια πτυχή ενός γενικότερου φαινομένου «διαμερισματοποίησης» της έρευνας: «Κάπως, στη διάρκεια της διαδρομής, κάτι σημαντικό χάθηκε. Το κυνήγι της γνώσης έγινε αυτοσκοπός παρά μέσο. Και η έρευνα έγινε εξαιρετικά στενή, σε βαθμό που ιατροί και επιστήμονες που θέλουν να σκέφτονται συστημικά για τον καρκίνο ή που μπορεί να έχουν εντελώς καινούργιες προσεγγίσεις σε αυτόν συχνά δεν χρηματοδοτούνται». [7]
Ο Leaf περιγράφει την τεχνοκρατική προσέγγιση, την εξονυχιστική έρευνα της λεπτομέρειας όταν ο οργανισμός ή το σύστημα αγνοούνται στο σύνολό τους. Η έρευνα καταλήγει σχεδόν πάντα σε γονιδιακό επίπεδο, για την ακρίβεια στην έρευνα ενός και μόνο γονιδίου, όταν οι εξίσου ή και περισσότερο σημαντικές αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα γονίδια, τα κύτταρα και τα συστήματα παραμένουν αδιερεύνητες. Η μετάσταση, σαν φαινόμενο συστημικό και όχι ως μια αυστηρώς μονογονιδιακή έκφραση δεν αποτελεί θελκτικό ερευνητικό αντικείμενο.
Η ίδια νοοτροπία απαντάται και στο επίπεδο των εξωτερικών παραγόντων που μπορεί να συνδέονται με τον καρκίνο. Οι έρευνες επικεντρώνονται στο ακριβές ποσό έκθεσης ή λήψης ενός δυνητικά καρκινογόνου παράγοντα που είναι ικανό να οδηγήσει στην ανάπτυξη ενός καρκίνου. Ελάχιστες είναι εκείνες οι έρευνες που μπορούν να εντοπίσουν την πολυπαραγοντική πτυχή του φαινομένου. Η σωστή διατύπωση δεν είναι πάντα ότι συγκεκριμένη ποσότητα του καρκινογόνου α μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη του τάδε τύπου καρκίνου.
Η πληρέστερη διατύπωση είναι ότι στιγμιαία έκθεση στον παράγοντα α που συνοδεύεται από μακροχρόνια τοξική ή όχι έκθεση στον παράγοντα β’, σε συνδυασμό με έκθεση σε άλλους παράγοντες μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη καρκίνου ανάλογα πάντα με το ατομικό προφίλ του οργανισμού, τη γενετικού προδιάθεση που φέρει και τις συνθήκες ζωής που έχει αναπτύξει.
Έρευνες που αποτυπώνουν τις συνθήκες ζωής και τη σχέση τους με την ανάπτυξη καρκίνου δεν έχουν άμεσα οικονομικά οφέλη. Καμιά πολυεθνική δεν έχει να κερδίσει κάτι από την άμεση προτροπή των πολιτών στο να αποφεύγουν κάτι. Τα κέρδη έρχονται από τις θετικές προτροπές, τις προστακτικές τύπου πάρε αυτό το φάρμακο, κάνε αυτό το εμβόλιο, ή κάνε αυτήν την εξέταση. Το κοινωνικό όφελος δεν συμβαδίζει πάντα με τα κέρδη των πολυεθνικών.
Το πιο πρόσφατο και ίσως σκανδαλώδες παράδειγμα αυτής της νοοτροπίας η απόρριψη από τον FDA (τον αντίστοιχο αμερικανικό ΕΟΦ) ήταν το Provenge, ένα «εμβόλιο» για τον καρκίνο του προστάτη παρότι η συμβουλευτική επιτροπή του FDA είχε αποφανθεί στην συντριπτική της πλειοψηφία θετικά τόσο για την ασφάλεια όσο και για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Οι οικογένειες των καρκινοπαθών στους οποίους ο FDA είχε αποφασίσει να μην τους επιτρέψει έστω αυτό το μικρό περιθώριο ελπίδας κατέφευγαν με μεικτά συναισθήματα απόγνωσης και οργής στο ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ.
Σε αυτή την υπόθεση πολλοί ήταν αυτοί που υποψιάστηκαν και ισχυρίστηκαν πως υπήρχαν αντικρουούμενα συμφέροντα στον FDA, ανάμεσα στους ανθρώπους που έθεσαν το Provenge στο «ψυγείο» υπήρχαν μέτοχοι ανταγωνιστικών εταιριών. Όπως και να χει, το Provenge της εταιρίας Dendreon ήταν μια εξαρχής ριζοσπαστική προσέγγιση που η λογική της ήταν να «ενημερώνει» το ανοσοποιητικό σύστημα του καρκινοπαθούς για την ταυτότητα των καρκινικών κυττάρων.
Αυτή η προσέγγιση είναι εξατομικευμένη και αποτελεί μια σύνθετη ιατρική πράξη και όχι ένα «βιομηχανικό» χαπάκι που παράγεται μαζικά, χορηγείται μαζικά και κοστολογείται εκατοντάδες ή χιλιάδες φορές περισσότερο από το κόστος των συστατικών του, με λίγα λόγια το Provenge θα άνοιγε ίσως το δρόμο για ιατρική που ίσως να μην είναι και τόσο κερδοφόρα σε σχέση με τον προκάτοχο της.
Η Νόσος του Alzheimer Επιμένει: Μια άλλη νόσος που είναι χαρακτηριστικότερα «γεροντική» από τον καρκίνο είναι η νόσος του Alzheimer (AD). Η AD είναι μια νευροεκφυλιστική νόσος που χαρακτηρίζεται από εναπόθεση αμυλοειδούς β και αποδιοργάνωση των νευρονικών δικτύων και γενικότερα της αρχιτεκτονικής του εγκεφάλου που οδηγεί σε μια προοδευτική έκπτωση όλων των γνωστικών και κινητικών λειτουργιών με τελική έκβαση την σχεδόν ολοκληρωτική ανημποριά του ασθενή.
Η επίπτωση της AD εμφανίζει συστηματική αύξηση τα τελευταία χρόνια. Σε μια έρευνα στους πληθυσμούς της Αγγλίας και της Ουαλίας η αύξηση της AD από το 1985 εως το 1994 χαρακτηρίστηκε ως «δραματική».[8]
Σε μια άλλη μελέτη, εμφανίζεται μια ζοφερή πρόβλεψη: Μέσα στα επόμενα πενήντα χρόνια, η επίπτωση της AD στον αμερικάνικο πληθυσμό ενδέχεται να τετραπλασιαστεί: 1 στους 45 αμερικάνους θα υποφέρει από AD. [9]
Όπως έχει ήδη αναφερθεί η AD είναι μια γεροντική νόσος. Για κάθε πενταετία γήρανσης μετά τα 65, οι πιθανότητες να αναπτύξει κάποιος AD διπλασιάζονται.. [10]
Μέρος λοιπόν της αυξημένης επίπτωσης της AD μπορεί να αποδοθεί στην προοδευτική γήρανση του πληθυσμού. Είναι όμως η γήρανση του πληθυσμού ο μόνος παράγοντας που σχετίζεται με την αύξηση της επίπτωσης της AD; Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα θα ήταν χρήσιμη η γνώση της παθολογίας της AD. Δυστυχώς όμως η παθολογία της AD δεν έχει διευκρινιστεί ακόμα πλήρως. Μερίδα ερευνητών υποστηρίζει τον κυρίαρχο ρόλο της ανώμαλης Ταυ πρωτεΐνης, μια άλλη μερίδα θεωρεί πρωτογενές αίτιο τον επίσης ανώμαλο σχηματισμό του αμυλοειδές β, η επιστημονική κοινότητα φαίνεται να συμφωνεί στον ρόλο της απολιποπροτείνης Ε (APOE) σε σχέση με την προδιάθεση για τη νόσο, ενώ κάποιοι επιστήμονες αρχίζουν να μελετούν το ενδεχόμενο η AD να ανήκει στις πριοντικές (prions) ασθένειες (βλέπε νόσος των «τρελών αγελάδων»).
Η ανάλυση της αυξητικής τάσης της AD μπορεί να βοηθηθεί από το πεδίο της στρατηγικής της πρόληψης της AD. Αν κάτι βοηθά στην πρόληψη της AD, τότε, στην άλλη πλευρά του φάσματος, κάτι προκαλεί την αύξηση της AD. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από το πεδίο της πρόληψης, γιατί όπως υποδεικνύει μεγάλος όγκος ερευνών η AD μπορεί αν όχι να προληφθεί τουλάχιστον να καθυστερήσει η έναρξη της όχι απαραιτήτως με φαρμακευτικά μέσα αλλά με μια υγιή και πλήρη ζωή.
Ένα από τα πρώτα και βασικά συμπτώματα της AD είναι η απώλεια μνήμης. Έρευνες τόσο σε ζώα όσο και ανθρώπους έδειξαν ότι η μακροχρόνια δράση ορμονών stress μπορεί να επιδεινώσουν τη λειτουργία της μνήμης.[11] Η κοινωνική απομόνωση που σχετίζεται με τις συνθήκες ζωής της γεροντικής ηλικίας είναι επίσης ένας παράγοντας που φαίνεται να σχετίζεται με την AD. [12]
Από την άλλη πλευρά η φυσική άσκηση φαίνεται να λειτουργεί προστατευτικά απέναντι στην AD. [13] Φαίνεται επίσης πως άνθρωποι που έχουν ασκηθεί στις ηλικίες 20-60 έχουν μειωμένες πιθανότητες εμφάνισης AD[14] Η προστατευτική επίδραση της σωματικής άσκησης σε σχέση με την AD έχει προφανώς μια βιολογική βάση. Περάματα σε ποντίκια έδειξαν ότι η φυσική άσκηση ευνοούσε τη δημιουργία καινούριων νευρώνων στον ιππόκαμπο τους. [15]
Αλλά το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της προληπτικής στρατηγικής αφορά τη νευροπροστασία που η νοητική άσκηση μπορεί να εξασκήσει. Νοητικά παιχνίδια όπως το σκάκι, ασκήσεις όπως τα σταυρόλεξα μπορούν να έχουν οφέλη σε σχέση με τη διατήρηση μιας ακέραιης μνήμης. [16]
«Χρησιμοποίησε το ή χάσ΄το». Αυτό φαίνεται να ισχύει και για τον εγκέφαλο. Άνθρωποι που έχουν ασκηθεί νοητικά διατηρούν ικανοποιητικότερη γνωστική λειτουργία από αυτούς που έχουν μια νοητικά αδρανή ζωή. [17] Η ανάγνωση βιβλίων, δουλειές που είναι νοητικά απαιτητικές, εκπαιδευτικές εμπειρίες, προφυλάσσουν τη νοητική λειτουργία από τη φθορά του χρόνου. Η επιτυχία της νευροπροστασίας μέσω επιλογών lifestyle και όχι χρήσης φαρμάκων αρχίζει αδρά να διερευνάται σε επίπεδο βιολογικού υποστρώματος: Ένα πλούσιο σε ερεθίσματα περιβάλλον ευνοεί τη δημιουργία νέων νευρώνων στον υποθάλαμο ποντικιών…[18]
Για αρκετά χρόνια η αντίληψη ότι νευρωνικά κύτταρα σε ενήλικα θηλαστικά δεν μπορούσαν να πολλαπλασιαστούν είχε δογματοποιηθεί. Το σκηνικό όμως αλλάζει. Η νευρονική αναγέννηση σε κάποιες περιοχές του εγκεφάλου, κυρίως στον ιππόκαμπο, έχει πλέον παρατηρηθεί. Νευρώνες δημιουργούνται στον ενήλικα εγκέφαλο από πολυδύναμα κύτταρα ακόμα και σε περιοχές όπου δεν υπάρχουν νευρώνες. [19]
Ο φραγμός στην αντίληψη μας για τον εγκέφαλο φαίνεται ότι ήταν πιο ισχυρός από τους βιολογικούς φραγμούς του ίδιου του εγκεφάλου. Η ανατολή του δόγματος της ενήλικης νευρωνικής στειρότητας ήταν συνέπεια της μηχανιστικής αντίληψης της βιολογίας: Το παράδειγμα των νευρωνικών υπολογιστών χρησιμοποιήθηκε για να ερμηνεύσει τη λειτουργία του εγκεφάλου. Όσο χρήσιμη και αν υπάρξει αυτή η στρατηγική απότυχε στο να αναγνωρίσει τους ίδιους της τους περιορισμούς.
Ο εγκέφαλος είναι ένα ανοιχτό σύστημα που δέχεται καταιγισμούς ερεθισμάτων και αναπροσαρμόζεται σε σχέση με αυτά. Πέρα από το γενικό ανατομικό του σχήμα η λειτουργία του καθορίζεται από την αρχιτεκτονική των νευρωνικών συνάψεων. Αυτή η αρχιτεκτονική είναι όμως πλαστική και μεταβάλλεται στη διάρκεια της ζωής του οργανισμού. Ο εγκέφαλος είναι ένα δυναμικό και όχι ένα στατικό σύστημα. Η μηχανιστική αντίληψη θεωρεί ότι ο ενήλικας εγκέφαλος έχει φτάσει στην τέλεια του κατάσταση, έχει γίνει η απόλυτη υπολογιστική μηχανή και ότι πλέον μπορεί να ερμηνευτεί με μια απλή καταγραφή και μελέτη των μερών του.
Είναι τόσο απλό: ο εγκέφαλος είναι μια μηχανή και η πληροφορία για τη λειτουργία της, η πατέντα και το εγχειρίδιο χρήσης του βρίσκονται στα γονίδια.
Όχι ακριβώς.
Η αφαιρετική σκέψη, το μηχανιστικό παράδειγμα δεν έδωσε την ώση που αναμενόταν στις νευρωεπιστήμες. Και αυτό γιατί παραβλέφθηκε μια πολύ σημαντική λεπτομέρεια: Ο εγκέφαλος είναι ζωντανός και όχι μια μηχανή. Η συνεχής επαφή του με ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο ηλεκτροχημικό περιβάλλον δεν του επιτρέπει να «κρυσταλλωθεί» σε μια κατάσταση κυτταρικά εντροπικού θανάτου. Ο εγκέφαλος λοιπόν μπορεί σε κάποιο βαθμό να «πλαστεί», να αναμορφωθεί, να δημιουργήσει καινούργια νευρωνικά δίκτυα, καινούργιους νευρώνες.
Σε αυτό το βιολογικό χαρακτηριστικό του εγκεφάλου βασίζεται η κοινωνική αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης. Και με τον ίδιο τρόπο ο εγκέφαλος μπορεί να «πεθάνει». Αν η νόηση τοποθετηθεί σε ένα φτωχό σε ερεθίσματα περιβάλλον θα ατροφήσει και θα πεθάνει. Μόνο ο σκελετός των ήδη σχηματισμένων δομών θα συνεχίσει να υφίσταται. Ο εγκέφαλος αναπαριστά το εσωτερικό και εξωτερικό σύμπαν. Όσο μεγαλύτερο και πλούσιο είναι το κοσμοείδωλο ενός ατόμου τόσο πιο πλούσιος και σφριγηλός ο εγκέφαλος του.
Όταν η αντίληψη είναι στενή, όταν η ίδια η νόηση αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι πλέον χρήσιμη ή αναγκαία σταδιακά «αυτοκτονεί». Αυτό που πολλοί αποκαλούν σκέψη δεν είναι πάρα ένα απομεινάρι κοινωνικά επαγώμενων νευρωνικών συνάψεων. Σε αυτό το χαρακτηριστικό βασίζεται η ίδια η κοινωνική εντροπία. Κάνε τους πολίτες σου να σκέφτονται ότι η ωρίμανση σημαίνει μια παγιωμένη αντίληψη των πραγμάτων, μια σταθερή διαχρονία και έχεις εξασφαλίσει ένα σταθερό κοινωνικό ιστό.
Έχεις εξαλείψει την πρωτοτυπία, την πρωτοπορία, την αμφισβήτηση, την περιέργεια. Έχεις κερδίσει την τάξη, την ασφάλεια, την σταθερότητα. Ο κοινωνικός εντροπικός θάνατος όμως βλάπτει σοβαρά τον εγκέφαλο. Σκότωσε τη νόηση και παίρνεις πληθυσμούς με νόσο του Altzheimer.
Ίσως η σύνδεση μιας νόσου με τις κοινωνικές συνθήκες να φαίνεται αρχικά περίεργη. Είναι όμως δύσκολο να βρεις μια νόσο που αντανακλά τόσο πολύ κοινωνικά προβλήματα όσο η AD. Η κοινωνική απομόνωση ευνοεί την ανάπτυξη της AD: Οι Δυτικοί πληθυσμοί μαστίζονται από τη μοναξιά. Η γυμναστική και η ισορροπημένη διατροφή προλαμβάνει την AD ή έστω καθυστερεί την εκδήλωσή της: Οι Δυτικοί πληθυσμοί υποφέρουν από αγυμνασία και παχυσαρκία. Η εξάσκηση του μυαλού αναχαιτίζει την AD.
Οι Δυτικοί πληθυσμοί είναι «πληθυσμοί του καναπέ», απαθείς, αδρανείς, ρομποτοποιημένοι. Ουσιαστικά το μεγαλύτερο ποσοστό των Δυτικών πληθυσμών είναι ιδρυματοποιήμενοι στα λευκά δωμάτια των σαλονιών τους και η αποτυχία μας να εντοπίσουμε και να αντιμετωπίσουμε το θάνατο του ενεργού πολίτη, ένα θάνατο που σταδιακά σωματοποιείται, είναι η μεγαλύτερη αποτυχία του δυτικού πολιτισμού.
Κατάθλιψη και Αυτισμός: Δύο άλλες ασθένειες που αποκτούν επιδημικό χαρακτήρα τα τελευταία χρόνια που σχετίζονται λιγότερο ή περισσότερο με το σύγχρονο modus vivendi ή lifestyle, είναι η κατάθλιψη και ο αυτισμός. Το συναίσθημα στην κατάθλιψη και η αντίληψη στην περίπτωση του αυτισμού λειτουργούν όχι μόνο ως κλειστά συστήματα αλλά και ως βρόγχοι θετικής ανάδρασης.
Η κατάθλιψη όμως (γιατί στην περίπτωση του αυτισμού ενυπάρχουν σύνθετα προβλήματα νευροδικτύωσης) είναι πολύ περισσότερο ένα κοινωνικό θέμα αδιαφορούντων κοινωνιών που ιατρικοποιήθηκε, κάτι που σημαίνει ότι κατά κάποιο τρόπο οι καταθλιπτικοί και η κατάθλιψη ενώ εκ πρώτης όψεως φαίνεται να απασχολούν τις κοινωνίες ουσιαστικά περιθωριοποιούνται. Οι κοινωνίες αρνούμενες να δεχτούν την όποια κριτική, ρίχνουν τα προβλήματα που οι ίδιες προκαλούν στον ιατροχημικό Καιάδα.
Δυστυχώς η ανάλυση της κατάθλιψης και του αυτισμού, λόγω οικονομίας χώρου, δεν μπορεί να συμπεριληφθεί στο παρόν άρθρο. Θα είναι στη διάθεση σας κάποια άλλη στιγμή, στα πλαίσια μιας ευρύτερης κριτικής ανάλυσης σε θέματα δημόσιας υγείας που θα τιτλοφορείται «Θανάσιμες θεραπείες¨ και θα εξετάζει το πως η ίαση έγινε επιχείρηση …
***
[1] BBC news, Worldwide cancer cases ‘double’, Thursday, 28 April, 2005.
[2] W.H.O media centre, Global cancer rates could increase by 50% to 15 million by 2020.
[3] United Nations, Department of Economic and Social Affairs Population Division, World Population Ageing: 1950-2050
[4] BBC news, Child cancers steadily increasing, Friday, 10 December, 2004
[5] WHO world cancer report
[6] Controlling Capilary Growth, Scientific American December 2001, p.45
[7] Fortune magazine, Why We’re Losing The War On Cancer March 22, 2004 By Clifton Leaf
[8] Health Stat Q. 2006 Summer;(30):6-14., Griffiths C, Rooney C. Trends in mortality from Alzheimer’s disease, Parkinson’s disease and dementia, England and Wales, 1979-2004.
[9] Am J Public Health. 1998 Sep;88(9):1337-42. Brookmeyer R, Gray S, Kawas C. Projections of Alzheimer’s disease in the United States and the public health impact of delaying disease onset.
[10] Stroke 35 (11 Suppl 1): 2620-2 Gorelick P (2004). “Risk factors for vascular dementia and Alzheimer disease.”.
[11] Sapolsky RM. Glucocorticoids, stress, and their adverse neurological effects: relevance to aging. Exp Gerontol 1999; 34: 721-732
Newcomer JW, Selke G, Melson AK, Hershey T, Craft S, Richards K, et al. Decreased memory performance in healthy humans induced by stress-level cortisol treatment. Arch Gen Psychiatry 1999; 56: 527-533
[12] Arch Gen Psychiatry. 2 February 2007;64:234-240, Robert S. Wilson, Kristin R. Krueger, Steven E. Arnold, Julie A. Schneider, Jeremiah F. Kelly, Lisa L. Barnes, Yuxiao Tang, David A. Bennett.
“Loneliness and Risk of Alzheimer Disease.”
[13] Am J Epidemiol. 2002 Sep 1;156(5):445-53 Lindsay J, Laurin D, Verreault R, Hebert R, Helliwell B, Hill GB, McDowell I, Risk factors for Alzheimer’s disease: a prospective analysis from the Canadian Study of Health and Aging
Ann Intern Med 144 (2): 73-81 Larson E, Wang L, Bowen J, McCormick W, Teri L, Crane P, Kukull W (2006). “Exercise is associated with reduced risk for incident dementia among persons 65 years of age and older.”.
[14] Proc Natl Acad Sci USA 2001; 98: 3440-3445 Friedland RP, Fritsch T, Smyth KA, Koss E, Lerner AJ, Chen CH, et al. Patients with Alzheimer’s disease have reduced activities in midlife compared with healthy control-group members.
[15] J Neurosci 2002; 22: 612-613 Gage FH. Neurogenesis in the adult brain.
[16] N Engl J Med 348 (25): 2508-16.Verghese J, Lipton R, Katz M, Hall C, Derby C, Kuslansky G, Ambrose A, Sliwinski M, Buschke H (2003). “Leisure activities and the risk of dementia in the elderly.”.
[17] Proc Natl Acad Sci USA 2001; 98: 3440-3445, Friedland RP, Fritsch T, Smyth KA, Koss E, Lerner AJ, Chen CH, et al. Patients with Alzheimer’s disease have reduced activities in midlife compared with healthy control-group members.
[18] Nat Rev Neurosci 2000; 1: 191-198,Van Praag H, Kempermann G, Gage FH. Neural consequences of environmental enrichment.
[19] Reynolds BA, Weiss S (1992) Generation of neurons and astrocytes from isolated cells of the adult mammalian central nervous system. Science 255:1707
Richards LJ, Kilpatrick TJ, Bartlett PF (1992) De novo generation of neuronal cells from the adult mouse brain. Proc Natl Acad Sci USA 89:8591-8595
Gage FH, Coates PW, Palmer TD, Kuhn HG, Fisher LJ, Suhonen JO, Peterson DA, Suhr ST, Ray J (1995) Survival and differentiation of adult neuronal progenitor cells transplanted to the adult brain. Proc Natl Acad Sci USA 92:11879-11883
Palmer TD, Takahashi J, Gage FH (1997) The adult rat hippocampus contains primordial neural stem cells. Mol Cell Neurosci 8:389-404
Shihabuddin LS, Horner PJ, Ray J, Gage FH (2000) Adult spinal cord stem cells generate neurons after transplantation in the adult dentate gyrus. J Neurosci 20:8727-8735
Palmer TD, Markakis EA, Willhoite AR, Safar F, Gage FH (1999) Fibroblast growth factor 2 activates a latent neurogenic program in neural stem cells from diverse regions of the adult CNS. J Neurosci 19:8487-8497
Kondo T, Raff M (2000) Oligodendrocyte precursor cells reprogrammed to become multipotential CNS stem cells. Science 289:1754-1757
Οι Λαθρεπιβάτες του Τραίνου της Προόδου:
Τα Μ.Μ.Ε ρηματοποιούν την πραγματικότητα. Αυτοί οι «παράξενοι ελκυστές»
των ειδήσεων, ο ρόλος των οποίων όφειλε να είναι πρωτίστως η συλλογή και
αναμετάδοση της είδησης έχουν προ πολλού ξεπεράσει τους εγγενείς περιορισμούς
του ρόλου τους. Σήμερα τα ΜΜΕ δεν είναι απλά αναμεταδότες αλλά και κατασκευαστές
ειδήσεων.Η γιγάντωση των μήντια ήταν σε κάποιο βαθμό λογική και αναμενόμενη: τα μεγάλα ΜΜΕ καλούνται να καλύψουν γεγονότα σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η επιλογή και προβολή ορισμένων μόνο από αυτά είναι αναπόφευκτη. Η ίδια η επιλογή όμως και σύνθεση των γεγονότων σε ένα τηλεοπτικό ή έντυπο πακέτο διαμορφώνει ένα επιλεκτικό ειδησεογραφικό τοπίο, που αποτελεί αναπόφευκτο σημείο αναφοράς για τους πολίτες.
Τα ειδησεογραφικά πακέτα όμως, που υποτίθεται ότι αναπαριστούν την εικόνα του κόσμου σε μια δεδομένη στιγμή, ότι φωτογραφίζουν παγκόσμιες ή τοπικές ή ακόμη και ατομικές καταστάσεις είναι συχνά κατά τέτοιο τρόπο δομημένα ώστε να δημιουργούν μια δεύτερη, υπερκείμενη της πραγματικότητας εικόνα. Μιλώντας αλληγορικά, αντί να παρουσιάζουν τη φωτογραφία παρουσιάζουν ένα φωτομοντάζ της, ή αντί να παρουσιάσουν διακριτές στιγμές της ειδησεογραφικής ροής παρουσιάζουν κολάζ της. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα για το τι μπορούν οι σύγχρονοι «θεουργοί» της είδησης με αυτήν ή σε αυτήν.
Η είδηση είναι ότι τα ποσοστά του καρκίνου αυξάνουν. Είναι τρομακτική, δυσοίωνη, αποθαρρυντική. Αν όμως αυτή η είδηση παρατεθεί δίπλα στην είδηση μιας καινούργιας αποτελεσματικής θεραπείας για τον καρκίνο και σε μια δήλωση π.χ του υπουργού υγείας για αύξηση των ερευνητικών κονδυλίων για τον καρκίνο η πρώτη είδηση αυτομάτως παραλλάζει. Ανάλογα λοιπόν με το πλαίσιο στο οποίο τοποθετείται μια είδηση, το μήνυμα της χρωματίζεται ανάλογα.
Βέβαια, στο παράδειγμά μας, η νέα θεραπεία του καρκίνου μπορεί να είναι μια ακόμη νέα αναποτελεσματική θεραπεία για τον καρκίνο. Τα κονδύλια για την έρευνα του καρκίνου μπορεί να τοποθετούνται σε λάθος ερευνητικούς τομείς. Μια είδηση που έπρεπε να παρουσιαστεί αυτόνομα και που δεν παρουσιάζει κανένα ηθικό δίδαγμα για τις επιστημονικές και τεχνολογικές προόδους μπορεί να αποδυναμωθεί όταν μπολιαστεί με άλλες συγγενείς αλλά ασύνδετες ειδήσεις. Η μηχανική των ειδήσεων διαμορφώνει την κοινοποιήσιμη πραγματικότητα.
Με το εργαλείο της ειδησεογραφικής μηχανικής, είναι εύκολο κανείς να προπαγανδίσει … διακριτικά. Και η κατεύθυνση της προπαγάνδας καθορίζεται από συμφέροντα και ειδικότερα στο χώρο των ειδήσεων από το πόσο ευπώλητες είναι. Οι καινούργιες θεραπείες είναι hot. Παλιές ασθένειες είναι not. Καινούργιες ασθένειες και επιδημίες είναι Hot. Προτάσεις για μια απλή απεγκλωβισμένη από το υπερκαταναλωτικό μοντέλο ζωή είναι σίγουρα not.
Έχετε άραγε σκεφτεί πόσο συχνά, πόσες χιλιάδες καινούργιες θεραπείες για τον καρκίνο έχουν εμφανιστεί και συνεχίζουν να εμφανίζονται στα ΜΜΕ; Αν αυτές οι ειδήσεις ήταν αληθείς ή έστω ακριβείς, ο καρκίνος θα έχει σημειώσει δραματική πτώση. Λοιπόν, ο καρκίνος δεν έχει ηττηθεί.
Έχετε σκεφτεί για ποιο λόγο SARS, ιός του δυτικού Νείλου, AIDS, ιός της γρίπης των πουλερικών κ.α. πρωταγωνίστησαν στα δελτία και τις εφημερίδες. Επειδή ήταν «sexy ασθένειες», φρέσκιες, ικανές να εγείρουν συναίσθημα, να τροφοδοτήσουν έναν ανέξοδο σε πρώτη φάση πανικό. Εντωμεταξύ η αύξηση του καρκίνου, της φυματίωσης, της υπογονιμότητας, του αυτισμού, καταστάσεις που είναι παλιές, γνωστές, αργές και θλιβερές, ένα συνεχές μαρτύριο για τους ασθενείς, το περιβάλλον τους και την κοινωνία περνάν σε δεύτερη μοίρα και πολλές φορές τοποθετούνται κάτω από το χαλάκι της ενημέρωσης. Τα νέα, πρέπει να είναι νέα (καινούργια).
Πέρα από τη μόδα των καινοφανών επιδημιών, πέρα από την επέλαση της γενετικής που θα σάρωνε τις ασθένειες, πέρα από τα καινούργια φάρμακα τη θαυματουργή δράση των οποίων τα ΜΜΕ πρόθυμα παπαγαλίζουν εκ μέρους των φαρμακευτικών εταιριών, στο παρασκήνιο της ενημέρωσης ελλοχεύουν όλες εκείνες οι παθολογίες που προσδιορίζονται από και προσδιορίζουν την εποχή μας.
Γιατί ο Καρκίνος Συνεχίζει να Κερδίζει τον Πόλεμο; Νέες θεραπείες, καλύτερα διαγνωστικά μέσα και όμως ο καρκίνος συνεχίζει να μαστίζει τους πληθυσμούς. Σε μια πρόσφατη έρευνα του ερευνητικού ιδρύματος Cancer Research UΚ, εκτιμήθηκε ότι τα ποσοστά καρκίνων του πνεύμονα και του μαστού διπλασιάστηκαν μέσα στα τελευταία 30 χρόνια. [1] Αυτή η τάση δε φαίνεται να υποχωρεί. Το αντίθετο. Ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας εκτιμά ότι μέχρι το 2020, τα κρούσματα καρκίνου θα έχουν αυξηθεί κατά ένα ακόμα 50%. [2]
Τα αίτια αυτής της αύξησης αποδίδονται σε ένα συνδυασμό περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων. Ένας παράγοντας που σίγουρα παίζει ρόλο στην αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου είναι η γήρανση του πληθυσμού. Ο πληθυσμός της γης προοδευτικά γερνάει και αυτή είναι μια τάση που εμφανίζεται πάρα πολύ έντονη στο Δυτικό κόσμο. Σε μια έκθεση του 2002 του οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών παρουσιάστηκε αυτό το γηραλέο πρόσωπο των σύγχρονων πληθυσμών και οι κοινωνικές επιπτώσεις.
Μερικά από τα ισχυρά σημεία της έκθεσης είναι ότι «η γήρανση του πληθυσμού» δεν έχει προηγούμενο, δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο στην ανθρώπινη ιστορία –και στον 21ο αιώνα θα είμαστε μάρτυρες μιας ακόμη πιο ραγδαίας γήρανσης από αυτή του αιώνα που μόλις πέρασε. Η γήρανση του πληθυσμού είναι ανθεκτική, δεν θα γυρίσουμε στους νεαρούς πληθυσμούς που οι πρόγονοί μας γνώριζαν. Η γήρανση του πληθυσμού έχει σοβαρότατες επιπτώσεις για πολλές πτυχές της ανθρώπινης ζωής.[3]
Καθώς ο καρκίνος παρουσιάζει μεγαλύτερη επίπτωση σε μεγάλες ηλικίες μπορεί να θεωρηθεί βολικά και ως «γεροντική ασθένεια». Ο καρκίνος όμως παρουσιάζει παράλληλα αύξηση σε παιδιά και εφήβους. Η διεθνής υπηρεσία για την έρευνα του καρκίνου (International Agency for Research on Cancer) υπολόγισε μια ετήσια αύξηση του καρκίνου της τάξης του 1% στα παιδιά και της τάξης του 1,5% για τους εφήβους για τα έτη 1970-2000. [4]
Παρά τα αυξημένα ποσοστά πενταετούς επιβίωσης, φαίνεται πως οι σημερινές κοινωνίες και τα επιστημονικά τους εργαλεία δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τον καρκίνο. Το πρόβλημα φαίνεται να είναι εντονότερο στον δυτικό κόσμο από ότι στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στην Ευρώπη το 19% των θανάτων οφείλεται σε καρκίνους, ενώ στην Αφρική το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει μόλις το 4%.
Παρότι αυτή η στατιστική ανισομέρεια μπορεί να οφείλεται στα ενδημικά, ποικίλα προβλήματα υγείας της αφρικανικής ηπείρου, ίσως είναι ένας δείκτης για το ότι ο καρκίνος εκτός από εν μέρει γεροντική νόσος είναι και μια νόσος lifestyle. Διατροφή, ρύποι (χημικοί, ηλεκτρομαγνητικοί και ραδιενεργοί), φαρμακευτικές επιλογές, ψυχολογία, αγυμνασία είναι μάλλον συμπαράγοντες των αυξητικών τάσεων που ο καρκίνος παρουσιάζει στον δυτικό κυρίως κόσμο.[5]
Αυτή η ανικανότητα των κοινωνιών να εξαλείψουν τον καρκίνο, οδήγησε σε μια προοδευτική αλλαγή της στρατηγικής της δημόσιας υγείας. Το 1971 ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Richard Nixon, κήρυξε τον πόλεμο στον καρκίνο. Φαίνεται όμως πως παρά την προπαγάνδα των νέων θεραπειών είναι ο καρκίνος αυτός που κερδίζει τον πόλεμο.
Χωρίς ποτέ να παραδέχονται ανοιχτά την ήττα τους (επιστήμη και πολιτική είναι πολύ αλαζονικές για να κάνουν κάτι τέτοιο), οι αρμόδιοι αρχίζουν τώρα σιωπηλά να συνθηκολογούν με τον μισητό εχθρό τους. Ο διευθυντής του IARC (International Agency for Research on Cancer) Dr. Stewart ενδεικτικά δηλώνει πως «…τα νέα φάρμακα δεν θα εξαφανίζουν υποχρεωτικά όγκους αλλά όταν θα χρησιμοποιούνται συνδυαστικά με άλλους παράγοντες θα μπορούν να μετατρέψουν πολλά περιστατικά ραγδαίου θανατηφόρου καρκίνου σε ελεγχόμενες χρόνιες ασθένειες»
Μια άλλη διατύπωση της συνθηκολόγησης βρίσκουμε στο Scientific American : «ίσως οι ασθενείς με καρκίνο θα μπορούν παίρνουν ‘’ένα χάπι την ημέρα για να κάνουν τον καρκίνο πέρα’’. Αν αυτό συμβεί, μορφές καρκίνου που είναι σήμερα αθεράπευτες, θα μειωθούν σε χρόνια προβλήματα υγείας παρόμοια με την υπέρταση και το διαβήτη και πολλοί περισσότεροι άνθρωποι θα μπορούν να ζουν μακροχρόνιες, ικανοποιητικές ζωές».[6]
Αλλά για ποιους λόγους ο καρκίνος κερδίζει τον πόλεμο; Ο Clifton Leaf, αρχισυντάκτης του περιοδικού Fortune είναι ένας άνθρωπος που στην τρυφερή ηλικία τον 15 ετών έδωσε τη δική του μάχη με τον καρκίνο. Ανήκει στη μειοψηφία εκείνων που έζησαν για να πουν την εμπειρία τους. Χρόνια αργότερα αναζητά τις αιτίες που η επιστημονική κοινότητα και η κοινωνία δεν έχουν καταφέρει ακόμη ένα καθοριστικό χτύπημα στον καρκίνο: Μιλώντας με ειδικούς ερευνητές καταλήγει στο ότι υπάρχει «…μια δυσλειτουργική «κουλτούρα του καρκίνου» –ένας τρόπος σκέψης που ωθεί δεκάδες χιλιάδων ιατρών και επιστημόνων να εντοπίζουν την παραμικρή θεραπευτική βελτίωση αντί να τους ενθαρρύνει να βρουν αυθεντικές ανακαλύψεις.
Μια νοοτροπία που εκτρέφει απομονωμένες (και περιττές) λύσεις αντί για μια εκτεταμένη συνεργασία και που επιβραβεύει ακαδημαϊκά επιτεύγματα και δημοσιεύσεις πάνω από οτιδήποτε άλλο». Ο Leaf αναφέρει ότι αυτή η νοοτροπία έχει οδηγήσει τους ερευνητές του καρκίνου στο να παραμερίσουν το κεντρικότατο θέμα και μηχανισμό της μετάστασης. Μόνο το 0,5 των ερευνητικών προτάσεων επικεντρώνονται στη μετάσταση ενώ στο 92% των χρηματοδοτούμενων ερευνών του 2003, ο όρος μετάσταση δεν αναφερόταν καν.
Ο παραγκωνισμός της μετάστασης από το ερευνητικό πεδίο είναι απλά μια πτυχή ενός γενικότερου φαινομένου «διαμερισματοποίησης» της έρευνας: «Κάπως, στη διάρκεια της διαδρομής, κάτι σημαντικό χάθηκε. Το κυνήγι της γνώσης έγινε αυτοσκοπός παρά μέσο. Και η έρευνα έγινε εξαιρετικά στενή, σε βαθμό που ιατροί και επιστήμονες που θέλουν να σκέφτονται συστημικά για τον καρκίνο ή που μπορεί να έχουν εντελώς καινούργιες προσεγγίσεις σε αυτόν συχνά δεν χρηματοδοτούνται». [7]
Ο Leaf περιγράφει την τεχνοκρατική προσέγγιση, την εξονυχιστική έρευνα της λεπτομέρειας όταν ο οργανισμός ή το σύστημα αγνοούνται στο σύνολό τους. Η έρευνα καταλήγει σχεδόν πάντα σε γονιδιακό επίπεδο, για την ακρίβεια στην έρευνα ενός και μόνο γονιδίου, όταν οι εξίσου ή και περισσότερο σημαντικές αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα γονίδια, τα κύτταρα και τα συστήματα παραμένουν αδιερεύνητες. Η μετάσταση, σαν φαινόμενο συστημικό και όχι ως μια αυστηρώς μονογονιδιακή έκφραση δεν αποτελεί θελκτικό ερευνητικό αντικείμενο.
Η ίδια νοοτροπία απαντάται και στο επίπεδο των εξωτερικών παραγόντων που μπορεί να συνδέονται με τον καρκίνο. Οι έρευνες επικεντρώνονται στο ακριβές ποσό έκθεσης ή λήψης ενός δυνητικά καρκινογόνου παράγοντα που είναι ικανό να οδηγήσει στην ανάπτυξη ενός καρκίνου. Ελάχιστες είναι εκείνες οι έρευνες που μπορούν να εντοπίσουν την πολυπαραγοντική πτυχή του φαινομένου. Η σωστή διατύπωση δεν είναι πάντα ότι συγκεκριμένη ποσότητα του καρκινογόνου α μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη του τάδε τύπου καρκίνου.
Η πληρέστερη διατύπωση είναι ότι στιγμιαία έκθεση στον παράγοντα α που συνοδεύεται από μακροχρόνια τοξική ή όχι έκθεση στον παράγοντα β’, σε συνδυασμό με έκθεση σε άλλους παράγοντες μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη καρκίνου ανάλογα πάντα με το ατομικό προφίλ του οργανισμού, τη γενετικού προδιάθεση που φέρει και τις συνθήκες ζωής που έχει αναπτύξει.
Έρευνες που αποτυπώνουν τις συνθήκες ζωής και τη σχέση τους με την ανάπτυξη καρκίνου δεν έχουν άμεσα οικονομικά οφέλη. Καμιά πολυεθνική δεν έχει να κερδίσει κάτι από την άμεση προτροπή των πολιτών στο να αποφεύγουν κάτι. Τα κέρδη έρχονται από τις θετικές προτροπές, τις προστακτικές τύπου πάρε αυτό το φάρμακο, κάνε αυτό το εμβόλιο, ή κάνε αυτήν την εξέταση. Το κοινωνικό όφελος δεν συμβαδίζει πάντα με τα κέρδη των πολυεθνικών.
Το πιο πρόσφατο και ίσως σκανδαλώδες παράδειγμα αυτής της νοοτροπίας η απόρριψη από τον FDA (τον αντίστοιχο αμερικανικό ΕΟΦ) ήταν το Provenge, ένα «εμβόλιο» για τον καρκίνο του προστάτη παρότι η συμβουλευτική επιτροπή του FDA είχε αποφανθεί στην συντριπτική της πλειοψηφία θετικά τόσο για την ασφάλεια όσο και για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Οι οικογένειες των καρκινοπαθών στους οποίους ο FDA είχε αποφασίσει να μην τους επιτρέψει έστω αυτό το μικρό περιθώριο ελπίδας κατέφευγαν με μεικτά συναισθήματα απόγνωσης και οργής στο ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ.
Σε αυτή την υπόθεση πολλοί ήταν αυτοί που υποψιάστηκαν και ισχυρίστηκαν πως υπήρχαν αντικρουούμενα συμφέροντα στον FDA, ανάμεσα στους ανθρώπους που έθεσαν το Provenge στο «ψυγείο» υπήρχαν μέτοχοι ανταγωνιστικών εταιριών. Όπως και να χει, το Provenge της εταιρίας Dendreon ήταν μια εξαρχής ριζοσπαστική προσέγγιση που η λογική της ήταν να «ενημερώνει» το ανοσοποιητικό σύστημα του καρκινοπαθούς για την ταυτότητα των καρκινικών κυττάρων.
Αυτή η προσέγγιση είναι εξατομικευμένη και αποτελεί μια σύνθετη ιατρική πράξη και όχι ένα «βιομηχανικό» χαπάκι που παράγεται μαζικά, χορηγείται μαζικά και κοστολογείται εκατοντάδες ή χιλιάδες φορές περισσότερο από το κόστος των συστατικών του, με λίγα λόγια το Provenge θα άνοιγε ίσως το δρόμο για ιατρική που ίσως να μην είναι και τόσο κερδοφόρα σε σχέση με τον προκάτοχο της.
Η Νόσος του Alzheimer Επιμένει: Μια άλλη νόσος που είναι χαρακτηριστικότερα «γεροντική» από τον καρκίνο είναι η νόσος του Alzheimer (AD). Η AD είναι μια νευροεκφυλιστική νόσος που χαρακτηρίζεται από εναπόθεση αμυλοειδούς β και αποδιοργάνωση των νευρονικών δικτύων και γενικότερα της αρχιτεκτονικής του εγκεφάλου που οδηγεί σε μια προοδευτική έκπτωση όλων των γνωστικών και κινητικών λειτουργιών με τελική έκβαση την σχεδόν ολοκληρωτική ανημποριά του ασθενή.
Η επίπτωση της AD εμφανίζει συστηματική αύξηση τα τελευταία χρόνια. Σε μια έρευνα στους πληθυσμούς της Αγγλίας και της Ουαλίας η αύξηση της AD από το 1985 εως το 1994 χαρακτηρίστηκε ως «δραματική».[8]
Σε μια άλλη μελέτη, εμφανίζεται μια ζοφερή πρόβλεψη: Μέσα στα επόμενα πενήντα χρόνια, η επίπτωση της AD στον αμερικάνικο πληθυσμό ενδέχεται να τετραπλασιαστεί: 1 στους 45 αμερικάνους θα υποφέρει από AD. [9]
Όπως έχει ήδη αναφερθεί η AD είναι μια γεροντική νόσος. Για κάθε πενταετία γήρανσης μετά τα 65, οι πιθανότητες να αναπτύξει κάποιος AD διπλασιάζονται.. [10]
Μέρος λοιπόν της αυξημένης επίπτωσης της AD μπορεί να αποδοθεί στην προοδευτική γήρανση του πληθυσμού. Είναι όμως η γήρανση του πληθυσμού ο μόνος παράγοντας που σχετίζεται με την αύξηση της επίπτωσης της AD; Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα θα ήταν χρήσιμη η γνώση της παθολογίας της AD. Δυστυχώς όμως η παθολογία της AD δεν έχει διευκρινιστεί ακόμα πλήρως. Μερίδα ερευνητών υποστηρίζει τον κυρίαρχο ρόλο της ανώμαλης Ταυ πρωτεΐνης, μια άλλη μερίδα θεωρεί πρωτογενές αίτιο τον επίσης ανώμαλο σχηματισμό του αμυλοειδές β, η επιστημονική κοινότητα φαίνεται να συμφωνεί στον ρόλο της απολιποπροτείνης Ε (APOE) σε σχέση με την προδιάθεση για τη νόσο, ενώ κάποιοι επιστήμονες αρχίζουν να μελετούν το ενδεχόμενο η AD να ανήκει στις πριοντικές (prions) ασθένειες (βλέπε νόσος των «τρελών αγελάδων»).
Η ανάλυση της αυξητικής τάσης της AD μπορεί να βοηθηθεί από το πεδίο της στρατηγικής της πρόληψης της AD. Αν κάτι βοηθά στην πρόληψη της AD, τότε, στην άλλη πλευρά του φάσματος, κάτι προκαλεί την αύξηση της AD. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από το πεδίο της πρόληψης, γιατί όπως υποδεικνύει μεγάλος όγκος ερευνών η AD μπορεί αν όχι να προληφθεί τουλάχιστον να καθυστερήσει η έναρξη της όχι απαραιτήτως με φαρμακευτικά μέσα αλλά με μια υγιή και πλήρη ζωή.
Ένα από τα πρώτα και βασικά συμπτώματα της AD είναι η απώλεια μνήμης. Έρευνες τόσο σε ζώα όσο και ανθρώπους έδειξαν ότι η μακροχρόνια δράση ορμονών stress μπορεί να επιδεινώσουν τη λειτουργία της μνήμης.[11] Η κοινωνική απομόνωση που σχετίζεται με τις συνθήκες ζωής της γεροντικής ηλικίας είναι επίσης ένας παράγοντας που φαίνεται να σχετίζεται με την AD. [12]
Από την άλλη πλευρά η φυσική άσκηση φαίνεται να λειτουργεί προστατευτικά απέναντι στην AD. [13] Φαίνεται επίσης πως άνθρωποι που έχουν ασκηθεί στις ηλικίες 20-60 έχουν μειωμένες πιθανότητες εμφάνισης AD[14] Η προστατευτική επίδραση της σωματικής άσκησης σε σχέση με την AD έχει προφανώς μια βιολογική βάση. Περάματα σε ποντίκια έδειξαν ότι η φυσική άσκηση ευνοούσε τη δημιουργία καινούριων νευρώνων στον ιππόκαμπο τους. [15]
Αλλά το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της προληπτικής στρατηγικής αφορά τη νευροπροστασία που η νοητική άσκηση μπορεί να εξασκήσει. Νοητικά παιχνίδια όπως το σκάκι, ασκήσεις όπως τα σταυρόλεξα μπορούν να έχουν οφέλη σε σχέση με τη διατήρηση μιας ακέραιης μνήμης. [16]
«Χρησιμοποίησε το ή χάσ΄το». Αυτό φαίνεται να ισχύει και για τον εγκέφαλο. Άνθρωποι που έχουν ασκηθεί νοητικά διατηρούν ικανοποιητικότερη γνωστική λειτουργία από αυτούς που έχουν μια νοητικά αδρανή ζωή. [17] Η ανάγνωση βιβλίων, δουλειές που είναι νοητικά απαιτητικές, εκπαιδευτικές εμπειρίες, προφυλάσσουν τη νοητική λειτουργία από τη φθορά του χρόνου. Η επιτυχία της νευροπροστασίας μέσω επιλογών lifestyle και όχι χρήσης φαρμάκων αρχίζει αδρά να διερευνάται σε επίπεδο βιολογικού υποστρώματος: Ένα πλούσιο σε ερεθίσματα περιβάλλον ευνοεί τη δημιουργία νέων νευρώνων στον υποθάλαμο ποντικιών…[18]
Για αρκετά χρόνια η αντίληψη ότι νευρωνικά κύτταρα σε ενήλικα θηλαστικά δεν μπορούσαν να πολλαπλασιαστούν είχε δογματοποιηθεί. Το σκηνικό όμως αλλάζει. Η νευρονική αναγέννηση σε κάποιες περιοχές του εγκεφάλου, κυρίως στον ιππόκαμπο, έχει πλέον παρατηρηθεί. Νευρώνες δημιουργούνται στον ενήλικα εγκέφαλο από πολυδύναμα κύτταρα ακόμα και σε περιοχές όπου δεν υπάρχουν νευρώνες. [19]
Ο φραγμός στην αντίληψη μας για τον εγκέφαλο φαίνεται ότι ήταν πιο ισχυρός από τους βιολογικούς φραγμούς του ίδιου του εγκεφάλου. Η ανατολή του δόγματος της ενήλικης νευρωνικής στειρότητας ήταν συνέπεια της μηχανιστικής αντίληψης της βιολογίας: Το παράδειγμα των νευρωνικών υπολογιστών χρησιμοποιήθηκε για να ερμηνεύσει τη λειτουργία του εγκεφάλου. Όσο χρήσιμη και αν υπάρξει αυτή η στρατηγική απότυχε στο να αναγνωρίσει τους ίδιους της τους περιορισμούς.
Ο εγκέφαλος είναι ένα ανοιχτό σύστημα που δέχεται καταιγισμούς ερεθισμάτων και αναπροσαρμόζεται σε σχέση με αυτά. Πέρα από το γενικό ανατομικό του σχήμα η λειτουργία του καθορίζεται από την αρχιτεκτονική των νευρωνικών συνάψεων. Αυτή η αρχιτεκτονική είναι όμως πλαστική και μεταβάλλεται στη διάρκεια της ζωής του οργανισμού. Ο εγκέφαλος είναι ένα δυναμικό και όχι ένα στατικό σύστημα. Η μηχανιστική αντίληψη θεωρεί ότι ο ενήλικας εγκέφαλος έχει φτάσει στην τέλεια του κατάσταση, έχει γίνει η απόλυτη υπολογιστική μηχανή και ότι πλέον μπορεί να ερμηνευτεί με μια απλή καταγραφή και μελέτη των μερών του.
Είναι τόσο απλό: ο εγκέφαλος είναι μια μηχανή και η πληροφορία για τη λειτουργία της, η πατέντα και το εγχειρίδιο χρήσης του βρίσκονται στα γονίδια.
Όχι ακριβώς.
Η αφαιρετική σκέψη, το μηχανιστικό παράδειγμα δεν έδωσε την ώση που αναμενόταν στις νευρωεπιστήμες. Και αυτό γιατί παραβλέφθηκε μια πολύ σημαντική λεπτομέρεια: Ο εγκέφαλος είναι ζωντανός και όχι μια μηχανή. Η συνεχής επαφή του με ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο ηλεκτροχημικό περιβάλλον δεν του επιτρέπει να «κρυσταλλωθεί» σε μια κατάσταση κυτταρικά εντροπικού θανάτου. Ο εγκέφαλος λοιπόν μπορεί σε κάποιο βαθμό να «πλαστεί», να αναμορφωθεί, να δημιουργήσει καινούργια νευρωνικά δίκτυα, καινούργιους νευρώνες.
Σε αυτό το βιολογικό χαρακτηριστικό του εγκεφάλου βασίζεται η κοινωνική αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης. Και με τον ίδιο τρόπο ο εγκέφαλος μπορεί να «πεθάνει». Αν η νόηση τοποθετηθεί σε ένα φτωχό σε ερεθίσματα περιβάλλον θα ατροφήσει και θα πεθάνει. Μόνο ο σκελετός των ήδη σχηματισμένων δομών θα συνεχίσει να υφίσταται. Ο εγκέφαλος αναπαριστά το εσωτερικό και εξωτερικό σύμπαν. Όσο μεγαλύτερο και πλούσιο είναι το κοσμοείδωλο ενός ατόμου τόσο πιο πλούσιος και σφριγηλός ο εγκέφαλος του.
Όταν η αντίληψη είναι στενή, όταν η ίδια η νόηση αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι πλέον χρήσιμη ή αναγκαία σταδιακά «αυτοκτονεί». Αυτό που πολλοί αποκαλούν σκέψη δεν είναι πάρα ένα απομεινάρι κοινωνικά επαγώμενων νευρωνικών συνάψεων. Σε αυτό το χαρακτηριστικό βασίζεται η ίδια η κοινωνική εντροπία. Κάνε τους πολίτες σου να σκέφτονται ότι η ωρίμανση σημαίνει μια παγιωμένη αντίληψη των πραγμάτων, μια σταθερή διαχρονία και έχεις εξασφαλίσει ένα σταθερό κοινωνικό ιστό.
Έχεις εξαλείψει την πρωτοτυπία, την πρωτοπορία, την αμφισβήτηση, την περιέργεια. Έχεις κερδίσει την τάξη, την ασφάλεια, την σταθερότητα. Ο κοινωνικός εντροπικός θάνατος όμως βλάπτει σοβαρά τον εγκέφαλο. Σκότωσε τη νόηση και παίρνεις πληθυσμούς με νόσο του Altzheimer.
Ίσως η σύνδεση μιας νόσου με τις κοινωνικές συνθήκες να φαίνεται αρχικά περίεργη. Είναι όμως δύσκολο να βρεις μια νόσο που αντανακλά τόσο πολύ κοινωνικά προβλήματα όσο η AD. Η κοινωνική απομόνωση ευνοεί την ανάπτυξη της AD: Οι Δυτικοί πληθυσμοί μαστίζονται από τη μοναξιά. Η γυμναστική και η ισορροπημένη διατροφή προλαμβάνει την AD ή έστω καθυστερεί την εκδήλωσή της: Οι Δυτικοί πληθυσμοί υποφέρουν από αγυμνασία και παχυσαρκία. Η εξάσκηση του μυαλού αναχαιτίζει την AD.
Οι Δυτικοί πληθυσμοί είναι «πληθυσμοί του καναπέ», απαθείς, αδρανείς, ρομποτοποιημένοι. Ουσιαστικά το μεγαλύτερο ποσοστό των Δυτικών πληθυσμών είναι ιδρυματοποιήμενοι στα λευκά δωμάτια των σαλονιών τους και η αποτυχία μας να εντοπίσουμε και να αντιμετωπίσουμε το θάνατο του ενεργού πολίτη, ένα θάνατο που σταδιακά σωματοποιείται, είναι η μεγαλύτερη αποτυχία του δυτικού πολιτισμού.
Κατάθλιψη και Αυτισμός: Δύο άλλες ασθένειες που αποκτούν επιδημικό χαρακτήρα τα τελευταία χρόνια που σχετίζονται λιγότερο ή περισσότερο με το σύγχρονο modus vivendi ή lifestyle, είναι η κατάθλιψη και ο αυτισμός. Το συναίσθημα στην κατάθλιψη και η αντίληψη στην περίπτωση του αυτισμού λειτουργούν όχι μόνο ως κλειστά συστήματα αλλά και ως βρόγχοι θετικής ανάδρασης.
Η κατάθλιψη όμως (γιατί στην περίπτωση του αυτισμού ενυπάρχουν σύνθετα προβλήματα νευροδικτύωσης) είναι πολύ περισσότερο ένα κοινωνικό θέμα αδιαφορούντων κοινωνιών που ιατρικοποιήθηκε, κάτι που σημαίνει ότι κατά κάποιο τρόπο οι καταθλιπτικοί και η κατάθλιψη ενώ εκ πρώτης όψεως φαίνεται να απασχολούν τις κοινωνίες ουσιαστικά περιθωριοποιούνται. Οι κοινωνίες αρνούμενες να δεχτούν την όποια κριτική, ρίχνουν τα προβλήματα που οι ίδιες προκαλούν στον ιατροχημικό Καιάδα.
Δυστυχώς η ανάλυση της κατάθλιψης και του αυτισμού, λόγω οικονομίας χώρου, δεν μπορεί να συμπεριληφθεί στο παρόν άρθρο. Θα είναι στη διάθεση σας κάποια άλλη στιγμή, στα πλαίσια μιας ευρύτερης κριτικής ανάλυσης σε θέματα δημόσιας υγείας που θα τιτλοφορείται «Θανάσιμες θεραπείες¨ και θα εξετάζει το πως η ίαση έγινε επιχείρηση …
***
[1] BBC news, Worldwide cancer cases ‘double’, Thursday, 28 April, 2005.
[2] W.H.O media centre, Global cancer rates could increase by 50% to 15 million by 2020.
[3] United Nations, Department of Economic and Social Affairs Population Division, World Population Ageing: 1950-2050
[4] BBC news, Child cancers steadily increasing, Friday, 10 December, 2004
[5] WHO world cancer report
[6] Controlling Capilary Growth, Scientific American December 2001, p.45
[7] Fortune magazine, Why We’re Losing The War On Cancer March 22, 2004 By Clifton Leaf
[8] Health Stat Q. 2006 Summer;(30):6-14., Griffiths C, Rooney C. Trends in mortality from Alzheimer’s disease, Parkinson’s disease and dementia, England and Wales, 1979-2004.
[9] Am J Public Health. 1998 Sep;88(9):1337-42. Brookmeyer R, Gray S, Kawas C. Projections of Alzheimer’s disease in the United States and the public health impact of delaying disease onset.
[10] Stroke 35 (11 Suppl 1): 2620-2 Gorelick P (2004). “Risk factors for vascular dementia and Alzheimer disease.”.
[11] Sapolsky RM. Glucocorticoids, stress, and their adverse neurological effects: relevance to aging. Exp Gerontol 1999; 34: 721-732
Newcomer JW, Selke G, Melson AK, Hershey T, Craft S, Richards K, et al. Decreased memory performance in healthy humans induced by stress-level cortisol treatment. Arch Gen Psychiatry 1999; 56: 527-533
[12] Arch Gen Psychiatry. 2 February 2007;64:234-240, Robert S. Wilson, Kristin R. Krueger, Steven E. Arnold, Julie A. Schneider, Jeremiah F. Kelly, Lisa L. Barnes, Yuxiao Tang, David A. Bennett.
“Loneliness and Risk of Alzheimer Disease.”
[13] Am J Epidemiol. 2002 Sep 1;156(5):445-53 Lindsay J, Laurin D, Verreault R, Hebert R, Helliwell B, Hill GB, McDowell I, Risk factors for Alzheimer’s disease: a prospective analysis from the Canadian Study of Health and Aging
Ann Intern Med 144 (2): 73-81 Larson E, Wang L, Bowen J, McCormick W, Teri L, Crane P, Kukull W (2006). “Exercise is associated with reduced risk for incident dementia among persons 65 years of age and older.”.
[14] Proc Natl Acad Sci USA 2001; 98: 3440-3445 Friedland RP, Fritsch T, Smyth KA, Koss E, Lerner AJ, Chen CH, et al. Patients with Alzheimer’s disease have reduced activities in midlife compared with healthy control-group members.
[15] J Neurosci 2002; 22: 612-613 Gage FH. Neurogenesis in the adult brain.
[16] N Engl J Med 348 (25): 2508-16.Verghese J, Lipton R, Katz M, Hall C, Derby C, Kuslansky G, Ambrose A, Sliwinski M, Buschke H (2003). “Leisure activities and the risk of dementia in the elderly.”.
[17] Proc Natl Acad Sci USA 2001; 98: 3440-3445, Friedland RP, Fritsch T, Smyth KA, Koss E, Lerner AJ, Chen CH, et al. Patients with Alzheimer’s disease have reduced activities in midlife compared with healthy control-group members.
[18] Nat Rev Neurosci 2000; 1: 191-198,Van Praag H, Kempermann G, Gage FH. Neural consequences of environmental enrichment.
[19] Reynolds BA, Weiss S (1992) Generation of neurons and astrocytes from isolated cells of the adult mammalian central nervous system. Science 255:1707
Richards LJ, Kilpatrick TJ, Bartlett PF (1992) De novo generation of neuronal cells from the adult mouse brain. Proc Natl Acad Sci USA 89:8591-8595
Gage FH, Coates PW, Palmer TD, Kuhn HG, Fisher LJ, Suhonen JO, Peterson DA, Suhr ST, Ray J (1995) Survival and differentiation of adult neuronal progenitor cells transplanted to the adult brain. Proc Natl Acad Sci USA 92:11879-11883
Palmer TD, Takahashi J, Gage FH (1997) The adult rat hippocampus contains primordial neural stem cells. Mol Cell Neurosci 8:389-404
Shihabuddin LS, Horner PJ, Ray J, Gage FH (2000) Adult spinal cord stem cells generate neurons after transplantation in the adult dentate gyrus. J Neurosci 20:8727-8735
Palmer TD, Markakis EA, Willhoite AR, Safar F, Gage FH (1999) Fibroblast growth factor 2 activates a latent neurogenic program in neural stem cells from diverse regions of the adult CNS. J Neurosci 19:8487-8497
Kondo T, Raff M (2000) Oligodendrocyte precursor cells reprogrammed to become multipotential CNS stem cells. Science 289:1754-1757
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου