Αν χρειάζομαι ένα νεφρό, έχω δικαίωμα σε ένα από τα δύο δικά σας; Είναι το δικαίωμα κάτι που μπορεί ή πρέπει να παραχωρείται ή να απορρίπτεται με την μέθοδο της πλειοψηφίας; Ένα έγγραφο όπως το Σύνταγμα, ή ένας νόμος δημιουργούν δικαιώματα, ή μήπως αυτά τα χαρτιά απλώς αναγνωρίζουν δικαιώματα που οι άνθρωποι κατέχουν εκ φύσεως;
«Διακηρύσσουμε ότι όλοι οι άνθρωποι είναι από την φύση τους εξίσου ελεύθεροι και ανεξάρτητοι και έχουν ορισμένα εγγενή δικαιώματα, τα οποία, όταν εισέρχονται σε μια κατάσταση κοινωνίας, δεν μπορούν, με καμία συμφωνία, να στερήσουν ή να εκχωρήσουν στους απογόνους τους -δηλαδή, την απόλαυση της ζωής και της ελευθερίας, με τα μέσα απόκτησης και κατοχής περιουσίας, καθώς και την επιδίωξη και την απόκτηση της ευτυχίας και της ασφάλειας.» George Mason, στην Διακήρυξη των Δικαιωμάτων της Βιρτζίνια (1776)
Τα «δικαιώματα» είναι πάντα στην επικαιρότητα στις μέρες μας, ίσως όσο και στην εποχή του George Mason. Καθώς μια σειρά από πολιτικούς ετοιμάζονται να ανακοινώσουν τις προεκλογικές τους εκστρατείες για την προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών, (2024) μπορούμε να περιμένουμε ότι τα «δικαιώματα» θα βρίσκονται καθημερινά στην επικαιρότητα, καθώς υπόσχονται το ένα πράγμα μετά το άλλο. Το «έχετε δικαίωμα» σε αυτό ή εκείνο και το «αν εκλεγώ, θα φροντίσω να το αποκτήσετε» είναι μονότονο ρεφρέν.
Η Αμερική είναι ένα έθνος που θεμελιώθηκε στην έννοια των δικαιωμάτων. Η ανεξαρτησία μας κηρύχθηκε το 1776 με βάση τα «αναφαίρετα» δικαιώματα που μας παραχωρήθηκαν όχι από θνητές αρχές αλλά από τον ίδιο τον “Δημιουργό”. Οι πρόγονοί μας επαναστάτησαν κατά των Βρετανών επειδή πίστευαν ότι δικαιώματα όπως «η ζωή, η ελευθερία και η επιδίωξη της ευτυχίας» εμποδίζονταν από τους καταπιεστές στο Λονδίνο. Οι ιδρυτικές μας διακηρύξεις διατυπώθηκαν ειδικά για τους σκοπούς της εξασφάλισης και της προστασίας των δικαιωμάτων. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν δόθηκαν μάχες, τόσο διανοητικές όσο και σωματικές, για να διασφαλιστεί ότι τα δικαιώματα θα παρέμεναν προτεραιότητα του κράτους ή θα επεκτείνονταν σε ανθρώπους που δεν περιλαμβάνονταν αρχικά.
Έτσι, αυτή η υπόθεση των δικαιωμάτων δεν διακρίνεται απλά από την αμερικανική εμπειρία- στην πραγματικότητα, αποτελεί τον πυρήνα αυτής της εμπειρίας. Αφαιρέστε τα δικαιώματα από την εξίσωση, και η Αμερική είναι απλώς μία από τις αμέτρητες χώρες -παρελθούσες και σημερινές- στις οποίες τα άτομα δεν κατέχουν τίποτα περισσότερο από ό,τι αποφασίζουν να τους δώσουν ή να τους επιτρέψουν να έχουν οι εξουσιαστές τους.
Παρά την κεντρική θέση των δικαιωμάτων στην αμερικανική ιστορία, γίνεται εύκολα εμφανές σήμερα ότι οι Αμερικανοί έχουν πολύ διαφορετικές απόψεις σχετικά με το τι είναι δικαίωμα, πόσα δικαιώματα έχουμε, από πού προέρχονται τα δικαιώματα ή γιατί τα έχουμε εξ αρχής.
Είναι το δικαίωμα το ίδιο πράγμα με την επιθυμία; Γιατί ναι, ή γιατί όχι; Ή, αν χρειάζεστε κάτι, αυτό σημαίνει ότι έχετε δικαίωμα σε αυτό; Αν χρειάζομαι ένα νεφρό, έχω δικαίωμα σε ένα από τα δικά σας; Είναι ένα δικαίωμα κάτι που μπορεί ή πρέπει να παραχωρηθεί ή να απορριφθεί με την μέθοδο της πλειοψηφίας; Ένα έγγραφο όπως το Σύνταγμα ή ένα εκτελεστικό διάταγμα ή ένας νόμος του Κογκρέσου δημιουργεί δικαιώματα, ή αυτά τα χαρτιά απλώς αναγνωρίζουν δικαιώματα (είτε υπερασπίζοντάς τα, είτε διαβρώνοντάς τα) που οι άνθρωποι κατέχουν εκ φύσεως;
Αν περπατούσατε σήμερα στην Main Street της Αμερικής και ρωτούσατε τυχαίους πολίτες αυτές ακριβώς τις ερωτήσεις, στοιχηματίζω ότι θα ακούγατε μια πληθώρα διαφορετικών και αντικρουόμενων απαντήσεων. Διαβάστε ξανά τις παραπάνω ερωτήσεις και σκεφτείτε πώς θα απαντούσατε.
Αυτό το άρθρο δεν δίνει όλες τις απαντήσεις, ούτε θέτει όλα τα σχετικά ερωτήματα. Ο σκοπός του είναι πιο περιορισμένος. Αν παρακινήσει τον αναγνώστη να σκεφτεί τα δικαιώματα με έναν βαθύτερο, πιο στοχαστικό τρόπο από ό,τι μέχρι τώρα και στην συνέχεια να συμβάλει στον δημόσιο διάλογο επί του θέματος με ουσιαστικό τρόπο, τότε θα έχει επιτύχει τους σκοπούς του. Θα συμπεριλάβω μάλιστα στο τέλος έναν κατάλογο προτεινόμενων αναγνωσμάτων.
Έχω συλλογιστεί αρκετά αυτό το θέμα, όλα αυτά τα χρόνια, και αισθάνομαι σίγουρος ότι μπορώ να δώσω στον αναγνώστη μερικές λίστες για να τις εξετάσει. Η πρώτη καταγράφει αυτά στα οποία προσωπικά πιστεύω ότι έχετε δικαίωμα -η δεύτερη είναι ένας ενδεικτικός κατάλογος των πραγμάτων σε πράγματα που προσωπικά πιστεύω ότι δεν έχετε δικαίωμα, (και παραδέχομαι πρόθυμα ότι έχετε κάθε δικαίωμα να διαφωνείτε μαζί μου).
Έχετε δικαίωμα.
1. Στην ζωή σας (εκτός αν διακυβεύεται με την αφαίρεση ή την απόπειρα αφαίρεσης της ζωής ενός άλλου ατόμου χωρίς την δικαιολογία της αυτοάμυνας),
2. Στις απόψεις σας,
3. Στην ελευθερία του λόγου σας (που στην πραγματικότητα είναι μια προφορική ή γραπτή εκδοχή του #2), εφόσον δεν τον κλέβετε από κάποιον άλλον χωρίς άδεια ή μνεία,
4. Στην υλική περιουσία που σας χαρίστηκε, που δημιουργήσατε μόνοι σας, ή που ανταλλάξατε ελεύθερα,
5. Στο να μεγαλώστε και να εκπαιδεύστε τα παιδιά σας όπως εσείς κρίνετε σωστό,
6. Να ζήσετε ειρηνικά και ελεύθερα, εφόσον δεν απειλείτε την ειρήνη και την ελευθερία των άλλων.
Δεν έχετε δικαίωμα.
1. Ευρυζωνική, υψηλής ταχύτητας πρόσβαση στο Διαδίκτυο,
2. Τσίζμπεργκερ, φτηνό κρασί (ή ακόμα και ακριβό κρασί), ή σ’ ένα iPhone,
3. Το σπίτι, το αυτοκίνητο, το σκάφος, το εισόδημα, την επιχείρηση ή τον τραπεζικό λογαριασμό κάποιου άλλου,
4. Την εργασία ενός άλλου ατόμου με το οποίο δεν έχετε συνάψει ελεύθερη σύμβαση (με άλλα λόγια, δεν μπορείτε να υποδουλώσετε κάποιον),
5. Ιατρική περίθαλψη από έναν μάγο-γιατρό ή έναν εξειδικευμένο χειρουργό ή οποιονδήποτε στο ενδιάμεσο αυτών των δύο,
6. Παιδικούς σταθμούς, πανεπιστημιακή εκπαίδευση, αντισυλληπτικά, κολονοσκοπήσεις ή γήπεδα,
7. Οτιδήποτε δεν είναι δικό σας, παρ’ όλο που το θέλετε πραγματικά και νομίζετε ότι το δικαιούστε,
8. Εγγραφή των παιδιών άλλων ανθρώπων σε σχολεία όπου πιστεύετε ότι πρέπει να φοιτήσουν,
9. Δωρεάν πράγματα γενικά, εκτός αν ο νόμιμος ιδιοκτήτης επιλέξει να σας τα προσφέρει,
10. Οτιδήποτε για το οποίο σας κολακεύει ένας πολιτικός, ισχυριζόμενος ότι το δικαιούστε.
Φυσικά, υπάρχουν γκρίζες ζώνες και λογικές προϋποθέσεις. Για παράδειγμα, ενώ πιστεύω ότι έχετε το δικαίωμα να μεγαλώνετε και να εκπαιδεύετε τα παιδιά σας όπως εσείς νομίζετε, η κακοποίηση και η παραμέληση δεν είναι δικαιολογημένες. Αλλά ας κρατήσουμε το βλέμμα μας στη μεγάλη εικόνα, στις γενικές αρχές εδώ.
Τώρα, κοιτάξτε ξανά προσεκτικά αυτούς τους δύο καταλόγους. Πώς έρχεται σε αντίθεση ο χαρακτήρας της πρώτης λίστας με τον χαρακτήρα της δεύτερης;
Στην περίπτωση της πρώτης λίστας, δεν απαιτείται τίποτα άλλο από τους άλλους ανθρώπους, εκτός από το να σας αφήσουν ήσυχους. Για να έχετε δικαίωμα σε κάτι από τον δεύτερο κατάλογο, ωστόσο, απαιτείται να υποχρεώνονται οι άλλοι άνθρωποι να σας παρέχουν αυτό το κάτι. Αυτή είναι μια μνημειώδης διαφορά!
Ο πρώτος κατάλογος περιλαμβάνει αυτά που συχνά αποκαλούνται «φυσικά δικαιώματα» και «αρνητικά δικαιώματα» – «φυσικά» επειδή απορρέουν από την ουσιαστική φύση μας ως μοναδικά, αισθανόμενα άτομα και «αρνητικά» επειδή δεν επιβάλλουν υποχρεώσεις στους άλλους πέρα από τη δέσμευση να μην τα παραβιάζουν. Τα στοιχεία της δεύτερης λίστας ονομάζονται «θετικά δικαιώματα» επειδή οι άλλοι πρέπει να σας τα δώσουν ή να εξαναγκαστούν να το πράξουν αν αρνηθούν.
Ο αείμνηστος Tibor Machan, ο οποίος έγραψε πολλά άρθρα για το FEE τη δεκαετία του 1970 και του 1980, ανέπτυξε αυτή τη διάκριση στο άρθρο του “The Perils of Positive Rights”:
«Τα “θετικά δικαιώματα” υπερισχύουν της ελευθερίας. Σύμφωνα με αυτό το δόγμα, τα ανθρώπινα όντα οφείλουν εκ φύσεως, ως θέμα αναγκαστικής υποχρέωσης, μέρος της ζωής τους, ή ακόμη και ολόκληρη την ζωή τους, σε άλλα πρόσωπα. Η γενναιοδωρία και η φιλανθρωπία δεν μπορούν συνεπώς να αφεθούν στην ατομική συνείδηση. Αν οι άνθρωποι έχουν τέτοια θετικά δικαιώματα, κανείς δεν μπορεί να δικαιολογηθεί για την άρνηση παροχής υπηρεσιών προς τους άλλους -μπορεί κανείς να επιστρατευτεί για να τις υπηρετήσει, ανεξάρτητα από τις δικές του επιλογές και στόχους.
Εάν ισχύουν τα θετικά δικαιώματα, τότε δεν μπορούν να ισχύουν τα αρνητικά δικαιώματα, διότι αυτά τα δύο είναι αμοιβαία αντιφατικά. Η ύπαρξη «αρνητικών δικαιωμάτων», σημαίνει ότι κανείς δεν πρέπει να υποδουλώνει κάποιον άλλον, να εξαναγκάζει κάποιον άλλον ή να στερεί από κάποιον άλλον την περιουσία του -και ότι ο καθένας από εμάς μπορεί να αντιστέκεται δικαίως σε μια τέτοια συμπεριφορά, όταν άλλοι επιδίδονται σε αυτήν», έγραψε ο Machan,
Έτσι, παρ’ ό,τι πιστεύω πως ούτε εσείς ούτε εγώ έχουμε δικαίωμα σε κανένα από αυτά τα ανομοιογενή πράγματα της δεύτερης λίστας, σπεύδω να προσθέσω ότι σίγουρα έχουμε το δικαίωμα να τα αναζητήσουμε, να τα δημιουργήσουμε, να τα λάβουμε ως δώρα από πρόθυμους ευεργέτες ή να τα ανταλλάξουμε. Απλώς δεν έχουμε το δικαίωμα να εξαναγκάσουμε κάποιον να μας τα δώσει ή να πληρώσει γι’ αυτά. Αν κάποιος από εμάς το έκανε, τότε γιατί να μην έχει ένα άλλο άτομο παρόμοιο δικαίωμα να μας τα πάρει;
Τι γίνεται με τα «συνταγματικά δικαιώματα», μια φράση που ακούμε από ανθρώπους από όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος; Μου αρέσει αυτό που είπε γι’ αυτά ο Michael Badnarik στο βιβλίο του, Good to be King, του 2004:
«Οι άνθρωποι συνήθως εκπλήσσονται όταν ανακαλύπτουν ότι μισώ την φράση “συνταγματικά δικαιώματα”. Μισώ την φράση αυτή επειδή είναι τρομερά παραπλανητική. Οι περισσότεροι άνθρωποι που την λένε ή την ακούνε έχουν την εντύπωση ότι το Σύνταγμα τους “παραχωρεί” τα δικαιώματά τους. Τίποτα δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Αυστηρά μιλώντας, είναι η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων που απαριθμεί τα δικαιώματά μας, αλλά κανένα από τα ιδρυτικά μας έγγραφα δεν σας χαρίζει τίποτα απολύτως. Η κυβέρνηση μπορεί να κάψει το Σύνταγμα και να τεμαχίσει την Διακήρυξη των Δικαιωμάτων, αλλά αυτές οι ενέργειες δεν θα είχαν την παραμικρή επίδραση στα δικαιώματα που είχατε πάντα.»
Αν έχετε κίνητρο να εξερευνήσετε περαιτέρω τη φύση, την προέλευση, την έννοια και την έκταση των δικαιωμάτων, τότε βρίσκεστε στον σωστό ιστότοπο.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου