Ρενέ Ντεκάρτ: Όποτε με προσβάλει κάποιος, προσπαθώ να ανυψώσω την ψυχή μου τόσο ψηλά, ώστε η προσβολή να μην τη φτάνει

Να αμφιβάλλεις για όλα, έλεγε ο φιλόσοφος της αμφιβολίας που με τις θεωρίες του άλλαξε την πορεία της φιλοσοφίας και των επιστημών. Γεννήθηκε στις 31 Μαρτίου του 1596.

“Όποτε με προσβάλει κάποιος, προσπαθώ να ανυψώσω την ψυχή μου τόσο ψηλά, ώστε η προσβολή να μην τη φτάνει.” είπε κάποτε ο Ρενέ Ντεκάρτ. Ο φιλόσοφος, μαθηματικός και επιστήμονας φυσικών επιστημών που θεωρήθηκε σταθμός στην ιστορία της φιλοσοφίας. Δάσκαλος και ταυτόχρονα θύμα του Διαφωτισμού. Η μεγαλοφυΐα του έφερε τις θεωρίες του στον κόσμο, αλλάζοντας την πορεία της φιλοσοφίας και των επιστημών.

Πόσο νόημα κρύβεται μέσα από μια απλή φράση. Πόσο σπουδαίο είναι τα “αγκάθια” της όποιας προσβολής να μην τραυματίζουν τις καλές προθέσεις και να αντιμετωπίζονται με ανωτερότητα και αξιοπρέπεια…

Να καταφέρνεις να σηκώνεσαι κάθε φορά που κάποιοι σε ρίχνουν, κρατώντας το κεφάλι ψηλά, διατηρώντας αυτό που κανένας δεν μπορεί να στο δώσει αλλά και κανένας δεν μπορεί να στο πάρει… Τον αυτοσεβασμό σου…

Και ποιός δεν γνωρίζει το περίφημο “σκέφτομαι άρα υπάρχω” που είπε κάποτε ο “φιλόσοφος της αμφιβολίας“.

Μετά τη συνάντησή του με τον Ισαάκ Μπέκμαν, άρχισε την ενασχόλησή του με τα μαθηματικά και τη φυσική. Δεν θεωρείται τυχαία ο θεμελιωτής της αναλυτικής Γεωμετρίας. Το 1619, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του, με προορισμό τη Γερμανία, ένα όραμα τον ενέπνευσε για να εφαρμόσει μια νέα μέθοδο για την επιστημονική έρευνα.

`Εζησε στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα, διατυπώνοντας διάφορες ενδιαφέρουσες θεωρίες. Μία από τις πιο περίφημες φράσεις που φιλοξενούνται στο έργο του, “Λόγος περί Μεθόδου”, είναι το γνωστό “cogito ergo sum”. Σκέφτομαι άρα υπάρχω. Ο φιλόσοφος προσπαθεί να βρει μια εντελώς καινούρια στερεή βάση για ένα φιλοσοφικό σύστημα, ενώ στηρίζεται στην αμφιβολία και τον λογικό συλλογισμό. Αρνείται να παραδεχτεί χωρίς κριτική ό,τι αντιλαμβάνεται με τις αισθήσεις του. Οδηγείται, λοιπόν, στη μέθοδο της αμφιβολίας που δεν αναγνωρίζει τίποτε άλλο πέρα από το “σκέφτομαι άρα υπάρχω”.

Το απόφθεγμά του στηρίζεται στο εξής : “Μπορώ να αμφιβάλλω για όλα τα πράγματα που με περιβάλλουν και για όλα όσα σκέφτομαι. Οι άνθρωποι συχνά σφάλλουν στους συλλογισμούς τους, ακόμα και σε απλά θέματα και δεν υπάρχει λόγος να πιστεύω, ότι οι αισθήσεις μου δεν με ξεγελούν, ή ότι οι σκέψεις μου δεν είναι, παρά σαν τα όνειρά μου όταν κοιμάμαι. Μπορώ να αμφιβάλλω λοιπόν, για όλα όσα σκέφτομαι και πιστεύω, αλλά για ένα πράγμα σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να αμφιβάλλω, δηλαδή για το ότι αμφιβάλλω. Αμέσως όμως κατόπιν, πρόσεξα πως, ενώ εγώ ήθελα να σκεφτώ έτσι, ότι όλα ήταν ψεύτικα, έπρεπε αναγκαστικά, εγώ που το σκεπτόμουν, να είμαι κάτι. Και παρατηρώντας πως τούτη η αλήθεια: σκέπτομαι, άρα υπάρχω ήταν τόσο γερή και τόσο σίγουρη, ώστε όλες μαζί οι εξωφρενικές υποθέσεις των σκεπτικών φιλοσόφων, δεν ήταν ικανές να την κλονίσουν, έκρινα πως μπορούσα δίχως ενδοιασμούς, να την παραδεχθώ σαν την πρώτη αρχή της φιλοσοφίας που αναζητούσα”

Ο Ντεκάρτ, υπήρξε μια από τις σπουδαιότερες μορφές του ηπειρωτικού-ευρωπαϊκού ορθολογισμού. Οι ιδέες του έγιναν στόχος του εμπειρισμού που επικράτησε μακροπρόθεσμα. Οι βασικές ιδέες του λειτούργησαν σε πείσμα των προθέσεών του. Πέτυχε να θέσει τα όρια ανάμεσα σε πνευματικό και υλικό κόσμο και να τον αντιμετωπίσει ως επαρκές και αυτόνομο αντικείμενο μελέτης, ενισχύοντας την επικράτηση του υλισμού έναντι της πνευματοκρατίας.

Είπε κάποτε για …

…την αλήθεια

“Στην προσπάθεια της έρευνας για την αλήθεια είναι ανάγκη ν` αμφιβάλουμε για το καθετί, όσο μπορούμε περισσότερο.”

…τα καλά βιβλία

“Η ανάγνωση των καλών βιβλίων είναι σαν τη συνομιλία με τους τελειότερους ανθρώπους του παρελθόντος.”

…τη ζωή

“Σκέπτομαι, άρα υπάρχω.”

και…

“Να αμφιβάλλεις για όλα (αγαπημένο μότο του Μαρξ)

“Απελπισία: φόβος χωρίς ελπίδα.”

“Πάθος είναι η παθητικότητα του πνεύματος και η ενεργητικότητα του σώματος.”

“Αν ο άνθρωπος είναι ελεύθερος, τότε ο Θεός δεν είναι.”

“Ο αισιόδοξος θα μπορούσε να δει ένα φως εκεί που δεν υπάρχει, αλλά γιατί ο απαισιόδοξος θα πρέπει πάντα να τρέχει να το σβήσει;”

Ο Καρτέσιος έζησε έως την 11η Φεβρουαρίου του 1650 στη Στοκχόλμη. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του διέμενε στη Σουηδία και δίδασκε τη βασίλισσα Χριστίνα. Τότε, ο θάνατός του αποδόθηκε σε πνευμονία. Ωστόσο, σύμφωνα με επιστολές που ήρθαν πρόσφατα στο φως, ο φιλόσοφος μπορεί να δηλητηριάστηκε με αρσενικό. Κάτι που δεν αποδείχθηκε ποτέ…