Η Φύση του Βούδα

Το θέμα «ποιος ήταν πραγματικά ο Βούδας», τι «δίδαξε», ποιο είναι το πραγματικό περιεχόμενο όλων αυτών που έκανε, που είπε, που «υπέδειξε», είναι ίσως από τα δυσκολότερα θέματα στην θρησκειολογία. Κι αυτό όχι γιατί δεν υπάρχουν πληροφορίες ή γιατί δεν έχεις τίποτα νέο να πεις μέσα στις εκατοντάδες χιλιάδες βιβλία που έχουν γραφεί σχετικά με τον βουδισμό. Το αντίθετο συμβαίνει. Τελικά, χρειάζεται να πεις πάρα πολύ λίγα, γιατί «αυτό που είναι ο Βούδας», «αυτό που λέει» είναι εξαιρετικά απλό κι άμεσα κατανοητό από όλους, από τον καθένα. Κι αυτό είναι ότι «ό,τι συνειδητοποίησε ο Βούδας», «ό,τι βίωσε», «ό,τι έγινε» κι «ό,τι είναι», είναι απλά ότι υπάρχει Μια Μοναδική Πραγματικότητα. Όλα τα άλλα, αντιλήψεις, υποκειμενικές καταστάσεις, αντικειμενικά φαινόμενα, δεν είναι παρά «φαινόμενα», λάμψεις σχετικής ύπαρξης που πηγάζουν, στηρίζονται και διαλύονται πάλι στην Παγκόσμια Βάση της Μιας Πραγματικότητας. Αυτό είναι εξαιρετικά απλό κι άμεσα κατανοητό όχι για να το συλλάβεις με τον (ανθρώπινο) νου (που ανήκει στον κόσμο της αυταπάτης και της σχετικής πραγματικότητας) αλλά μονάχα για να το Βιώσεις. Στην Πραγματικότητα, όλα είναι, όλοι μας είμαστε, ο καθένας είναι, η Μια Πραγματικότητα, αλλά συνειδητοποιούμε (και νομίζουμε ότι «είμαστε») ακριβώς αυτό που επιλέγουμε να είμαστε. Εδώ ακριβώς βρίσκεται όχι μονάχα το πραγματικό περιεχόμενο της Ελευθερίας μας (σαν «όντων») αλλά και η μεγαλοσύνη του ανθρώπου, του κάθε ανθρώπου. Είμαστε ακριβώς αυτό αντιλαμβανόμαστε (που επιλέγουμε να αντιλαμβανόμαστε). Ο κάθε άνθρωπος έχει την Μια Μοναδική Βουδική Φύση. Δεν μπορεί να είναι (πραγματικά) κάτι άλλο. Όταν επιλέγουμε να Είμαστε Ήσυχοι, πέρα από περιορισμένες αντιλήψεις «είμαστε ο Αληθινός Βούδας». Όταν επιλέγουμε να περιορίζουμε τον εαυτό μας, να σκεφτόμαστε, να φανταζόμαστε (να βυθιζόμαστε μέσα στην αυταπάτη) είμαστε απλά ο Βούδας που περιορίζεται, που «σκέφτεται», που «φαντάζεται, που «ονειρεύεται», ο ανόητος Βούδας. Είμαστε εμείς, ο Ζωντανός Πραγματικός Άνθρωπος που τα κάνουμε όλα αυτά. Δεν υπάρχει κάτι άλλο από εμάς, ούτε υπάρχει κάποια άλλη πραγματικότητα που πρέπει να βιώσουμε, πέρα από αυτό που βιώνουμε εδώ, τώρα, στο απόλυτο παρόν που ρέει, στον μόνο πραγματικό χρόνο που υπάρχει. Κι εδώ, τώρα, στο απόλυτο παρόν είμαστε ακριβώς αυτό που επιλέγουμε να είμαστε. Είμαστε ακριβώς οι επιλογές μας. Κι εδώ βρίσκεται ακριβώς το μέγεθος της ανθρώπινης (οντολογικής) ευθύνης μας. Κι εδώ αναδύεται το θέμα της «επιλογής» που θα κάνουμε. Κι εδώ τίθεται το θέμα του βουδιστικού διαλογισμού, το τι είναι αληθινός διαλογισμός, πέρα από τις ανοησίες που νομίζουν ότι γνωρίζουν οι άνθρωποι, ή σκέπτονται, ή κάνουν. Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα, ξανά, από την αρχή.

Μια Ύπαρξη (Βιτζνάνα στην βουδιστική ορολογία, Κάτι που έχει Συνείδηση ότι Υπάρχει, ότι είναι εδώ, ότι κάτι συμβαίνει), ένα νοητικό ον (Μάνας, στην βουδιστική ορολογία, Κάτι που μπορεί να διανοείται, να «σκέπτεται» δηλαδή, να «δημιουργεί» μια εικόνα της πραγματικότητας, των πραγμάτων), ένας «άνθρωπος» (με την βουδιστική έννοια του όρου, Κάτι Υπερβατικό, μια Συνειδητή Πνευματική Ενέργεια, που εκδηλώνεται μέσα σε αυτό εδώ το σώμα, κάτι που είμαστε όλοι μας, όσοι ζούμε ενσαρκωμένοι εδώ στην γη, για να μην μιλήσουμε για τις εκατοντάδες χιλιάδες κατοικημένους πλανήτες στο Σύμπαν), από την οντολογική κατάσταση που βρίσκεται και αντιλαμβάνεται, αντιλαμβάνεται το προφανές, το πραγματικό, το αληθινό. Και μόνο η βεβαιότητα που έχει κάποιος κι η εμπιστοσύνη στην αντίληψή του, στην σκέψη του, στην «αίσθησή» του, στα ίδια του τα μάτια αρκεί για να τον κάνει να παραδεχθεί πως ζει στην πραγματικότητα.

Από την άλλη μεριά, είναι βέβαιο (από την πρακτική εμπειρία) ότι υπάρχουν όντα με διαφορετικό βαθμό κατανόησης (ή εμβάθυνσης σε αυτό που αντιλαμβανόμαστε σαν πραγματικότητα, εμβάθυνσης στον «τρόπο» που αντιλαμβανόμαστε κι όχι σε αυτό που αντιλαμβανόμαστε, το εξωτερικό αντικείμενο).Ακόμα και το ίδιο ον μπορεί να αλλάξει κατάσταση ή θέση θεώρησης των πραγμάτων και να αντιληφθεί την πραγματικότητα από μια διαφορετική «προοπτική». Αυτό, αυτόματα, οδηγεί στο συμπέρασμα πως το προηγούμενο συμπέρασμά μας (ότι αντιλαμβανόμαστε άμεσα και προφανώς την πραγματικότητα) είναι λανθασμένο. Με άλλα λόγια όλες οι θεωρήσεις της πραγματικότητας, των πραγμάτων, είναι σχετικές κι εξαρτώνται από την θέση που είμαστε κάθε φορά (από την θέση που «επιλέγουμε» να είμαστε). Άρα δεν υπάρχει απόλυτη θεώρηση των πραγμάτων, της πραγματικότητας, δεν υπάρχει μια απόλυτη αντικειμενική πραγματικότητα που να ισχύει έτσι κι αλλιώς για όλους. Είναι αυτό σωστό;

Γίνεται κατανοητό, αν δεχθούμε αυτό που είπαμε πιο πάνω, ότι το ερώτημα «τι είναι πραγματικότητα», «τι είναι το συγκεκριμένο πράγμα», δεν έχει νόημα. Όλες οι απόψεις είναι σχετικές κι εξαρτώνται από την δική μας αντιληπτική, οντολογική, ανθρώπινη κατάστασή μας. Ποιος θα απαντήσει; Και για ποιο πράγμα;

Με αυτήν την «έννοια» το ερώτημα «Ποιος είναι, ποιος ήταν ο Βούδας;» δεν έχει νόημα. Ποιος αντιλαμβάνεται; Και τι αντιλαμβάνεται; Μετά τον Βούδα έχει δημιουργηθεί μια τεράστια παράδοση, φιλοσοφική, θρησκευτική, ακαδημαϊκή, κοινωνική. Έχουν γραφεί εκατοντάδες χιλιάδες βιβλία. Έχουν ασχοληθεί με το θέμα εκατομμύρια άνθρωποι. Έχουν δοθεί μυριάδες απαντήσεις για το ποιος είναι, ποιος ήταν ο Βούδας. Κι όλες οι απόψεις είναι αληθινές μέσα στις ιδιαίτερε θεωρήσεις τους (από την άποψη της σχετικής προοπτικής) αλλά στην πραγματικότητα (μιλώντας απόλυτα, αν υπάρχει κάτι τέτοιο) είναι σχετικές κι αναληθείς. Αυτό λέει η «λογική» μας.

Τελικά, για να ξαναδιατυπώσουμε το ερώτημα, μπορούμε να απαντήσουμε ποιος είναι, ποιος ήταν ο Βούδας; Αν επιχειρούσαμε να απαντήσουμε θα διατυπώναμε ακόμα μια άποψη, μέσα στις χιλιάδες απόψεις. Τελικά δεν υπάρχει μια απόλυτα αντικειμενική αληθινή απάντηση; Φαίνεται πως όχι. Σίγουρα όχι; Εκτός αν αφήσουμε να μας απαντήσει ο ίδιος ο Βούδας, ο Φωτισμένος, με τον δικό του τρόπο, που είναι πέρα από τον κόσμο της σχετικότητας, στον απόλυτο κόσμο της πραγματικότητας (στον οποίο καλούμαστε να «εισχωρήσουμε»).

Για να καταλάβουμε όμως τι ακριβώς συμβαίνει και να μην μείνουμε σε μια «θεωρητική» αναζήτηση, στις περιγραφές και στα λόγια, θα πρέπει να ακούσουμε προσεκτικά αυτό που λέει ο Βούδας και να το κατανοήσουμε με τον τρόπο του, με τον τρόπο που «υποδεικνύει» κι όχι μέσα από την δική μας προσωπική περιορισμένη κατάσταση και προοπτική. Αυτό σημαίνει πως ίσως χρειάζεται εμείς οι ίδιοι να υπερβούμε τον εαυτό μας, την παρούσα πνευματική κατάστασή μας και να εμβαθύνουμε στην αντίληψή μας, σε χώρους πέρα από αυτό που αντιλαμβάνεται ο συνηθισμένος άνθρωπος. Αυτό σημαίνει μια άμεση, πραγματική, αληθινή προσέγγιση της αλήθειας κι όχι απλά μια ακόμα διανοητική σύλληψη της πραγματικότητας και των πραγμάτων.

Στην πραγματικότητα, μιλώντας για τον Αληθινό Βούδα, μέσα από τα λόγια του Ίδιου του Βούδα(κι όχι μέσα από αυτά που σκέπτονται ή φαντάζονται οι άνθρωποι), αυτό που θέλουμε (κατά την πραγματική διδασκαλία του Βούδα) είναι ακριβώς να δείξουμε (όπως ήθελε να δείξει ο Βούδας) την Αληθινή Βουδική Φύση μέσα σε όλα, μέσα σε όλους μας, μέσα στον καθένα. Αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος να κατανοήσουμε «ποιος ήταν ο ιστορικός Βούδας», να κατανοήσουμε το τι είναι ο Βούδας, τι δίδαξε, τι μπορούμε εμείς οι ίδιοι, ο καθένας, να βιώσουμε. Όπως θα εξηγήσουμε στα επόμενα άρθρα κάθε ον, σε όποια πνευματική κατάσταση κι αν βρίσκεται, είναι σε μια «θέση ισορροπίας» από την οποία δρα. Αυτό σημαίνει ότι έχει διάφορες επιλογές. Το ζήτημα λοιπόν είναι «τι επιλογές κάνουμε».