Ένα πράγμα το οποίο γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι ο σχηματισμός των αναμνήσεων έχει σχέση με την ενίσχυση των συνάψεων που συνδέουν τα νευρωνικά κύτταρα. Μελετώντας θαλάσσια σαλιγκάρια, τα οποία έχουν ένα σχετικά απλό νευρικό σύστημα, μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Κέλσι Μάρτιν του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες παρακολούθησε πέρυσι για πρώτη φορά αναμνήσεις να σχηματίζονται, με την μορφή νέων πρωτεϊνών που εμφανίζονται στις συνάψεις.
Πού αποθηκεύεται μια γνώση μέσα στον πολύπλοκο εγκέφαλο των θηλαστικών;
Οι βραχυπρόθεσμες αναμνήσεις, όπως ένας αριθμός τηλεφώνου που θα χρησιμοποιήσουμε σύντομα, φαίνονται να αποθηκεύονται στον ιππόκαμπο, μια δομή με δύο συμμετρικά τμήματα χωμένα βαθιά μέσα στα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου. Το 2008 η Κόρτνεϊ Μίλερ και ο Ντέιβιντ Σουέτ του Πανεπιστημίου της Αλαμπάμα κατέγραψαν σε ποντικούς την ακόλουθη διαδικασία.
Κατά την πρώτη ώρα αφότου συντελούνταν ένα αξιομνημόνευτο γεγονός, σημειώνονταν στο DΝΑ των νευρώνων του ιππόκαμπου μεταβολές οι οποίες άλλαζαν τις παραγόμενες πρωτεΐνες. Κατά την επόμενη εβδομάδα παρόμοιες μεταβολές σημειώνονταν στα γονίδια νευρώνων του φλοιού. Αυτές οι δεύτερες μεταβολές φαίνονταν να είναι μόνιμες, υποδηλώνοντας ότι εκεί αποθηκεύονται οι μακροπρόθεσμες αναμνήσεις. Οι δύο ερευνητές πιστεύουν ότι είδαν βραχυπρόθεσμες αναμνήσεις να σχηματίζονται στον ιππόκαμπο και στη συνέχεια να γίνονται μακροπρόθεσμες στον φλοιό.
Ο εγκέφαλος δίνει περισσότερη προσοχή στα πράγματα που μας τρομάζουν, εφόσον η ανάμνησή τους μπορεί πολλές φορές να μας σώσει την ζωή. Είναι γνωστό ότι μια δομή που βρίσκεται δίπλα στον ιππόκαμπο, η αμυγδαλή, παίζει κάποιο ρόλο στην χάραξη αυτού του ανεξίτηλου σημαδιού.
Μια ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής την Σίνα Τζόσελιν του Νοσοκομείου Παίδων του Τορόντο, πέτυχε να σβήσει την ανάμνηση ενός τρομακτικού θορύβου σε ποντικούς νεκρώνοντας τους νευρώνες της αμυγδαλής, που οι συνάψεις τους είχαν ενισχυθεί μετά την έκθεση σε αυτόν τον θόρυβο. Ήταν η πρώτη φορά που μια συγκεκριμένη ανάμνηση ανιχνεύτηκε στα νευρωνικά κύτταρα που την είχαν κωδικοποιήσει. Απέχουμε όμως ακόμη πολύ από το να δούμε μια ανάμνηση να σχηματίζεται στον εγκέφαλο ενός ανθρώπου.
Μπορεί μια ψυχική νόσος να μας κάνει δημιουργικούς;
Η ευφυΐα δεν σχετίζεται τελικά τόσο με το μέγεθος του εγκεφάλου όσο με την ικανότητα που επιδεικνύουν οι νευρώνες να επικοινωνούν μεταξύ τους και την ποιότητα των υλικών τους. «Δεν υπάρχει μεγάλη ιδιοφυΐα χωρίς μια χροιά τρέλας». Αυτό έγραφε ο Ρωμαίος φιλόσοφος Σενέκας πριν από περίπου 2.000 χρόνια.
Σήμερα έχει καταντήσει ρουτίνα οι διάφορες δημιουργικές ιδιοφυΐες της Ιστορίας να δέχονται εκ των υστέρων διαγνώσεις για διάφορες ψυχικές ασθένειες- άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο πιστευτές. Η σχιζοφρένεια και άλλες μορφές ψυχώσεων είναι οι ασθένειες που αναφέρονται πιο συχνά, με τον Αϊνστάιν και τον Νεύτωνα να περιλαμβάνονται στα πιο διάσημα αντικείμενα των σχετικών μελετών.
Ο Βίνσεντ βαν Γκογκ και η Βιρτζίνια Γουλφ έχουν συνδεθεί με την διπολική διαταραχή. Ελάχιστοι είναι αυτοί που θα υποστήριζαν ότι μια καταφανής και εν πλήρη εκδηλώσει ψύχωση αποτελεί απόδειξη δημιουργικών προσόντων, φαίνεται όμως ότι σε μικρή δόση βοηθάει. Οι ψυχίατροι βλέπουν την ψυχική υγεία ως ένα φάσμα, με την σοβαρή ασθένεια στο ένα άκρο και την «φυσιολογική» κατάσταση στο άλλο. Ίσως αυτοί που βρίσκονται στην μέση έχουν ενισχυμένες δημιουργικές τάσεις.
Ορισμένες ενδείξεις έρχονται από την εξέταση της σχετικής κυριαρχίας του δεξιού και του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου. Πολλές υπόπτου αξιοπιστίας θεωρίες «ποπ» ψυχολογίας μιλούν για «ανθρώπους του δεξιού εγκεφάλου» και «ανθρώπους του αριστερού εγκεφάλου», γενικώς όμως είναι αποδεκτό ότι η αριστερή πλευρά εμπλέκεται κυρίως στην γλώσσα και στην λογική ανάλυση, ενώ η δεξιά εμπλέκεται περισσότερο στην δημιουργική σκέψη.
Διάφορες τεχνικές για την μελέτη της κυριαρχίας φαίνεται να δείχνουν ότι οι άνθρωποι που πάσχουν από σχιζοφρένεια παρουσιάζουν περισσότερη δραστηριότητα στο δεξιό ημισφαίριο του εγκεφάλου τους. Υπάρχουν επίσης γενετικές ενδείξεις σε σχέση με μια πρωτεΐνη, την νευρεγουλίνη 1, η οποία εμπλέκεται στην ανάπτυξη του εγκεφάλου μέσα στην μήτρα. Ο Τζέρεμι Χολ, του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου της Βρετανίας, ανακάλυψε ότι μια παραλλαγή στο γονίδιο που κωδικοποιεί για αυτή την πρωτεΐνη συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο για σχιζοφρένεια.
Ο Σάμπολτς Κέρι, του Πανεπιστημίου του Σεμελβάις της Ουγγαρίας, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που έχουν δύο αντίγραφα της μετάλλαξης αυτής είχαν καλύτερες επιδόσεις σε ένα τεστ δημιουργικότητας από τους ανθρώπους που δεν είχαν αντίγραφα. Ο κ. Κέρι λέει ότι η παραλλαγή ενδέχεται να αμβλύνει την δραστηριότητα στον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου, χαλαρώνοντας τον συνηθισμένο έλεγχό του στην διάθεση και στα συναισθήματα. Αυτό ίσως να απελευθερώνει τη δημιουργικότητα σε ορισμένους και τις ψυχωτικές παραισθήσεις σε άλλους – με τη νοημοσύνη ενδεχομένως να επηρεάζει το αποτέλεσμα.
Χρειάζονται όμως περισσότερες μελέτες, λέει ο κ. Χολ. «Οι ενδείξεις για μια σχέση ανάμεσα στην δημιουργικότητα και στις ψυχικές διαταραχές είναι κάτι το οποίο εδώ και καιρό εικάζεται αλλάν σπανίως, αν όχι ποτέ, έχει αποδειχθεί».
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου