ΙΣΟΚΡ 9.8–11
Οι δυσκολίες για τη συγγραφή εγκωμίου με τη χρήση του πεζού λόγου
Το έργο αυτό αποτελεί εγκώμιο που γράφτηκε στη μνήμη του βασιλιά της Σαλαμίνας και πατέρα του Νικοκλή, του Ευαγόρα. Στην αρχή του Προοιμίου ο ρήτορας τόνισε την αξία της συγγραφής των εγκωμίων, τα οποία κατορθώνουν να εξασφαλίσουν την αθανασία όσων εξυμνούνται. Το εισαγωγικό τμήμα του λόγου του ολοκληρώνεται με τις παραγράφους που ακολουθούν.
[8] Οἶδα μὲν οὖν ὅτι χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν,
ἀνδρὸς ἀρετὴν διὰ λόγων ἐγκωμιάζειν. σημεῖον δὲ μέγι-
στον· περὶ μὲν γὰρ ἄλλων πολλῶν καὶ παντοδαπῶν λέγειν
τολμῶσιν οἱ περὶ τὴν φιλοσοφίαν ὄντες, περὶ δὲ τῶν τοιού-
των οὐδεὶς πώποτ’ αὐτῶν συγγράφειν ἐπεχείρησεν. καὶ
πολλὴν αὐτοῖς ἔχω συγγνώμην. [9] τοῖς μὲν γὰρ ποιηταῖς
πολλοὶ δέδονται κόσμοι· καὶ γὰρ πλησιάζοντας τοὺς θεοὺς
τοῖς ἀνθρώποις οἷόν τ’ αὐτοῖς ποιῆσαι καὶ διαλεγομένους
καὶ συναγωνιζομένους οἷς ἂν βουληθῶσι, καὶ περὶ τούτων
δηλῶσαι μὴ μόνον τοῖς τεταγμένοις ὀνόμασιν, ἀλλὰ τὰ μὲν
ξένοις, τὰ δὲ καινοῖς, τὰ δὲ μεταφοραῖς, καὶ μηδὲν παραλι-
πεῖν, ἀλλὰ πᾶσι τοῖς εἴδεσι διαποικῖλαι τὴν ποίησιν· [10] τοῖς
δὲ περὶ τοὺς λόγους οὐδὲν ἔξεστιν τῶν τοιούτων, ἀλλ’ ἀπο-
τόμως καὶ τῶν ὀνομάτων τοῖς πολιτικοῖς μόνον καὶ τῶν
ἐνθυμημάτων τοῖς περὶ αὐτὰς τὰς πράξεις ἀναγκαῖόν ἐστι
χρῆσθαι. πρὸς δὲ τούτοις οἱ μὲν μετὰ μέτρων καὶ ῥυθμῶν
ἅπαντα ποιοῦσιν, οἱ δ’ οὐδενὸς τούτων κοινωνοῦσιν· ἃ
τοσαύτην ἔχει χάριν, ὥστ’ ἂν καὶ τῇ λέξει καὶ τοῖς ἐνθυμή-
μασιν ἔχῃ κακῶς, ὅμως αὐταῖς ταῖς εὐρυθμίαις καὶ ταῖς
συμμετρίαις ψυχαγωγοῦσι τοὺς ἀκούοντας. [11] γνοίη δ’
ἄν τις ἐκεῖθεν τὴν δύναμιν αὐτῶν· ἢν γάρ τις τῶν ποιημά-
των τῶν εὐδοκιμούντων τὰ μὲν ὀνόματα καὶ τὰς διανοίας
καταλίπῃ, τὸ δὲ μέτρον διαλύσῃ, φανήσεται πολὺ καταδεέ-
στερα τῆς δόξης ἧς νῦν ἔχομεν περὶ αὐτῶν. ὅμως δὲ καίπερ
τοσοῦτον πλεονεκτούσης τῆς ποιήσεως, οὐκ ὀκνητέον, ἀλλ’
ἀποπειρατέον τῶν λόγων ἐστίν, εἰ καὶ τοῦτο δυνήσονται,
τοὺς ἀγαθοὺς ἄνδρας εὐλογεῖν μηδὲν χεῖρον τῶν ἐν ταῖς
ᾠδαῖς καὶ τοῖς μέτροις ἐγκωμιαζόντων
***
Γνωρίζω λοιπόν ότι είναι δύσκολον το έργον, το οποίον επιχειρώ, δηλαδή να εγκωμιάζω την αρετήν ενός ανδρός διά λόγων. Μεγίστη δε απόδειξις τούτων είναι τα επόμενα· δηλαδή οι ασχολούμενοι με την φιλοσοφίαν τολμούν να ομιλούν περί πολλών άλλων και παντός είδους ζητημάτων, περί δε των εγκωμίων κανείς ποτέ έως τώρα εξ αυτών δεν επεχείρησε να γράψη. Και τους συγχωρώ όλως διόλου. Διότι εις μεν τους ποιητάς είναι επιτετραμμένα πολλά μέσα προς καλλιτεχνικήν παράστασιν του λόγου· διότι δύνανται ούτοι να παρουσιάσουν τους θεούς να έρχωνται εις επαφήν με τους ανθρώπους και να συζητούν με αυτούς και να βοηθούν όποιους θέλουν, και να περιγράψουν τας περιπετείας ταύτας μεταχειριζόμενοι όχι μόνον τας συνηθισμένας εκφράσεις, αλλά άλλοτε μεν λέξεις ξενικάς (διαλεκτικάς), άλλοτε δε νεοτεύκους (νεολογισμούς), άλλοτε δε μεταφοράς και τίποτε να μη παραλείψουν, αλλά να κοσμήσουν ποικίλως με όλα τα είδη την ποίησιν· αντιθέτως οι ρήτορες δεν διαθέτουν καμμίαν εκ των ευκολιών τούτων, αλλ' είναι ανάγκη να μεταχειρισθούν απολύτως και τας λέξεις, τας οποίας χρησιμοποιεί όλος ο κόσμος, και τας σκέψεις, αι οποίαι ανταποκρίνονται εις την πραγματικότητα. Προς τούτοις οι μεν ποιηταί γράφουν όλα τα έργα των μεταχειριζόμενοι εμμέτρους στίχους και αρμονίαν, οι πεζογράφοι όμως δεν χρησιμοποιούν τίποτε από αυτά· ταύτα δε τα έργα των ποιητών έχουν τόσην χάριν, ώστε, και αν ακόμη έχουν ελαττώματα από της απόψεως της εκφράσεως και των νοημάτων, όμως, με μόνην την ευρυθμίαν και συμμετρίαν, θέλγουν τας ψυχάς των ακροατών. Δύναται τις δε να κατανοήση την δύναμιν αυτών εκ των επομένων· τα ποιήματα δηλαδή και αυτών των πλέον ονομαστών ποιητών, και αν διατηρήσουν το λεξιλόγιόν των, στερηθούν δε του μέτρου (ρυθμού), θα φανούν πολύ κατώτερα της φήμης την οποίαν έχομεν τώρα περί αυτών. Παρ' όλα ταύτα, καίτοι η ποίησις πλεονεκτεί τόσον, δεν πρέπει να διστάζωμεν, αλλά πρέπει να δοκιμάζωμεν τον πεζόν (ρητορικόν) λόγον, εάν θα επιτύχη και τούτο, δηλαδή να εξυμνή τους μεγάλους άνδρας ουχί κατώτερα από τους εγκωμιάζοντας με εμμέτρους ωδάς.
Γνωρίζω λοιπόν ότι είναι δύσκολον το έργον, το οποίον επιχειρώ, δηλαδή να εγκωμιάζω την αρετήν ενός ανδρός διά λόγων. Μεγίστη δε απόδειξις τούτων είναι τα επόμενα· δηλαδή οι ασχολούμενοι με την φιλοσοφίαν τολμούν να ομιλούν περί πολλών άλλων και παντός είδους ζητημάτων, περί δε των εγκωμίων κανείς ποτέ έως τώρα εξ αυτών δεν επεχείρησε να γράψη. Και τους συγχωρώ όλως διόλου. Διότι εις μεν τους ποιητάς είναι επιτετραμμένα πολλά μέσα προς καλλιτεχνικήν παράστασιν του λόγου· διότι δύνανται ούτοι να παρουσιάσουν τους θεούς να έρχωνται εις επαφήν με τους ανθρώπους και να συζητούν με αυτούς και να βοηθούν όποιους θέλουν, και να περιγράψουν τας περιπετείας ταύτας μεταχειριζόμενοι όχι μόνον τας συνηθισμένας εκφράσεις, αλλά άλλοτε μεν λέξεις ξενικάς (διαλεκτικάς), άλλοτε δε νεοτεύκους (νεολογισμούς), άλλοτε δε μεταφοράς και τίποτε να μη παραλείψουν, αλλά να κοσμήσουν ποικίλως με όλα τα είδη την ποίησιν· αντιθέτως οι ρήτορες δεν διαθέτουν καμμίαν εκ των ευκολιών τούτων, αλλ' είναι ανάγκη να μεταχειρισθούν απολύτως και τας λέξεις, τας οποίας χρησιμοποιεί όλος ο κόσμος, και τας σκέψεις, αι οποίαι ανταποκρίνονται εις την πραγματικότητα. Προς τούτοις οι μεν ποιηταί γράφουν όλα τα έργα των μεταχειριζόμενοι εμμέτρους στίχους και αρμονίαν, οι πεζογράφοι όμως δεν χρησιμοποιούν τίποτε από αυτά· ταύτα δε τα έργα των ποιητών έχουν τόσην χάριν, ώστε, και αν ακόμη έχουν ελαττώματα από της απόψεως της εκφράσεως και των νοημάτων, όμως, με μόνην την ευρυθμίαν και συμμετρίαν, θέλγουν τας ψυχάς των ακροατών. Δύναται τις δε να κατανοήση την δύναμιν αυτών εκ των επομένων· τα ποιήματα δηλαδή και αυτών των πλέον ονομαστών ποιητών, και αν διατηρήσουν το λεξιλόγιόν των, στερηθούν δε του μέτρου (ρυθμού), θα φανούν πολύ κατώτερα της φήμης την οποίαν έχομεν τώρα περί αυτών. Παρ' όλα ταύτα, καίτοι η ποίησις πλεονεκτεί τόσον, δεν πρέπει να διστάζωμεν, αλλά πρέπει να δοκιμάζωμεν τον πεζόν (ρητορικόν) λόγον, εάν θα επιτύχη και τούτο, δηλαδή να εξυμνή τους μεγάλους άνδρας ουχί κατώτερα από τους εγκωμιάζοντας με εμμέτρους ωδάς.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου