Πώς η γλώσσα του σώματος γίνεται εργαλείο χειρισμού των άλλων

Καθημερινά δομούμε κι αποδομούμε σχέσεις, με όπλα την επικοινωνία και τα συναισθήματά μας για τους άλλους. Αυτό που δύναται ν’ αλλάζει κάθε φορά, ανάλογα με το είδος της σχέσης που καλούμαστε να διαχειριστούμε, είναι η στάση μας. Αυτή είναι που καθορίζει αν θα φανούμε υπερβολικά σκληροί, ανεκτικοί, ή ψυχροί απέναντι σε δικά μας άτομα. Κι εδώ είναι που γεννάται η απορία για την ανθρώπινη συμπεριφορά· αν είναι προϊόν αλληλεπίδρασης, αν την εξωτερικεύουμε βάσει στρατηγικής. Κάθε απάντηση γίνεται δεκτή κι η εξήγηση διόλου παράλογη.

Το φαινόμενο του χαμαιλέοντα στην κοινωνική ανθρωπολογία, εστιάζει στις αντιδράσεις μας, ανάλογα με το περιβάλλον που κοινωνικοποιούμαστε κάθε φορά. Η γνωριμία μας με μια καινούργια παρέα, η προσαρμογή σ’ εργασιακό περιβάλλον, η προσπάθειά μας να πλησιάσουμε έναν εν δυνάμει ερωτικό σύντροφο. Παραδείγματα που απέχουν μεταξύ τους, ακριβώς γιατί η συμπεριφορά μας μαρτυρά μια άλλη πτυχή του χαρακτήρα μας κάθε φορά. Μας φαίνεται εντελώς φυσιολογικό η στάση μας να μεταλλάσσεται ανάλογα με τις περιστάσεις, στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για έναν ευέλικτο μηχανισμό άμυνας-προσαρμογής, που μας επιτρέπει ν’ απομακρύνουμε τον εαυτό μας από ευάλωτες -κοινωνικές και μη- θέσεις.

Πιο συγκεκριμένα, τα βλέμματα στρέφονται στην πολυπλοκότητα της γλώσσας του σώματος. Αν αναλογιστεί κανείς πως αποτελεί το πενήντα επτά τοις εκατό του μηνύματος που στέλνουμε, είναι λογικό να την επεξεργαζόμαστε με τρόπο περίτεχνο. Σε μια πιο απλή μεταφορά, ενώ οι λέξεις πληροφορούν, υποστηρίζεται πως οι στάσεις δίνουν τα νοήματα. Δε χρειάζεται να πεις ανοιχτά πως αισθάνεσαι άβολα, όταν το σώμα σου έχει κουλουριαστεί στην καρέκλα, ούτε να δηλώσεις ανοιχτά συμπάθεια προς κάποιο άτομο, τη στιγμή που προδίδεις τον ενθουσιασμό σου μιλώντας του. Εύκολα και κατανοητά σημάδια, μπορούν να θέσουν -σ’ ένα στάδιο αρχικό- όρια μεταξύ των ανθρώπων που επικοινωνούν, μετατρέποντας καμιά φορά τη διπλωματία, σε άμυνα.

Κάνοντας κανείς μια απλή ανάγνωση στις βασικές αρχές της γλώσσας του σώματος, θα διαπιστώσει πως από τη στάση του κεφαλιού μας, μέχρι τον τρόπο που θα σταυρώσουμε τα χέρια μας, το παρασύνθημα είναι διαφορετικό. Πόσω μάλλον ο συνδυασμός διαφορετικών σημείων, που θα οδηγήσει και σ’ ένα ξεχωριστό συμπέρασμα για την εικόνα μας. Για τον λόγο αυτό, θέλοντας να δείξεις μετανιωμένος, θα μαζέψεις το σώμα σου και θα χαμηλώσεις το βλέμμα. Όχι γιατί στο έμαθε κάποιος, απλώς γιατί μ’ αυτόν τον τρόπο, μεταφράζει ο ανθρώπινος εγκέφαλος τη συγγνώμη. Ακόμη κι αν υπάρχουν στιγμές που το να το ξεστομίσεις φαντάζει Γολγοθάς. Οπότε, προτιμάς να το δηλώσεις αλλιώς.

Αυτό που παραμένει άλυτο μέχρι στιγμής, είναι αν χρησιμοποιούμε τη δυνατότητα αυτή με δόλο κάποιες φορές, για να προκαταλάβουμε καταστάσεις. Η γλώσσα του σώματος είναι πάντα αυθόρμητη, αν και μερικές φορές υπαγορεύεται από τον νου με στόχο απλώς να δείξουμε κι όχι να δηλώσουμε. Στον κώδικα της γλώσσας αυτής, υπάρχει κι ο όρος «στάση επίτευξης». Σύμφωνα με τον Duchenne, παραδείγματος χάρη, μπορούμε να διακρίνουμε ένα ειλικρινές από ένα ψεύτικο χαμόγελο, αν παρατηρήσουμε με προσοχή τους μύες των ματιών και του προσώπου. Αν όλοι αυτοί διαστέλλονται όταν μας χαμογελούν, τότε το χαμόγελο είναι αληθινό. Το σώμα μας με λίγα λόγια, μπορεί να λειτουργήσει πράγματι σαν χαμαιλέοντας, ικανό να υπηρετήσει τους στόχους που θέτει το μυαλό.

Δεν έχει τόση σημασία ν’ αποκωδικοποιούμε κάθε φορά τη συμπεριφορά που λαμβάνουμε, γιατί στην τελική ποτέ δε θα ξέρουμε με σιγουριά αν κάνουμε σωστή εκτίμηση. Σημασία έχει το κίνητρο της στάσης μας, οι προθέσεις μας. Αν αυτές είναι ειλικρινείς, τότε κοινή ρότα θ’ αποκτήσει και το σώμα. Το λάθος που κάνουμε συχνά, είναι πως επιζητούμε από τον ίδιο μας τον εαυτό στα δύσκολα να μοιάζουμε πιο δυνατοί κι άνετοι, ενώ στα καλά απαιτούμε να φαίνεται η πιο ανεπιτήδευτη πλευρά μας. Σαν κούκλες κουρδισμένες δηλαδή. Ε, δε γίνεται, πώς να το κάνουμε; Αν ξεκαθαρίσουμε μέσα μας τι μετράει πιο πολύ -ο έλεγχος των στάσεων ή η ευθύτητα στις σχέσεις μας- τότε ίσως να λαμβάνουμε vibes κοινά μ’ αυτά που στέλνουμε. Ποιος ξέρει;

Για να εκφράσει την ψυχή του, ο άνθρωπος δεν έχει παρά μόνο το πρόσωπό του