Επιθυμητή λήθη

Ο Freud θεωρούσε ότι ως επί το πλείστον η απώλεια μνήμης στην καθημερινή ζωή προκύπτει εξαιτίας της απώθησης. Η απώθηση είναι ένας μηχανισμός άμυνας ο οποίος προστατεύει τα άτομα και τα βοηθά να μην έρθουν αντιμέτωπα με μνήμες που θα ήτα συναισθηματικά ενοχλητικές ή τραυματικές.

Σύμφωνα με τον Freud, τέτοιες μνήμες «θάβονται» από το ασυνείδητο και ξεχνιούνται, επειδή θα ήταν πολύ απειλητικές για το συνειδητό αν τις θυμόμασταν.

Ο Freud θεωρούσε ότι η απώθηση ήταν πραγματικά το κλειδί για κάθε είδους λήθη.

Εξέφραζε την άποψη ότι ακόμη και αν κάτι που έχουμε ξεχάσει μας φαίνεται τελείως ακίνδυνο, μπορεί μέσω μιας αλυσίδας συνειρμών να οδηγήσει σε μια τραυματική μνήμη. Επειδή το ασυνείδητο μας γνωρίζει την πιθανή σύνδεση, ξεχνούμε την πληροφορία και έτσι προστατευόμαστε από την απειλή.

Αν και η λήθη συνιστά και κοινωνικό ζήτημα, η απώθηση είναι διαπροσωπική σε αντίθεση με την θέση του Φρόιντ, που την αποδίδει σε ενδοψυχολογικούς παράγοντες. Συμβαίνει σε διαπροσωπικά πλαίσια στα οποία κάποιος δεν μπορεί να μιλήσει για συγκεκριμένα πράγματα και κατ’ επέκταση το πλαίσιο δεν επιβεβαιώνει ότι αυτό συνέβη. Και αφού το διαπροσωπικό είναι κοινωνικό, η απώθηση είναι κοινωνική λειτουργία.

Ο Bower ζήτησε από διάφορα άτομα να καταγράψουν σε ένα ημερολόγιο για μία εβδομάδα όλα εκείνα τα πράγματα που είχαν συμβεί και τα είχαν βιώσει είτε ως ευχάριστα είτε ως δυσάρεστα συναισθηματικά.

Στο τέλος της εβδομάδας, τα υποκείμενα της έρευνας υπνωτίστηκαν και υποβλήθηκαν είτε σε μία ευχάριστη είτε σε μία δυσάρεστη ψυχική διάθεση. Κατόπιν, τους ζητήθηκε να θυμηθούν τι είχαν γράψει στα ημερολόγιά τους κατά τη διάρκεια της εβδομάδας που πέρασε.

Αν βρισκόταν σε ευχάριστη διάθεση, τα υποκείμενα θυμόταν κυρίως ευχάριστα γεγονότα, αυτοί όμως που ήταν σε δυσάρεστη κατάσταση έτειναν να θυμηθούν μόνο τα γεγονότα που ήταν δυσάρεστα.

Η διάθεση στην οποία βρισκόμαστε μοιάζει να προκαλεί ένα είδος προσδιοριστικής τάσης, με αποτέλεσμα να θυμόμαστε πράγματα τα οποία ταιριάζουν με αυτή τη διάθεση και να ξεχνούμε εκείνα που δεν ταιριάζουν.

Αν και η έρευνα του Bower θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι στηρίζει την άποψη του Freud, δεν είναι στην πραγματικότητα ένα ψυχαναλυτικό είδος απώθησης. Αυτό το είδος της απώθησης είναι πολύ δύσκολο να μελετηθεί και δεν υπάρχουν ιδιαίτερα σαφείς αποδείξεις γι αυτό. Οπωσδήποτε, τα συναισθήματά μας φαίνεται να επηρεάζουν τη μνήμη.

Οι συναισθηματικές εμπειρίες ξεχωρίζουν στη μνήμη, είτε περιέχουν ευχάριστες είτε δυσάρεστες μνήμες. Αυτό όμως δεν είναι στην πραγματικότητα το ίδιο με την απώθηση. Φαίνεται ότι τείνουμε να περνούμε περισσότερη ώρα σκεπτόμενοι συναισθηματικά γεγονότα ούτως ή άλλως, και έτσι η μνήμη μας εξασκείται. Επίσης, είναι πιθανό να προσέχουμε περισσότερο τα συναισθηματικά γεγονότα καθώς συμβαίνουν παρά τα ουδέτερα και αυτό είναι που μας βοηθάει να τα θυμηθούμε.
Στρατηγικές με τις οποίες ξεχνάμε

Ο κύριος τρόπος με τον οποίο διαχειριζόμαστε τις εμπειρίες και τις αναμνήσεις μας είναι μέσα από τον λόγο και τις αφηγήσεις. Η επιλεκτική παράλειψη λεπτομερειών σε μια αφήγηση συνιστά λήθη.

Επιπλέον, η κατασκευή γεγονότων που δεν υπήρξαν ποτέ ή η υπερβολή και η ωραιοποίηση γεγονότων συμβάλλουν στην διαδικασία της λήθης. Σε μεγάλο βαθμό οι αναμνήσεις που θέλουμε να ξεχάσουμε έχουν ένα αρνητικό πρόσημο, το οποίο εδράζεται σε κοινωνικά πρότυπα.

Το να αρνηθούμε κάτι το οποίο έχει συμβεί και είναι κομμάτι του εαυτού μας, είναι σαν να αρνούμαστε την ίδια μας την υπόσταση.

Η ιδέα είναι να αποδεχτούμε ακόμα και τις ‘’αρνητικές’’ εμπειρίες, διότι έχουν κάτι να μας πουν και να μας προσφέρουν.

Η ταυτότητα που χτίζουμε μπορεί να είναι πολυδιάστατη και να μεταβάλλεται πότε σε θετικά πρόσημα και άλλοτε σε αρνητικά. Η αποδοχή και η συμφιλίωση είναι ουσιαστική διαδικασία για τον περιορισμό της λήθης. Ακόμα και οι εμπειρίες που θέλουμε να απωθήσουμε μπορούν να αποκτήσουν φωνή και να περιφέρονται στο κοινωνικό γίγνεσθαι.

Κι αυτό να συμβαίνει χωρίς να απειλούνται από παγιωμένες αντιλήψεις και στερεότυπα που διαιωνίζουν συγκεκριμένους τρόπους συμπεριφοράς. Και συνάμα λειτουργούν με όρους αποκλεισμού, δίπολων και κατηγορών.