Πολλά από όσα γράφει ο Πλωτίνος ίσως φαίνονται αφηρημένα, ωστόσο η διδασκαλία του έχει ηθικές προεκτάσεις, οδηγεί σε έναν τρόπο φιλοσοφικού βίου. Αυτό δείχνει και η ιστορία του συγκλητικού που άλλαξε τρόπο ζωής και το ίδιο το παράδειγμα του Πλωτίνου.
Δεν ήταν, όμως, μόνο η ατομική συμπεριφορά, η ηθική, που απασχολούσε τον Πλωτίνο. Όπως αρκετοί και διαφορετικοί φιλόσοφοι στην αρχαιότητα, έτσι και ο Πλωτίνος έβλεπε την ενασχόληση με την πολιτική ζωή της εποχής του περισσότερο σαν εμπόδιο για τον φιλοσοφικό βίο. Γι᾽ αυτό και προσπαθούσε να αποτρέψει τον φίλο του Ζήθο, που ήταν δραστήριος πολιτικά.
Κι όμως, ένας φιλόσοφος σαν τον Πλωτίνο, τόσο αποτραβηγμένος στον θεωρητικό βίο, κάποια στιγμή της ζωής του δοκίμασε ένα πολιτικό πείραμα. Κοντά στα κτήματα δυο μαθητών του στην Καμπανία (μια μεγάλη περιοχή γύρω από τη Νάπολη) υπήρχε μια εγκαταλελειμένη πόλη, που λέγανε ότι κάποτε την κατοικούσαν φιλόσοφοι. Ο Πλωτίνος ήθελε να ξαναχτιστεί και, αφού κατοικηθεί, να της παραχωρηθεί η γύρω περιοχή. Θα ήταν μια πολιτεία που θα την κυβερνούσαν όχι οι (πλατωνικοί) φιλόσοφοι αλλά οι πλατωνικοί νόμοι. Εκεί θα «αναχωρούσαν» και θα ζούσαν μαζί με τους άλλους κατοίκους και ο Πλωτίνος με τους συντρόφους του, έχοντας προφανώς κάποια αυξημένα διοικητικά καθήκοντα.
Η πρόταση του Πλωτίνου έγινε πριν από το 263 μ.Χ. στον αυτοκράτορα Γαλλιηνό και τη σύζυγό του Σαλωνίνα, οι οποίοι τιμούσαν ιδιαίτερα τον φιλόσοφο. Ήλπιζε ότι θα εκμεταλλευόταν τη φιλία τους, αλλά ο αυτοκράτορας από το 260 μ.Χ. είχε αλλάξει πολιτική. Η εισήγηση των αρμόδιων αυτοκρατορικών συμβούλων δεν είχε λόγο να είναι ευνοϊκή. Γιατί να επιτρέψουν την ίδρυση μιας σχετικά αυτόνομης πόλης, και μάλιστα από έναν ξένο φιλόσοφο και μερικούς συγκλητικούς, που όσο κι αν είχαν αποδυναμωθεί εκείνα τα χρόνια, δεν ήταν αρεστοί στην αυτοκρατορική αυλή;
Έστω και αποτυχημένο, το περιστατικό αυτό δείχνει ότι δεν έλειψε από τον «απόκοσμο» Πλωτίνο το ενδιαφέρον για τη δημόσια ζωή. Εξάλλου, στο επίπεδο της θεωρίας, κατά μία έννοια, ο πλατωνικός φιλόσοφος έχει απαράγραπτο χρέος να μιμηθεί τον απελευθερωμένο δεσμώτη της αλληγορίας του σπηλαίου. Ο Πλάτων στην Πολιτεία του παρουσιάζει τον φιλόσοφο, αφού έχει βγει από το σκοτεινό σπήλαιο και έχει αντικρίσει κατάματα την αλήθεια, να επιστρέφει στο σπήλαιο για να «σώσει» όσους είναι ακόμη αλυσοδεμένοι.
Στην προοπτική αυτή, η πολιτική αρετή μπορεί να ιδωθεί διπλά, ως ανάβαση και ως χρέος για κατάβαση. Είναι το πρώτο προκαταρκτικό στάδιο για την άνοδο της ψυχής προς τη θέωση. Στη συνέχεια, και εφόσον η πολιτική αρετή αντανακλά πια τη θεϊκή ζωή, ο φιλόσοφος «κατεβαίνει» στην πολιτική, ώστε η θεϊκή ζωή να βρει και εκεί την έκφρασή της. Με την κατάβαση του φιλοσόφου «θεοποιείται» μέσω της φιλοσοφίας η πολιτική ζωή. Δεν βρισκόμαστε μακριά από την αυτοκρατορική ιδεολογία, που θέλει τον ηγεμόνα ζωντανή εικόνα του θεού στον κόσμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου