Επίκτητος: Το μυστικό της ελευθερίας

Ο ανεμπόδιστος άνθρωπος, αυτός που όλα του ’ρχονται όπως θέλει, είναι ελεύθερος. Evω αυτός που είναι δυνατό να του φέρουν προσκόμματα, να τον εξαναγκάσουν ή να τον εμποδίσουν ή να τον μπλέξουν παρά τη θέλησή του σε μια κατάστα­ση, είναι δούλος.

Όμως, σε ποιον είναι αδύνατο να φέρει κανείς προσκόμματα; Σ’ αυτόν που δεν επιθυμεί τίποτα από τα ξένα.

Και ποια είναι τα ξένα; Αυτά που δεν είναι στο χέρι μας ούτε να τα έχουμε ούτε να μην τα έχουμε ούτε να τα έχουμε υπό μιαν ο­ρισμένη ποιότητα ή υπό ορισμένες συνθήκες.

Επομένως, το σώ­μα μας είναι κάτι ξένο, τα μέρη του δεν μας ανήκουν, η περιου­σία μας είναι ξένη. Αν λοιπόν πάσχεις για κάτι απ’ αυτά σαν να 'τανε δικό σου, θα τιμωρηθείς όπως αξίζει να τιμωρείται κάποιος που επιθυμεί ξένα πράγματα. Ο δρόμος που οδηγεί στην ελευθε­ρία, η μόνη απαλλαγή από τη δουλεία, είναι το να μπορέσεις κά­ποτε να πεις με όλη σου την ψυχή,

οδήγησε με, Δία, και συ Πεπρωμένο,
εκεί όπου από παλιά μ’ έχετε ορίσει.
Θ’ ακολουθήσω δίχως δισταγμό.

ΓΙΑ ΝΑ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ τις εν­τυπώσεις του νου’ τις «φαντασίες» μας. Τις εντυπώσεις που μας δίνουν οι αισθήσεις μας, τις ιδέες μας, τις απόψεις ότι κάτι είναι ευχάριστο ή ο­δυνηρό ή επιθυμητό κ.ο.κ. Η επιτυχία στη ζωή εξαρτάται από τον έλεγ­χο αυτών των φαντασιοκοπιών, έτσι ώστε να μη μας ελκύουν ανύπαρ­κτοι θεοί ούτε να μας ταλαιπωρούν ανύπαρκτα δεινά. Ο Επίκτητος λέει:

«Αν με ρωτήσεις ποιο αγαθό διαθέτει ο άνθρωπος, δεν θα ’χω να απα­ντήσω άλλο από το ότι διαθέτει κάποια ικανότητα να επιλέγει.».

Αλλά, θα μπορούσε κανείς να ρωτήσει, αν μόνον η ψυχή μετράει, γιατί ασχολούνται οι άνθρωποι με τα υλικά πράγματα; Γιατί να μην περιφρονούν την πολιτική, την εργασία, την κοινωνική ζωή; Γιατί να μην αφοσιώνονται στον εσωτερικό τους κόσμο, αφήνοντας το φθαρτό κόσμο να τραβήξει το δρόμο του;

Σ’ αυτό ο Επίκτητος δίνει μια πειστική απάντη­ση, που δείχνει γιατί οι στωικοί, παρά το γεγονός ότι αποκήρυσσαν τα εγκόσμια, έπαιζαν σημαντικό ρόλο στην κοινωνία.