ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Φιλοκτήτης (676-729)

ΧΟ. λόγῳ μὲν ἐξήκουσ᾽, ὄπωπα δ᾽ οὐ μάλα, [στρ. α]

τὸν πελάταν λέκτρων ποτὲ ‹τῶν› Διὸς
κατὰ δρομάδ᾽ ἄμπυκα δέσμιον ὡς ἔλαβεν
παγκρατὴς Κρόνου παῖς·
680 ἄλλον δ᾽ οὔτιν᾽ ἔγω-
γ᾽ οἶδα κλύων οὐδ᾽ ἐσιδὼν μοίρᾳ
τοῦδ᾽ ἐχθίονι συντυχόντα θνατῶν,
ὃς οὔτ᾽ ἔρξας τιν᾽, οὔτι νοσφίσας,
ἀλλ᾽ ἴσος ὢν ἴσοις ἀνήρ,
685 ὤλλυθ᾽ ὧδ᾽ ἀναξίως.
τόδε ‹τοι› θαῦμά μ᾽ ἔχει,
πῶς ποτε πῶς ποτ᾽ ἀμφιπλά-
κτων ῥοθίων μόνος κλύων,
πῶς ἄρα πανδάκρυτον οὕ-
690 τω βιοτὰν κατέσχεν·

ἵν᾽ αὐτὸς ἦν πρόσουρον οὐκ ἔχων βάσιν, [ἀντ. α]
οὐδέ τιν᾽ ἐγχώρων κακογείτονα,
παρ᾽ ᾧ στόνον ἀντίτυπον βαρυβρῶτ᾽ ἀποκλαύ-
695 σειεν αἱματηρόν·
οὐδ᾽ ὃς θερμοτάταν
αἱμάδα κηκιομέναν ἑλκέων
ἐνθήρου ποδὸς ἠπίοισι φύλλοις
κατευνάσειεν, εἴ τις ἐμπέσοι,
700 φορβάδος ἐκ γαίας ἑλών·
εἷρπε δ᾽ ἄλλοτ᾽ ἀλλ‹αχ›ᾷ
τότ᾽ ἂν εἰλυόμενος,
παῖς ἄτερ ὡς φίλας τιθή-
νας, ὅθεν εὐμάρει᾽ ὑπάρ-
705 χοι πόρου, ἁνίκ᾽ ἐξανεί-
η δακέθυμος ἄτα·

οὐ φορβὰν ἱερᾶς γᾶς σπόρον, οὐκ ἄλλων [στρ. β]
αἴρων τῶν νεμόμεσθ᾽ ἀνέρες ἀλφησταί,
710 πλὴν ἐξ ὠκυβόλων εἴ ποτε τόξων
πτανοῖς ἰοῖς ἀνύσειε γαστρὶ φορβάν.
ὦ μελέα ψυχά,
ὃς μηδ᾽ οἰνοχύτου
715 πώματος ἥσθη δεκέτη χρόνον,
λεύσσων δ᾽ ὅπου γνοίη στατὸν εἰς ὕδωρ,
αἰεὶ προσενώμα.

νῦν δ᾽ ἀνδρῶν ἀγαθῶν παιδὶ συναντήσας [ἀντ. β]
720 εὐδαίμων ἀνύσει καὶ μέγας ἐκ κείνων·
ὅς νιν ποντοπόρῳ δούρατι, πλήθει
πολλῶν μηνῶν, πατρίαν ἄγει πρὸς αὐλὰν
725 Μαλιάδων νυμφᾶν,
Σπερχειοῦ τε παρ᾽ ὄ-
χθαις, ἵν᾽ ὁ χάλκασπις ἀνὴρ θεοῖς
πλάθει πᾶσιν θείῳ πυρὶ παμφαής,
Οἴτας ὑπὲρ ὄχθων.

***

ΧΟΡ. Δεν τα ᾽δα με τα μάτια μου, τα ᾽χω ακουστά κι εγώ
πως τον Ιξίονα έδεσε ο Δίας σε γοργο-
στρεφούμενο τροχό,
γιατί μ᾽ ανομολόγητους σκοπούς
να πλησιάσει ετόλμησε την κλίνη
του παντοδύναμου Θεού.
Μ᾽ άλλον στον κόσμο ούτ᾽ άκουσα ούτ᾽ έχω ιδεί
680 που να τον βρήκε μοίρα πιο σκληρή
σαν τον ταλαίπωρον αυτόν εδώ,
που δίχως να ᾽χει κάμει σε κανένα
ούτε αδικία ούτε κακό,
μα, δίκιος μες στους δίκιους,
χάνονταν έτσι καταφρονεμένα.
Κι αλήθεια θάμα είναι για μένα
πώς, μόνος, πώς ακούγοντας τη θάλασσα
που από παντού βροντοκοπούσε αγριεμένη,
πώς να βαστάξει μπόρεσε ποτέ
690 τέτοια ζωή συφοριασμένη.

Όπου άλλος συνορίτης του δεν ήταν και ουδέ να
βαδίσει δεν μπορούσε, μα ουδέ και κανένα
δεν είχε από τον τόπο κακογείτονα
που πλάγι του ν᾽ αποκλαυτεί
σε μακραντίχτυπους ξεσπώντας βόγκους
από την βαριοφάγουσα κι όλο αίματα πληγή·
και κείνος με βοτάνια μαλακά
που θα ᾽παιρν᾽ απ᾽ τη μάνα γη
να πράαινε την ολόθερμη του αιμάτου βρύση
που ανάδιν᾽ από τις πληγές
του σαπισμένου του ποδιού
700 σαν έπιανε να του κακοφορμίσει·
κι έτσι σερνόνταν σέρποντας
πότ᾽ εδώ πότ᾽ εκεί,
σα μωρό δίχως παραμάνα,
όπου θα τού ήταν βολετό
κάτι να βρει να πορευτεί,
σα θα μετρίαζε το κακό
που του έτρωε τη ζωή.

Ποτέ δε χαίρονταν κι αυτός θροφή
απ᾽ τη σπορά της άγιας γης
κι απ᾽ όσα με τη δούλεψή μας
καρπολογούμε οι άλλοι εμείς·
και μόνο αν θα πετύχαινε καμιά φορά
710 να οικονομήσει με τα φτερωτά του
τα βέλη απ᾽ το δοξάρι το γοργό
κάποια θροφή για την κοιλιά του.
Ω την ταλαίπωρη ψυχή,
π᾽ ουδέ την αναγάλλια του κρασιού
δε χάρηκε μέσα σε δέκα χρόνια
και είχε τα μάτια μόνο αν πουθενά
θα ᾽βλεπε τίποτα στεκάμενο νερό,
να ᾽σερν᾽ εκεί τα πονεμένα πόδια.

Μα τώρα που συνάντησε στο δρόμο του
παιδί από τέτοια ευγενικιά γενιά,
θα βρει τα πρωτινά τα μεγαλεία του
720 κι ευτυχισμένος θα γενεί ξανά·
γιατί με το καράβι του το γοργοτάξιδο
μετά ᾽πό τόσο πλήθος μακρούς μήνες,
θενα τον πάει στα πατρικά του χώματα
πὄχουν λημέρια τους οι Μηλιάδες νύφες
πλάι στις οχτιές του Σπερχειού
κι απ᾽ όπου ο χαλκοφορεμένος Ήρως
ολόφεγγος απ᾽ τη φωτιά τη θεϊκή
μες στους θεούς παρουσιάστηκε θεός
πάνω απ᾽ της Οίτης την κορφή.

ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (7.244-7.302)

Ἦ ῥα, καὶ ἀμπεπαλὼν προΐει δολιχόσκιον ἔγχος,

245 καὶ βάλεν Αἴαντος δεινὸν σάκος ἑπταβόειον
ἀκρότατον κατὰ χαλκόν, ὃς ὄγδοος ἦεν ἐπ᾽ αὐτῷ.
ἓξ δὲ διὰ πτύχας ἦλθε δαΐζων χαλκὸς ἀτειρής,
ἐν τῇ δ᾽ ἑβδομάτῃ ῥινῷ σχέτο· δεύτερος αὖτε
Αἴας διογενὴς προΐει δολιχόσκιον ἔγχος,
250 καὶ βάλε Πριαμίδαο κατ᾽ ἀσπίδα πάντοσ᾽ ἐΐσην.
διὰ μὲν ἀσπίδος ἦλθε φαεινῆς ὄβριμον ἔγχος,
καὶ διὰ θώρηκος πολυδαιδάλου ἠρήρειστο·
ἀντικρὺ δὲ παραὶ λαπάρην διάμησε χιτῶνα
ἔγχος· ὁ δ᾽ ἐκλίνθη καὶ ἀλεύατο κῆρα μέλαιναν.
255 τὼ δ᾽ ἐκσπασσαμένω δολίχ᾽ ἔγχεα χερσὶν ἅμ᾽ ἄμφω
σύν ῥ᾽ ἔπεσον λείουσιν ἐοικότες ὠμοφάγοισιν,
ἢ συσὶ κάπροισιν, τῶν τε σθένος οὐκ ἀλαπαδνόν.
Πριαμίδης μὲν ἔπειτα μέσον σάκος οὔτασε δουρί,
οὐδ᾽ ἔρρηξεν χαλκός, ἀνεγνάμφθη δέ οἱ αἰχμή.
260 Αἴας δ᾽ ἀσπίδα νύξεν ἐπάλμενος· ἡ δὲ διαπρὸ
ἤλυθεν ἐγχείη, στυφέλιξε δέ μιν μεμαῶτα,
τμήδην δ᾽ αὐχέν᾽ ἐπῆλθε, μέλαν δ᾽ ἀνεκήκιεν αἷμα.
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὧς ἀπέληγε μάχης κορυθαίολος Ἕκτωρ,
ἀλλ᾽ ἀναχασσάμενος λίθον εἵλετο χειρὶ παχείῃ
265 κείμενον ἐν πεδίῳ, μέλανα, τρηχύν τε μέγαν τε·
τῷ βάλεν Αἴαντος δεινὸν σάκος ἑπταβόειον
μέσσον ἐπομφάλιον· περιήχησεν δ᾽ ἄρα χαλκός.
δεύτερος αὖτ᾽ Αἴας πολὺ μείζονα λᾶαν ἀείρας
ἧκ᾽ ἐπιδινήσας, ἐπέρεισε δὲ ἶν᾽ ἀπέλεθρον,
270 εἴσω δ᾽ ἀσπίδ᾽ ἔαξε βαλὼν μυλοειδέϊ πέτρῳ,
βλάψε δέ οἱ φίλα γούναθ᾽· ὁ δ᾽ ὕπτιος ἐξετανύσθη
ἀσπίδι ἐγχριμφθείς· τὸν δ᾽ αἶψ᾽ ὤρθωσεν Ἀπόλλων.
καί νύ κε δὴ ξιφέεσσ᾽ αὐτοσχεδὸν οὐτάζοντο,
εἰ μὴ κήρυκες, Διὸς ἄγγελοι ἠδὲ καὶ ἀνδρῶν,
275 ἦλθον, ὁ μὲν Τρώων, ὁ δ᾽ Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων,
Ταλθύβιός τε καὶ Ἰδαῖος, πεπνυμένω ἄμφω·
μέσσῳ δ᾽ ἀμφοτέρων σκῆπτρα σχέθον, εἶπέ τε μῦθον
κῆρυξ Ἰδαῖος, πεπνυμένα μήδεα εἰδώς·
«μηκέτι, παῖδε φίλω, πολεμίζετε μηδὲ μάχεσθον·
280 ἀμφοτέρω γὰρ σφῶϊ φιλεῖ νεφεληγερέτα Ζεύς,
ἄμφω δ᾽ αἰχμητά· τό γε δὴ καὶ ἴδμεν ἅπαντες.
νὺξ δ᾽ ἤδη τελέθει· ἀγαθὸν καὶ νυκτὶ πιθέσθαι.»
Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη Τελαμώνιος Αἴας·
«Ἰδαῖ᾽, Ἕκτορα ταῦτα κελεύετε μυθήσασθαι·
285 αὐτὸς γὰρ χάρμῃ προκαλέσσατο πάντας ἀρίστους.
ἀρχέτω· αὐτὰρ ἐγὼ μάλα πείσομαι ᾗ περ ἂν οὗτος.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε μέγας κορυθαίολος Ἕκτωρ·
Αἶαν, ἐπεί τοι δῶκε θεὸς μέγεθός τε βίην τε
καὶ πινυτήν, περὶ δ᾽ ἔγχει Ἀχαιῶν φέρτατός ἐσσι,
290 νῦν μὲν παυσώμεσθα μάχης καὶ δηϊοτῆτος
σήμερον· ὕστερον αὖτε μαχησόμεθ᾽, εἰς ὅ κε δαίμων
ἄμμε διακρίνῃ, δώῃ δ᾽ ἑτέροισί γε νίκην.
νὺξ δ᾽ ἤδη τελέθει· ἀγαθὸν καὶ νυκτὶ πιθέσθαι,
ὡς σύ τ᾽ ἐϋφρήνῃς πάντας παρὰ νηυσὶν Ἀχαιούς,
295 σούς τε μάλιστα ἔτας καὶ ἑταίρους, οἵ τοι ἔασιν·
αὐτὰρ ἐγὼ κατὰ ἄστυ μέγα Πριάμοιο ἄνακτος
Τρῶας ἐϋφρανέω καὶ Τρῳάδας ἑλκεσιπέπλους,
αἵ τέ μοι εὐχόμεναι θεῖον δύσονται ἀγῶνα.
δῶρα δ᾽ ἄγ᾽ ἀλλήλοισι περικλυτὰ δώομεν ἄμφω,
300 ὄφρα τις ὧδ᾽ εἴπῃσιν Ἀχαιῶν τε Τρώων τε·
“ἠμὲν ἐμαρνάσθην ἔριδος πέρι θυμοβόροιο,
ἠδ᾽ αὖτ᾽ ἐν φιλότητι διέτμαγεν ἀρθμήσαντε.”»

***

Είπε και το μακρόσκιον ετίναξε κοντάρι.
245 Και την φρικτήν του Αίαντος εκτύπησεν ασπίδα
και τον χαλκόν που όγδοος επτά σκεπάζει δίπλες·
τες έξι δίπλες έσχισε κι εστάθη στην εβδόμην
της λόγχης ο σκληρός χαλκός· και δεύτερος ο Αίας
ο θείος το μακρόσκιον ετίναξε κοντάρι,
250 κι εκτύπησε την στρογγυλήν του Έκτορος ασπίδα.
Τρύπησ᾽ η λόγχ᾽ η δυνατή την φωτεινήν ασπίδα,
και στον ωραίον θώρακα εμπήχθη πέρα πέρα,
και στο λαγγόνι του αντικρύ του σχίζει τον χιτώνα.
Έσκυψε και τον θάνατον απόφυγεν εκείνος.
255 Και απ᾽ τες ασπίδες έσυραν τες λόγχες των και οι δύο·
με ορμήν επέσαν και όμοιαζαν λεόντων ωμοφάγων,
ή αγριοχοίρων φοβερών που δύσκολα νικούνται·
και ο Έκτωρ πρώτος έκρουσε στην μέσην την ασπίδα,
και η λόγχη δεν την έσπασε, ώστ᾽ εκυρτώθ᾽ η άκρη·
260 τότε πηδώντας έμπηξε την λόγχην στην ασπίδα
του Έκτορος και απ᾽ την ορμήν τον έκοψεν ο Αίας,
και τον λαιμόν του λάβωσεν η λόγχη κι έσταξ᾽ αίμα.
Και όμως ο Έκτωρ μ᾽ όλ᾽ αυτά την μάχην δεν αφήνει.
Τραβιέται οπίσω κι απ᾽ την γην με το τρανό του χέρι
265 πέτραν σηκώνει ολόμαυρην, μεγάλην και τραχείαν·
του Αίαντος την φοβερήν επτάδιπλην ασπίδα
μ᾽ αυτήν κτυπά στον ομφαλόν κι εβρόντησε ο χαλκός της.
Βράχον πολύ τρανότερον εσήκωσεν ο Αίας·
σφενδονιστά τον έριξε μ᾽ αμέτρητην ανδρείαν
270 κι έσπασεν η μυλόπετρα στα βάθη την ασπίδα·
ετρέκλισε και ανάσκελα ξαπλώθηκε από κάτω
εις την ασπίδα· κι έξαφνα τον όρθωσεν ο Φοίβος.
Και με τα ξίφη αντίστηθα να κτυπηθούν θα ορμούσαν,
αν του Διός οι μηνυταί και των θνητών ανθρώπων,
275 οι κήρυκες που έστελναν και Αχαιοί και Τρώες
ο Ιδαίος και Ταλθύβιος, άνδρες σοφοί και οι δύο
δεν πρόφθαναν στο μέσον των τα σκήπτρα των ν᾽ απλώσουν·
ο Ιδαίος τότε ομίλησε που νουν και γνώσες είχε:
«Την μάχην πλέον παύσετε, τον πόλεμον, παιδιά μου,
280 διότι ο Ζευς σας αγαπά παρόμοια και τους δύο,
είσθε κι οι δυο πολεμισταί· κι αυτό το βλέπομ᾽ όλοι.
Κι ενύκτωσεν, είναι καλό στην νύκτα να υπακούμε».
Σ᾽ αυτόν τότε αποκρίθηκεν ο Τελαμώνιος Αίας:
«Του Έκτορος αυτά να ειπείς να τα ζητήσ᾽ Ιδαίε,
285 αφού προκάλεσεν αυτός τους πολεμάρχους όλους
ας αρχινίσει· και ό,τ᾽ ειπεί θέλει κι εγώ το στέρξω».
Και ο μέγας τότε απάντησεν ο λοφοσείστης Έκτωρ:
«Ω Αία, σου ᾽δωσε ο θεός και ανάστημα και ανδρείαν
και γνώσιν και των Αχαιών πρώτος στην λόγχην είσαι.
290 Ας παύσομε δια σήμερα της μάχης τον αγώνα
κι ύστερ᾽ ας πολεμήσομεν, ωσότου μας χωρίσει
θεός και εις έναν των λαών χαρίσει αυτός την νίκην.
Κι ενύκτωσεν· είναι καλό στην νύκτα να υπακούμε.
Κι οι Αχαιοί στα πλοία σας να σε χαρούν, γενναίε,
295 και μάλιστα οι συντρόφοι σου κι οι φίλοι, όσους κι αν έχεις,
και στου Πριάμου την λαμπρήν μεγάλην πολιτείαν
εμένα οι Τρώες να χαρούν κι οι σεβαστές μητέρες
συναθροισμένες να ευχηθούν στον αγιασμένον τόπον·
και δώρ᾽ ας αντιδώσομεν εξαίσια μεταξύ μας,
300 ώστε να ειπεί των Αχαιών κανένας και των Τρώων:
Στης διχονοίας πιάσθηκαν τον φονικόν αγώνα
και πάλιν ομογνώμησαν και ως φίλοι εχωρισθήκαν».

Η αμηχανία στο άγγιγμα είναι το πιο τρανό δείγμα φυγής

«Ώρα να φεύγω» σκέφτεσαι και κάπου σαν να κοιτάς την έξοδο κινδύνου, μα δεν το παίρνεις απόφαση να φύγεις. «Λίγο ακόμα» σκέφτεσαι. Λίγο ακόμα. Ένα χάδι ακόμα. Παίρνεις μια ανάσα για ν’ απολαύσεις λίγες στιγμές. Μεγάλο παυσίπονο η ηδονή. Πότε όμως είναι η σωστή στιγμή να αποχωρήσεις από το κρεβάτι, υπάρχει άραγε σωστό τάιμινγκ για να διακόψεις τη στιγμή και να αποχωρήσεις; Δυστυχώς δεν έχω καλά νέα να σου πω: δεν υπάρχει μαγική συνταγή να εξαφανιστείς χωρίς να το πάρει κανείς χαμπάρι. Αν δεν είναι κοινή απόφαση, θα παραμείνει άβολο.

Όσο αμήχανο βέβαια κι αν είναι αυτό το, φευγιό είναι πολύ καλύτερο από το προσποιείσαι μια οικειότητα και μια άνεση που δεν υφίσταται. Μα ας τα πάρουμε λιγάκι από την αρχή γιατί όπως οι άνθρωποι είμαστε διαφορετικοί, έτσι λοιπόν κι οι σχέσεις μας διαφέρουν κάθε φορά. Η ερωτική επαφή λοιπόν είναι μια τόσο ιδιωτική στιγμή που αφορά δύο -ή και παραπάνω- ανθρώπους, που δε συμπεριλαμβάνει θεατές και μάσκες. Το μόνο που ζητάς είναι η απόλαυση, η ευχαρίστηση, η επικοινωνία και μέσα από αυτή να καταφέρεις να γίνεις λίγο πιο εκδηλωτικός.

Όμως τι γίνεται μετά, αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Οι στιγμές που ακολουθούν τη μαστούρα της έκστασης είναι που θα σου δηλώσουν την πραγματική υπόσταση της σχέσης που έχεις χτίσει στο μυαλό σου. Όσο καλή κι αν είναι η ερωτική πράξη, ακόμα κι αν τη βαθμολογούσες με 5 αστεράκια, μην μπερδεύεσαι και το μετατρέπεις αυτομάτως σε συναίσθημα ή σε απουσία αυτού, γιατί δεν είσαι μόνος. Το βασικό δείγμα σου είναι η ύπαρξη ή μη αμηχανίας στην ύπαρξη τρυφερότητας μετά. Όταν αρχίσεις και νιώθεις άβολα και το πρώτο πράγμα που κάνεις είναι να βρεις βιαστικά τα ρούχα σου να ντύσεις τη γύμνια σου, τότε ξέρεις πως αυτό που έχετε είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο και μέχρι εκεί φτάνει. Αν αισθάνεσαι άβολα και θες να φύγεις, μην κάθεσαι να φανείς ο καλός της υπόθεσης. Δεν υπάρχει καλός και κακός εδώ. Υπάρχουν άνθρωποι που είτε νιώθουν το ίδιο, είτε όχι.

Το να περνάμε κοινές στιγμές ερωτικές στο κρεβάτι δε σημαίνει απαραίτητα πως θέλουμε και να περάσουμε και κοινές στιγμές στην υπόλοιπή μας ζωή. Ίσως να μη θες να δείξεις τον πραγματικό σου εαυτό, ίσως ναι το μόνο που έψαχνες είναι κάποια λεπτά κορύφωσης. Και δε χρειάζεται να τα ντύσεις με κάτι παραπάνω. Όλο το ερωτικό παιχνίδι είναι τόσο υπέροχο, σκανταλιάρικο, συναρπαστικό, που όλοι μας του παραδινόμαστε. Μα όταν αντί για ένα χάδι, γυρνάς την πλάτη σου να κοιμηθείς, όταν αντί για ένα φιλί αμέσως ανάβεις τσιγάρο, όταν έχεις ανάγκη να είσαι μόνος σου αντί μ’ εκείνον που πριν 10 δεύτερα κρατούσες στα χέρια σου, τότε η φυγή είναι η μόνη επιλογή.

Το κορμί δε λέει ποτέ ψέμματα. Η γλώσσα του σώματος λέει πολλά περισσότερα από τις λέξεις που έχουμε επινοήσει για να ντύνουμε τις δικαιολογίες μας. Όταν το κορμί σου λέει να φύγεις, είναι καιρός να φεύγεις έτσι απλά, χωρίς φασαρίες κι υποσχέσεις. Τώρα αν θα ξαναβρείς την ίδια πόρτα ανοιχτή δεν είναι σίγουρο, μα αν το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να κοιτάς το ταβάνι, τότε ίσως να μη σε νοιάζει και πολύ, οπότε ας γίνει έτσι.

Αν λοιπόν έχεις να μοιράσεις χάδια, αγκαλιές, σκέψεις κάτι, μαζί μ’ εκείνο το κορμί που σπαρταρούσατε, χαλάρωσε κι απόλαυσε τις στιγμές αυτές- είναι μοναδικές. Αν πάλι όχι, δεν είναι κακό, δεν είναι επιλήψιμο. Ανώφελο να παίζεις το ζευγάρι σαν κακός ηθοποιός ενώ ξέρεις πως η παράσταση έχει τελειώσει ώρα τώρα. Όταν δεν έχεις να δώσεις κάτι, ή ανάγκη να πάρεις κάτι, καιρός να μαζέψεις τα ρούχα από το πάτωμα και να φεύγεις. Τόσο απλά.

Ερωτευμένοι και διάφανοι μα αόρατοι ποτέ

Όταν ακούς τη λέξη «διάφανος» τι είναι αλήθεια το πρώτο που σου έρχεται στο μυαλό; Μήπως «ο καθαρός», «ο ξάστερος»; Για παράδειγμα, το νερό είναι διάφανο, γιατί το βλέμμα σου το διαπερνάει και βλέπεις τι συμβαίνει από την άλλη του πλευρά χωρίς να παρεμβάλλεται το παραμικρό ανάμεσά σας. Από την άλλη «ο αόρατος» είναι αυτός που δε φαίνεται με μαγικά ή «μεταϋλικά» υλικά, που κατασκευάζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνεται στον άνθρωπο η ευκαιρία να επιδρά με τρόπο ασυνήθιστο στις ιδιότητές του.

Μεγάλη αλήθεια το ότι να γίνει κατά περιπτώσεις κάποιος αόρατος αποτελεί επιθυμία του 80% του πληθυσμού. Ιδανικά δε θα ήθελες να μπορούσες να φοράς την μπέρτα σου και να εξαφανίζεσαι από προσώπου γης, κάθε φορά που τα πράγματα γύρω σου δυσκολεύουν και να επανέρχεσαι όταν όλα έχουν τελειώσει; Όμως, μια τέτοια επιθυμία δεν ισχύει στον έρωτα. Κανείς δε θα ήθελε ο άνθρωπός του να γινόταν «αόρατος» κάθε φορά που θα τον στρίμωχνε για να πει μια άβολη αλήθεια. Γιατί πολύ απλά καμία μαγική ιδιότητα δεν είναι αρκετά δυνατή, τόσο ώστε να ξεπεράσει την προσδοκία του ερωτευμένου που θέλει απαντήσεις.

Και στο σημείο αυτό αντικρούονται τα δυο επίθετα. Ο «διάφανος» με τον «αόρατο». Διότι αν υπάρχει το πρώτο στη σχέση σου, τότε δε χρειάζεται ποτέ να γίνεις το δεύτερο. Αν στη σχέση σου έχεις διάφανο βλέμμα και κουβέντες, τότε καμία πράξη ποτέ δε θα θελήσεις να γίνει «αόρατος». Γιατί να θέλεις να είσαι ο αόρατος επισκέπτης της ζωής σου, ο «αόρατος» εραστής της σχέσης σου; Επιδιώκεις να είσαι παρών. Να τα ζεις και να τα αντιμετωπίζεις όλα στην πραγματική τους διάσταση.

Σκέψου τι θα γινόταν αν κάθε φορά που τα έβρισκες σκούρα φορούσες τη μαγική σου μπέρτα κι εξαφανιζόσουν. Σκέψου ακόμη και την περίπτωση που ως «αόρατος» παρακολουθούσες ό,τι συμβαίνει στη σχέση σου χωρίς όμως να μπορείς να επέμβεις. Νομίζεις πως θα άντεχες να το διαχειριστείς; Ή θα επέστρεφες στη σχέση σου χωρίς να τρέχει τίποτα;

Τίποτα από όσα συμβαίνουν στη ζωή σου δε θα κυλούσε ομαλά. Όλα ανάκατα. Γιατί τελικά, μερικά πράγματα πρέπει να τα κρατάς για τον εαυτό σου κι άλλα να τα δείχνεις επειδή θέλεις κι όχι επειδή σε πιάσανε. Να αναγνωρίζεις ότι έκανες λάθος και να προσπαθείς να μην το ξανακάνεις. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να μάθεις να το αντιμετωπίζεις. Αυτό θα σε ωριμάσει και θα σε αποτρέψει από κακοτοπιές την επόμενη φορά. Κι υπάρχουν κι εκείνα που δεν είναι ανάγκη να ψάχνει ο ερωτευμένος, γιατί θα μπει σ’ έναν φαύλο κύκλο και γιατί δικαιούται να κάνει και λάθη, ή απλώς να αγνοήσει ό,τι χρειάζεται για να ζήσει και λίγο το συναίσθημα στην αφέλεια.

Αν πάλι ανήκεις στην έννοια του «διάφανου», τότε τα πράγματα είναι ακόμη πιο απλά. Γιατί εσύ δε θα χρειαστείς ποτέ καμία μπέρτα ή μαγικό ραβδί. Όλα για εσένα είναι ξεκάθαρα και σταράτα. Πρόσεξε όμως, ακόμη κι εσύ ο « διάφανος», μπορεί να την πατήσεις. Γιατί απαιτείς και από το ταίρι σου το ίδιο. Είναι κάτι σαν την αλεπού με την κομμένη ουρά. Θέλεις απελπισμένα κι οι άλλοι, όπως εσύ, να είναι ξεκάθαροι απέναντί σου. Κι όταν αυτό για τον άλφα ή βήτα λόγο δε συμβαίνει εσύ ξενερώνεις, Όμως μπορεί κανείς απλώς να μην ξέρει, να αμφιβάλλει, να μην έχει βρει τον τρόπο, να θέλει χρόνο, να μη θέλει τίποτα. Κι αυτό το δικαίωμα το έχει.

Ίσως σε μια σχέση να μη χρειάζεται να είσαι ούτε διάφανος, ούτε αόρατος. Ή μάλλον, να είσαι διάφανος μέχρι εκεί που αντέχει ο εαυτός σου και δε δημιουργεί προβλήματα επικοινωνίας με τους γύρω σου ή τον άνθρωπό σου κι ποτέ αόρατος, αφού έτσι δεν είσαι ορατός ούτε στη σχέση σου. Αν δεν είσαι εσύ που θα λύσει το εκάστοτε θέμα, τότε σίγουρα δε θα στο λύσει κανένας με μαγικό ραβδί και μπέρτα. Άλλωστε, όσο κι αν ήταν ωραία ιδέα, παραμένει απλώς μια ιδέα. Δισεκατομμυρίων βέβαια, αλλά ιδέα.

Για Τους Συμπονετικούς

Υπάρχουν άραγε στον κόσμο ολόκληρο μεγαλύτερες ανοησίες απ’ αυτές που διέπραξαν οι συμπονετικοί;

Υπάρχει στον κόσμο κάτι που να προκαλεί μεγαλύτερο πόνο από τις ανοησίες των συμπονετικών;

Αλίμονο σ’ αυτούς που αγαπούν χωρίς να έχουν ακόμα κατακτήσει μια κορφή που να βρίσκεται ψηλότερα απ’ τη συμπόνια τους!

Κάποτε ο διάβολος μου είπε:

«Ακόμα κι ο θεός έχει την κόλασή του: είναι η αγάπη του για τους ανθρώπους».

Και τώρα τελευταία τον άκουσα να λέει:

«Ο θεός πέθανε· τον σκότωσε η αγάπη του για τους ανθρώπους».

Νίτσε, Ζαρατούστρα, Για τους συμπονετικούς

Η ιστορία θα είναι πάντα η ίδια, τίποτα δε θα την απογοητεύει

Η ιστορία θα είναι πάντα η ίδια, τίποτα δε θα την απογοητεύει.

Ο ήλιος θα είναι ψηλά, το φεγγάρι θα ξεμυτάει κάθε σούρουπο, ο ουρανός θα μένει πάντα αξεδίψαστος, τ’ αγόρια θα χωρίζουν τα κορίτσια και τα κορίτσια θα χωρίζουν τ’ αγόρια.

Οι άντρες θα ερωτεύονται τις πονεμένες γυναίκες και οι γυναίκες θα ερωτεύονται τους όμορφους άντρες.

Ένα σπίτι δε θα είναι ποτέ η χώρα μας, μια πόλη ποτέ η μάνα μας.

Θα μοιράζουμε τα πάντα και πάντα θα κλέβουμε, θα υποσχόμαστε να γίνουμε καλύτεροι και θ’ αποστρέφουμε το κεφάλι.

Θα ξενυχτάμε τα βράδια πίσω από μια πλάτη που θα μας ταΐζει όνειρα τα ξημερώματα.

Θ’ ακούμε μουσική κάθε στιγμή που θα βρέχει και θα υποσχόμαστε την άλλη μέρα το πρωί πως θα κόψουμε το πιοτό.

Θα λέμε πως θα γίνουμε καλύτεροι και πως θ’ αλλάξουμε για χάρη της. Θα φεύγουμε από κάθε δουλειά που μας σιχαίνεται και θα διαλέγουμε ένα ακατανόητο ταξίδι.

Δε θα βάζουμε ποτέ τη ζωή μας σε τάξη και θα προδίδουμε το σκυλί που μας ακολουθεί μέχρι την εξώπορτα.

Κάθε καλοκαίρι θα πληρώνουμε κάποιον για λίγη ελευθερία και κάθε χειμώνα θα μας παίρνει πίσω οτιδήποτε μας είχε χαρίσει απλόχερα.

Θα διώχνουμε τα φαντάσματα μα εκείνα θα μας υπενθυμίζουν το ναυάγιο της ενηλικίωσης και τους καθοριστικούς έρωτες.

Θα κλαίμε και θα γελάμε. Θα γελάμε με αυτά που κλαίμε και θα κλαίμε με αυτά που γελάμε.

Οι συγγενείς μας θα είναι δυο στοίβες ρούχα και οι δρόμοι θα ξαποστέλνουν τους υπάλληλους της ψευτιάς.

Θα χορεύουμε στα μέρη που μας ανέχονται και με ανθρώπους που μας αγαπούν μόνο για να θυμόμαστε τι πάει να πει φιλία.

Θα μοιραζόμαστε μια βραδιά σ’ ένα καπηλειό όλα τα μυστικά μας με κάποιον άγνωστο και ύστερα δε θα τον ξαναβλέπουμε ποτέ.

Θα ζηλεύουμε και θ’ αγαπούμε τα κατορθώματα του διπλανού μας, μα θα τον αγκαλιάζουμε με περίσσια στοργή και θαυμασμό.

Δε θα φοβόμαστε τη μοναξιά και θα τρώμε παγωτό όταν όλα είναι εναντίον μας.

Θα σου ανακατεύω το καφέ και θα με βρίζεις γιατί κοίταξα εκείνο το κορίτσι το προηγούμενο βράδυ.

Θα σ’ αγαπώ περισσότερο, θα μ’ αγαπάς λιγότερο και θα σου αγοράζω κρουασάν για να μ’ αγαπήσεις περισσότερο.

Θα μας διώχνουν και θα γυρνάμε, θα γυρνάμε και θα μας ξαναδιώχνουν.

Θα στεκόμαστε έξω από ένα παράθυρο και θα βρέχει κι εκείνη θα κάνει έρωτα με κάποιον άλλο και θα περιμένουμε το θεό να μας συμπονέσει και δε θα είναι εκεί, γιατί ποτέ δεν είναι εκεί.

Θα λαμπυρίζουν τα μάτια μας και θα γράφουμε κάτι όμορφο χαρίζοντάς το στην ομορφιά.

Θα πεθαίνουν άνθρωποι δικοί μας κι εμείς δε θα ήμαστε εκεί. Θα πεθαίνουμε εμείς και θα παρακαλάμε να ήταν κάποιος εκεί.

Θα χιονίζει και θα σου κρατώ το χέρι κάτω απ’ τα σκεπάσματα, θα βρέχει και θα σκέφτεσαι τον πρώην σου.

Θα φεύγουμε από τα δύσκολα και θα επιστρέφουμε όταν θα είναι πιο δύσκολα ακόμη.

Θ’ αρνιόμαστε να πούμε τέλος, πόσο μάλλον να το πιστέψουμε.

Θα ερωτευόμαστε μόνο για μια βραδιά και θ’ αγαπούμε για όλες τις βραδιές.

Θα είναι πάντα δύσκολο, θα είναι πάντα εύκολο και θα ήμαστε πάντα εκεί.

Θα τρέχουμε να προλάβουμε το κορίτσι στη γωνιά κι εκείνο θα μας κοροϊδεύει.

Θα γιορτάζω τη πιο όμορφη μέρα της ζωής μου κι εσύ θα σηκώνεσαι να φεύγεις.

Θα σου ζητάω να πιω και θα μου λες να πάω στο διάολο.

Θα σου λέω πως ήμουν εκεί τη προηγούμενη μέρα και θα μου πετάς έναν αναπτήρα στο στήθος.

Θα γελάω και θα με σιχαίνεσαι, θα γελάς κι όλος ο κόσμος θα είναι δικός μου.

Θα σου τραγουδώ παράφωνα και θα μου χορεύεις υπέροχα, θα τελειώνει το τραγούδι και θα βάζουμε κάποιο άλλο, πάντα πιο γοητευτικό.

Θα μας αποτελειώνουν οι αναμνήσεις σ’ ένα δωμάτιο και θα γιορτάζουμε τη καινούργια αρχή με νέους φίλους.

Θα μαγειρεύουμε μακαρόνια τρεις η ώρα το πρωί και θα βάζουμε να δούμε για χιλιοστή φορά την ταινία με τους ερωτευμένους έφηβους.

Θα σου διαβάζω ποιήματα και θα αποκοιμιέσαι, θα με θες δίπλα σου κι εγώ θα σου λέω «Άλλο ένα αγάπη μου» και ύστερα θα έρχομαι.

Θα είναι Κυριακή και θα σιχαινόμαστε να πάμε τη Δευτέρα για δουλειά.

Θα φοβάσαι μην αργήσω, θα σου λέω, «Τους έχω γραμμένους».

Θα με ρωτάς γιατί είμαι θλιμμένος, θα σε ρωτάω γιατί είσαι χαρούμενη.

Θα με ρωτάς γιατί είμαι χαρούμενος, θα σε ρωτάω γιατί είσαι θλιμμένη.

Θα φεύγουν άνθρωποι, θα έρχονται καινούργιοι. Θα μοιράζεσαι μαζί τους τα ίδια και άλλα τόσα.

Θα ξεχνάς να γράψεις κάποια γράμματα κι ας τα χρωστάς εδώ και μήνες. Δε θα τα γράφεις ποτέ τελικά.

Θα προχωράει η ιστορία, θ’ αδυνατείς να τη καταλάβεις, θα τη παρατάς και ύστερα θα τη ξαναπιάνεις, θα τη τελειώνεις και θα γεννούνται μυριάδες ερωτήματα, σε μερικά θα απαντάς, σε άλλα όχι.

Θα ‘χεις φτάσει τριάντα χρονών και θα σου αρέσουν για πρώτη φορά τα παραμύθια, θ’ αναρωτιέσαι γιατί, θα τα διαβάζεις με μανία, θα λες πως πρέπει να μην υπήρξες ποτέ παιδί.

Θα χαζεύουμε τότε μαζί μια θάλασσα και θα πουλάμε ταξίδια ο ένας στον άλλο.

Δε θα ήμαστε εκεί όταν πρέπει να αναχωρήσουμε, γιατί πάντα ήμαστε κάπου αλλού ώστε να φυγαδεύσουμε ακόμα πιο σημαντικά πράγματα ή και να πάρουμε αγκαλιά κάποιον ώστε να σταματήσει να κρυώνει από τις απώλειες.

Θα συνθηκολογούμε για λίγους μήνες και ύστερα θα τα παρατάμε, γιατί πρέπει να τα παρατάμε αλλιώς θα ξοφλήσουμε χωρίς να το καταλάβουμε.

Θα μας ρωτάνε και δε θα ξέρουμε τι ν’ απαντήσουμε, θα απαντάμε και θα σαστίζουν με τα λόγια μας.

Θα φοράμε μαύρα το χειμώνα και κόκκινα με λευκά το καλοκαίρι.

Θα δίνουμε ψεύτικα ονόματα στο ξενοδόχο που βήχει τη ζωή του.

Θα σφυρίζουμε στον άνεμο με αγριάδα σα να χορεύουν οι φωνές μας.

Θα με παίρνεις τηλέφωνο και δε θα είσαι πια τρυφερή. Θα σε παίρνω τηλέφωνο και δε θα το σηκώνεις γιατί δε θα σημαίνω τίποτα πια για σένα.

Θα σιχαίνομαι τους φίλους σου, θα σιχαίνεσαι τους δικούς μου.

Θα είναι οι μέρες ηλιόλουστες, θα είναι οι μέρες βροχερές και θα περνούν τα χρόνια.

Θα μακραίνουν τα μαλλιά μας, θα ασχημαίνουν τα κορμιά μας.

Θα διαβάσουμε μια νύχτα τα κιτάπια μας και θα αποφασίσουμε να χαθούμε.

Θα χαθούμε.

Μακριά, για πάντα.

Ο ήλιος θα είναι ψηλά και το φεγγάρι θα ξεμυτάει κάθε σούρουπο.

Ο ουρανός θα μένει πάντα αξεδίψαστος, τ’ αγόρια θα χωρίζουν τα κορίτσια, τα κορίτσια θα χωρίζουν τ’ αγόρια.

Οι άντρες θα ερωτεύονται τις πονεμένες γυναίκες και οι γυναίκες θα ερωτεύονται τους όμορφους άντρες.

Θα είμαστε δυο κόκκοι άμμου στην άκρη του κόσμου. Κι όλα θα τελειώνουν κι όλα θα ξαναρχίζουν.

Η ιστορία θα είναι πάντα η ίδια, τίποτα δε θα την απογοητεύει...

Τα παιδιά χρειάζονται οι γονείς τους να φέρονται σαν ενήλικες. Να «σκοτώνουν» τα μεταφορικά τέρατα… όχι να τα ενσαρκώνουν

Πολλοί ενήλικες ενεργούν σαν παιδιά διότι δεν ικανοποιήθηκαν οι ανάγκες τους για εξάρτηση και, συνεπώς, οι ανάγκες αυτές συνεχίζουν να επιστρέφουν στην ενήλικη ζωή τους.

Σκεφτείτε αυτόν που βγαίνει ραντεβού και δεν ρωτάει τίποτα για σας (επειδή ποτέ δεν βρέθηκε στο επίκεντρο), τον τύπο που μουντζώνει στον αυτοκινητόδρομο (επειδή οι γονείς του δεν τον βοήθησαν ποτέ να ελέγχει τα συναισθήματά του) ή τη σύζυγο που χρειάζεται συνεχώς να την καθησυχάζουν (επειδή δεν είχε ασφαλή δεσμό με τους γονείς της).

Εδώ υπεραπλούστευσα, αλλά μη χάσετε το μήνυμα: τα παιδιά χρειάζονται απεγνωσμένα οι γονείς τους να είναι οι ενήλικες. Γι’ αυτό, αν το παιδί σας πάθει κρίση δημοσίως, μην αντιδράσετε λέγοντας ότι θα το αφήσετε στο αεροδρόμιο ή στο μανάβικο:

1. Είναι παιδαριώδες.

2. Δεν το εννοείτε.

3. Οι κούφιες απειλές διαβρώνουν την εμπιστοσύνη.

4. Προσπαθείτε να ελέγξετε μέσω του εκφοβισμού. Αυτό δεν αποτελεί στρατηγική για τη νίκη.

Η ανατροφή των παιδιών παλαιάς σχολής βασιζόταν στις απειλές, στις φωνές, στο ξύλο και στην απόσυρση της αγάπης. Το να προσπαθείτε να διαμορφώσετε τη συμπεριφορά με πρωτόγονα και παιδαριώδη τεχνάσματα δεν αποτελεί ενήλικο σχέδιο δράσης. Απλώς αφήνει τα παιδιά μοναχικά και φοβισμένα.

Είναι καλύτερο να δένετε τα παιδιά σας πάνω σας μέσω του αισθήματος του σεβασμού και της πραότητας αντί του φόβου.

Τα παιδιά που φοβούνται τους γονείς τους είναι πραγματικά ανίσχυρα. Η ύπαρξη ενός μη ασφαλούς, συναισθηματικά άστατου γονέα είναι ο συντομότερος δρόμος για έναν «θαμμένο» εαυτό. Η ύπαρξη ενός απρόβλεπτου γονέα στον οποίο μπορείς να βασίζεσαι μόνο σποραδικά εμποδίζει τον ασφαλή και σταθερό δεσμό. Τα παιδιά πρέπει να εξαρτώνται από τους γονείς για φαγητό, ρούχα, στέγη και προστασία από τη σωματική και τη συναισθηματική βλάβη.

Τα παιδιά που τα έχουν κακομεταχειριστεί σωματικά ή συναισθηματικά οι γονείς τους βρίσκονται σε τρομερά προβληματική κατάσταση. Τα παιδιά συνεχίζουν να έχουν την ανάγκη να βασίζονται στους γονείς τους, αλλά συγχρόνως τους φοβούνται.

Αν είστε ο προστάτης και συγχρόνως η πηγή του φόβου, το παιδί σας δεν θα μπορέσει ποτέ να βασιστεί πραγματικά πάνω σας.

Οι γονείς υποτίθεται ότι σκοτώνουν τα μεταφορικά τέρατα, δεν τα ενσαρκώνουν. Όταν είστε συναισθηματικά εκτός ελέγχου και το σπίτι σας είναι μες στο χάος, τα παιδιά μαθαίνουν να περπατούν στις μύτες για να μην πυροδοτήσουν ναρκοπέδια. Όταν τα ναρκοπέδια εκρήγνυνται, το παιδί σας γεμίζει φόβο, ο οποίος πυροδοτεί μια αλληλουχία τοξικών νευροχημικών αλλαγών ξεκινώντας με αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης, τα οποία προκαλούν μια διέγερση «πάλης ή φυγής». Βάζουν τον εγκέφαλο του παιδιού σας σε τροχιά επιβίωσης αντί για τροχιά ανάπτυξης και εμποδίζουν την ανάπτυξη ενός ανθεκτικού εγκεφάλου.

Αν αισθάνεστε τον έλεγχο ή την υπομονή σας να φθίνουν, θυμίστε στον εαυτό σας τον ρόλο για τον οποίο θέλετε να σας θυμούνται: ο ήρωας και όχι ο κακός, ο προστάτης και όχι ο διώκτης. Για να είστε ηρωικός, πρέπει πρώτα να βγάλετε τα δικά σας θέματα από τη μέση. Πρέπει να ανυψώσετε τον εαυτό σας ώστε να μπορείτε ν’ αναθρέψετε το παιδί σας. Ίσως πρέπει να κοιτάξετε προς τα πίσω, για να βρείτε τα μη ανεπτυγμένα κομμάτια σας. Κανείς δεν μας προετοιμάζει γι’ αυτή την πλευρά της γονεϊκότητας, αλλά είναι ουσιώδης για την επιτυχία.

Ό,τι είναι γραφτό, αυτό θα γίνει;

Όταν ακούτε την λέξη μοίρα, ποιος είναι ο συνειρμός που κάνετε στο μυαλό σας;

Αρκετοί άνθρωποι θεωρούν ότι η μοίρα είναι υπεύθυνη για την τροπή που θα πάρει ή έχει ήδη πάρει η ζωή τους. «Ό,τι είναι γραφτό, αυτό θα γίνει», υποστηρίζουν χωρίς να μπορούν να δεχθούν καμία αμφισβήτηση επί του θέματος. Υπάρχουν όμως κι εκείνοι οι άνθρωποι, ανάμεσά τους και εγώ, οι οποίοι πιστεύουν ότι την μοίρα μας, την φτιάχνουμε εμείς οι ίδιοι με τις επιλογές μας.

Θεωρώ ότι δεν φταίει η μοίρα, αν εσύ απέρριψες μια δουλειά την οποία θεώρησες κατώτερη των προσδοκιών σου για να βρεις μια καλύτερη η οποία δυστυχώς εν τέλη σε απογοήτευσε.

Δεν φταίει η μοίρα όταν βρέθηκε στο δρόμο σου ο ιδανικός σύντροφος ο οποίος ήταν πρόθυμος να σου προσφέρει αγάπη και αφοσίωση και εσύ χαραμιζόσουν στην μιζέρια που σου προσέφερε ο είδη υπάρχον, αρνούμενος να τον εγκαταλείψεις.

Δεν φταίει η μοίρα όταν εσύ επαναπαύτηκες στην σιγουριά που σου παρείχε η επιχείρηση του πατέρα σου και δεν αξιοποίησες τα οποία ταλέντα σου ενώ είχες την δυνατότητα.

Δεν φταίει η μοίρα αν εσύ αρνήθηκες μια λαμπρή καριέρα στο εξωτερικό για να παραμείνεις στην Ελλάδα με τον έρωτά σου ο οποίος στην πορεία σε πρόδωσε.

Παραδείγματα υπάρχουν πάρα πολλά. Είναι άδικο να ρίχνουμε το φταίξιμο στην μοίρα για να καλύψουμε τις λανθασμένες μας επιλογές.

Η μοίρα ή διαφορετικά «η τύχη», φέρνει στον δρόμο μας ανθρώπους και ευκαιρίες. Εάν θα τους κρατήσουμε ή όχι στην ζωή μας, αν θα αρπάξουμε την ευκαιρία που μας δίνεται είναι καθαρά θέμα της δικής μας κρίσεως η οποία είναι υπεύθυνη εν τέλη για την ατυχία που θεωρούμε ότι μας διακατέχει.

Σταμάτα λοιπόν να κατηγορείς το σύμπαν, την μοίρα ή τις ατυχείς συγκυρίες για να δικαιολογήσεις μια μίζερη καθημερινότητα.

Η ΜΟΙΡΑ ΣΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΤΑ ΔΙΚΑ ΣΟΥ ΧΕΡΙΑ. Την καθορίζεις εσύ… γιατί απλά…
η μοίρα σου είσαι ….ΕΣΥ!!!

Το πώς κρίνομε εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο έχομε τοποθετηθεί απέναντι στη ζωή και στα αγαθά της

Το πώς κρίνομε και το κριτήριο που μεταχειριζόμαστε, όταν αποτιμούμε μια διάθεση ή μια πράξη των συνανθρώπων μας, εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο (ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία, την ανατροφή και εκπαίδευση, τις επαγγελματικές ανάγκες και βλέψεις μας κοκ.) έχομε τοποθετηθεί απέναντι στη ζωή και στα αγαθά της. Οχτώ άνθρωποι που «συναντώνται» για λίγη ώρα εντελώς τυχαία, κρίνουν ένα και το ίδιο γεγονός με οχτώ διαφορετικά πρίσματα. Ο «παθών» υποφέρει από τη ζημιά, αλλά και από την προσβολή που έπαθε. Οι άλλοι βλέπουν το πάθημα από τη δική του ο καθένας «θέση». Ένας αδιαφορεί, άλλος υπερθεματίζει, ο τρίτος και ο τέταρτος δικαιολογούν τον υποτιθέμενο ένοχο, ενώ οι τρεις τελευταίοι παίρνουν άλλους δρόμους: το νόμο διαλαλεί ο πρώτος, την περιέργειά του ζητεί να ικανοποιήσει ο δεύτερος, και ο τελευταίος (πρακτικότερος απ’ όλους) το συμφέρον του. Ανάλογα περιστατικά θα έχει να αφηγηθεί ο καθένας πολλά, από το άμεσο και έμμεσο περιβάλλον του. Στις ηθικές κρίσεις δεν συμφωνούν όλοι. Ακόμη και εκείνοι που ζουν μέσα στο ίδιο ιστορικό κλίμα και είναι ενυφασμένοι στην ίδια κοινωνία. Άλλος είναι αυστηρότερος και άλλος επιεικέστερος στις καταδίκες του· άλλος (ειλικρινά ή υποκριτικά) αναφέρεται σε γενικούς κανόνες και άλλος προσαρμόζει την ετυμηγορία* του στα συγκεκριμένα γεγονότα, κρίνει «κατά περίπτωση»· άλλος «βάζει» περισσότερο και άλλος λιγότερο τον εαυτό του (τις ανάγκες και τα συμφέροντά του) στο θέμα που εξετάζει κ.ο.κ. Αυτά για τον τρόπο της κρίσης. Ως προς τα μέτρα, η κλίμακα των ποικιλιών είναι εξίσου μεγάλη και πλούσια σε αποχρώσεις.

Τι θα συμπεράνομε από τα ασύμπτωτο τούτο; — Το ζήτημα έχει πολύ μεγάλη έκταση και φυσικά δεν είναι εδώ ο κατάλληλος τόπος ούτε για μια συνοπτική έκθεση των λύσεων που έχουν κατά καιρούς προταθεί.

Ας περιοριστούμε λοιπόν σε μερικές πολύ γενικές και αδρές γραμμές.

Και τούτο το πρόβλημα (όπως πολλά άλλα) με δύο μεθόδους μπορεί κανείς να το πλησιάσει και να επιχειρήσει να το λύσει. Η πρώτη είναι εύκολη: είτε να διακηρύξουμε απλοϊκά ότι ένα μόνο ηθικό μέτρο υπάρχει (το δικό μας) και κάθε εκτροπή απ’ αυτό σημαίνει πλάνην ή διαστροφή, είτε από απογοήτευση να πέσομε στο άλλο άκρο, να παραδεχτούμε δηλαδή ότι στις αξιολογήσεις μας το «ορθό» είναι απλή φαντασίωση* ή προσδοκία και όλες οι κρίσεις εξίσου αυθαίρετες*. Η δεύτερη μέθοδος είναι δύσκολη, ακριβώς επειδή απαιτεί περισσότερη περίσκεψη και μετριοπάθεια. Την ακολουθούν όσοι βλέπουν στον άνθρωπο όχι μόνο την περατότητα αλλά και την απεραντοσύνη. Με τη μία του ιδιότητα εγκλωβίζεται μέσα στη σχετικότητα· με την άλλη έχει τη λαχτάρα και τη γεύση του απόλυτου.

Δέσμιο καθώς είναι στο χώρο και στο χρόνο, το ιστορικό και κοινωνικό τούτο ζώο είναι φυσικό να έχει παραδοθεί στη σχετικότητα (των αντιλήψεων, των πεποιθήσεων, των προθέσεων). Τούτο όμως δεν σημαίνει ότι απέναντί του έχει κλείσει για πάντα η θύρα του απολύτου. Στην περίπτωση του ανθρώπου, το σχετικό δεν είναι η αντίθεση, αλλά ένα μέρος του απολύτου, όπως και το εφήμερο είναι όχι άρνηση, αλλά διαβατική πραγμάτωση του αιωνίου.

Εάν με αυτή την προοπτική κοιτάξομε το θέμα μας, εάν δηλαδή θεωρήσομε το απόλυτο (νόημα, μέτρο, αξία) όχι υπέρβαση αλλά σύνοψη και συμπερίληψη, ολοκλήρωση των σχετικών αποτιμήσεων που επιχειρεί το πνεύμα μας —ομολογώ ότι δεν είναι καθόλου εύκολη αυτή η τοποθέτηση, γιατί ο κοινός άνθρωπος αισθάνεται και σκέπτεται «διαζευτικά», όχι «συζευτικά»— τότε θα δώσομε στο πρόβλημα που εξετάζομε μια λύση που μπορεί ίσως να φαίνεται παράδοξη, έχει όμως αναμφισβήτητα βάθος και μεγαλοσύνη. Θα ειπούμε λ.χ. περιορίζοντας τη συζήτηση στο συγκεκριμένο μας παράδειγμα (τη διένεξη του λεωφορείου) ότι όλες οι κρίσεις που διατυπώθηκαν περιέχουν αλήθεια, αλλά δεν αποτελούν όλη την αλήθεια. Καθεμιά τους παρουσιάζει την άποψη που δίνει ένα γεγονός από ορισμένη θέση. Είναι επομένως σχετική. Όχι όμως και αυθαίρετη, αφού εκφράζει μια στάθμιση των πραγμάτων δυνατή και εύλογη. Κατά την αντίληψη αυτή, προσεγγίσεις (άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο ευτυχείς) προς το απόλυτο είναι οι σχετικές αποτιμήσεις μας. Άλλη το πλησιάζει πιο πολύ και άλλη πιο λίγο· όλες όμως έχουν κάτι από το κύρος του, και γι’ αυτό πείθουν. Στην περιοχή της αυθαιρεσίας (της πλάνης ή της απάτης) ξεπέφτουν, όταν η καθεμιά διεκδικεί για τον εαυτό της ολόκληρο το χώρο της εμπιστοσύνης μας. Το «μέρος» πρέπει να διατυπώνεται και να γίνεται δεκτό ως «μέρος»· τότε είναι αλήθεια. Όταν εμφανίζεται και χειρονομεί ως «όλον», γίνεται ψεύδος.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

*ετυμηγορία: απόφαση δικαστηρίου· γενικά απόφαση.

*φαντασίωση: πλάσμα της φαντασίας.

*αυθαίρετες: όχι τεκμηριωμένες.

Eίναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε πως εμείς δεν έχουμε καμία υποχρέωση ν’ ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις κανενός

Με δυο λόγια, νομίζω ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε τις ιστορίες ενοχής, πρέπει να ανακατευθύνουμε τους θυμούς που καταπνίξαμε, πρέπει να πάψουμε να έχουμε ενοχές και ν’ αρχίσουμε να νιώθουμε ως ενήλικες, υπεύθυνοι για ό,τι κάνουμε. Για χάρη της υγείας και της ανάπτυξής μας, είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε πως εμείς δεν έχουμε καμία υποχρέωση ν’ ανταποκριθούμε άμεσα στις απαιτήσεις κανενός, κι ούτε έχουμε το δικαίωμα να ελπίζουμε πως ο άλλος θα ικανοποιήσει τις δικές μας προσδοκίες. Να καταλάβουμε, δηλαδή, αυτό που ο Φριτς Περλς ονόμαζε “Προσευχή Γκεστάλτ”, και είναι, κατά η γνώμη μου, η βάση όλων των διαπροσωπικών σχέσεων:

ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ ΕΓΩ ΚΙ ΕΣΥ ΕΙΣΑΙ ΕΣΥ,
ΕΓΩ ΔΕΝ ΗΡΘΑ Σ’ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
ΓΙΑ ΝΑ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΩ ΤΙΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΣΟΥ
ΚΙ ΕΣΥ ΔΕΝ ΗΡΘΕΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
ΓΙΑ ΝΑ ΙΚΑΝΟΠΟΙΕΙΣ ΤΙΣ ΔΙΚΕΣ ΜΟΥ,
ΓΙΑΤΙ ΕΣΥ ΕΙΣΑΙ ΕΣΥ ΚΙ ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ ΕΓΩ.

Αν αυτό το “Πιστεύω” της υγείας μπορούσε να μας καθοδηγήσει στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, ο καθένας μας θα άρχιζε να διερευνά τις δικές του προσδοκίες και τους δικούς του περιορισμούς — είτε του αρέσουν είτε όχι τα ευρήματά του. Καλά… δεν ακούγεται και πολύ ωραίο αυτό. Προτιμάμε να πιστεύουμε ότι έχουμε τη δύναμη να κάνουμε τον άλλον να νιώθει καλά ή άσχημα, και μας ηρεμεί η σκέψη ότι μπορούμε να υποχρεώσουμε κάποιον να μας αγαπάει, ή να χειραγωγήσουμε τις ενοχές του, ή να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες του.

Εντάξει… Αυτό ανακουφίζει το άγχος μας όταν νιώθουμε πως είμαστε μόνοι και απροστάτευτοι.

Τα άγχη ανακουφίζονται όταν συνειδητοποιούμε πως δεν είμαστε παντοδύναμοι. Κι αν τρέμουμε την ανικανότητά μας, μπορεί να φταίει αυτή η χαζή απαίτηση που έχουμε απ’ τον εαυτό μας να μην κάνουμε ποτέ λάθος.

Και μια και μιλάω για παντοδυναμία, ας εκμεταλλευτώ ξανά την ευκαιρία για να απομυθοποιήσω αυτήν την ιδέα του κακομοίρη που κουβαλάει στην πλάτη το δισάκι με τις ενοχές του. Για να μπορώ να με κατηγορήσω και να με καταδικάσω για κάποιο κακό που έχω κάνει, είναι απαραίτητο να πιστέψω ότι θα μπορούσα και να το έχω αποφύγει. Για να το πω απλά: πρέπει να μπορώ να αισθανθώ υπεύθυνος για το συμβάν. Είναι πολύ δύσκολο να πιστέψεις ότι κάποιος θα μπορούσε να νιώσει ενοχές για τις πλημμύρες κάπου στον κόσμο… αλλά μπορεί να συμβεί μερικές φορές. Πώς είναι δυνατόν; Αυτό που συμβαίνει είναι ότι, αν και δεν είμαι πραγματικά υπεύθυνος, με θεωρώ υπεύθυνο — κι αυτό είναι τόσο πιο έντονο όσο πιο δυνατό θεωρώ τον εαυτό μου. 

Συνεπώς, θεωρώντας με παντοδύναμο, είναι πολύ πιθανό να καταλήξω να πιστεύω ότι θα μπορούσα —και θα έπρεπε— να είχα αποφύγει το κακό που έπαθε ο άλλος.

Και γιατί θα έπρεπε να αισθάνομαι ενοχές που κάνω ό,τι θέλω εγώ, αντί αυτού που θα ήθελε κι ο άλλος;

Αυτό λειτουργεί σαν ένα περίεργο μυστήριο που αποτελεί αδιάσπαστο τμήμα της δυτικής και χριστιανικής μας αγωγής. Η ιδέα που μας έχει καλλιεργηθεί είναι ότι θα έπρεπε να σκεφτόμαστε πρώτα τον άλλον και μετά τον εαυτό μας, αλλιώς είμαστε εγωιστές . Οπότε, όταν σκέφτομαι εμένα, τις επιθυμίες και τις προτεραιότητες μου, αισθάνομαι ενοχές γιατί βρίσκομαι αντιμέτωπος με τους προπατορικούς κανόνες που δημιούργησαν αυτήν την κουλτούρα.

ΤΟ ΞΥΠΝΗΜΑ

Σε κάποια στιγμή της ζωής – μερικές φορές στα πρώτα μας χρόνια, άλλοτε όψιμα – είναι βέβαιο ότι όλοι μας θα ξυπνήσουμε και θα αντιληφθούμε τη θνητότητά μας. Είναι τόσο πολλά αυτά που την πυροδοτούν: μια ματιά στον καθρέφτη που δείχνει το σαγόνι μας να κρεμάει, τα μαλλιά μας ν’ ασπρίζουν, τους ώμους να καμπουριάζουν.

Η παρέλαση των γενεθλίων, ιδίως όσων αφορούν στρογγυλές δεκαετίες – πενήντα, εξήντα, εβδομήντα.

Η συνάντηση μ’ ένα φίλο που έχεις καιρό να τον δεις και σε σοκάρει το πόσο έχει γεράσει.

Όταν βλέπεις παλιές φωτογραφίες του εαυτού σου και των ανθρώπων που γέμιζαν την παιδική σου ηλικία κι είναι πια από καιρό νεκροί.

Μια συνάντηση με τον Κύριο Θάνατο σ’ ένα όνειρο.

Τι νιώθει κανείς, όταν έχει μια τέτοια εμπειρία; Και τι κάνει γι’ αυτό;

Βυθίζεται σε μια φρενιτιώδη δραστηριότητα, για να εξαντλήσει το άγχος και ν’ αποφύγει το θέμα;

Προσπαθεί ν’ απομακρύνει τις ρυτίδες με αισθητική χειρουργική ή να βάψει τα μαλλιά του;

Αποφασίζει να παραμείνει για μερικά χρόνια στην ηλικία των τριανταεννέα ετών;

Περισπά πολύ γρήγορα τον εαυτό του με τη δουλειά και τη ρουτίνα της καθημερινής ζωής;

Σβήνει από τη μνήμη του κάθε τέτοια εμπειρία;

Αγνοεί τα όνειρά του;

Σας προτρέπω να μη περισπάτε τον εαυτό σας.

Το αντίθετο, γευτείτε την αφύπνισή σας. Εκμεταλλευτείτε την.

Κάντε ένα σταμάτημα, καθώς κοιτάζετε τη φωτογραφία του νεότερου εαυτού σας. Αφήστε την έντονη στιγμή να σας κατακλύσει και παρατείνετέ τη λιγάκι. Γευτείτε και τη γλυκύτητά της μαζί με την πικρή της γεύση.

Μην ξεχνάτε το πλεονέκτημα που προσφέρει το να παραμείνετε εν επίγνωση του θανάτου, το ν’ αγκαλιάσετε τη σκιά του.

Μια τέτοια επίγνωση μπορεί ν’ αφομοιώσει το σκοτάδι με τη σπίθα σας για ζωή και να βελτιώσει τη ζωή σας, όσο ακόμα την έχετε.

Ο καλύτερος τρόπος για να εκτιμήσουμε τη ζωή, για ν’ αγαπήσουμε οτιδήποτε πολύ βαθιά, είναι να έχουμε επίγνωση ότι οι εμπειρίες αυτές είναι προορισμένες να χαθούν.

Έχω πολλές φορές εκπλαγεί ευχάριστα βλέποντας έναν άνθρωπο να κάνει ουσιαστικές θετικές αλλαγές πολύ αργά στη ζωή του, ακόμα και κοντά στον θάνατο.

Ποτέ δεν είναι πολύ αργά. Ποτέ δεν είμαστε πολύ γέροι για κάτι τέτοιο.

Όταν τα πρόσωπα των ανθρώπων στον δρόμο θα φανερώνουν ελευθερία, ζωντάνια και χαρά

Αναρωτιέσαι πότε η ζωή σου θα γίνει όμορφη και ασφαλής, Άνθρωπε. Η απάντηση όμως είναι ξένη προς τον τρόπο σκέψης σου.

Η ζωή σου θα γίνει όμορφη και ασφαλής όταν η ζωντάνια αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία για σένα από την ασφάλεια, όταν το δίκαιο γίνει πιο σημαντικό από τα χρήματα, όταν η ελευθερία σου γίνει πιο σημαντική από την κομματική γραμμή ή την κοινή γνώμη, όταν η διάθεση που προκαλεί η μουσική, γίνει η διάθεση της συνολικής σου ύπαρξης (την έχεις μέσα σου, Άνθρωπε, θαμμένη σε μια γωνίτσα της ύπαρξής σου),όταν η σκέψη σου θα είναι σε αρμονία, και όχι σε αντιδιαστολή, με τα συναισθήματά σου, όταν θα είσαι σε θέση να αναγνωρίζεις στην ώρα τους τα χαρίσματα σου και τα γηρατειά σου, όταν θα ζεις με βάση τους στοχασμούς των σπουδαίων ανθρώπων, και όχι με βάση τις ανομίες των μεγάλων πολεμιστών, όταν οι δάσκαλοι των παιδιών σου θα πληρώνονται καλύτερα από τους πολιτικούς σου, όταν θα σέβεσαι περισσότερο τον έρωτα μεταξύ ενός άντρα και μιας γυναίκας απ’ ό,τι μια ληξιαρχική πράξη γάμου, όταν θα αντιλαμβάνεσαι εγκαίρως τα λάθη στη σκέψη σου, και όχι όταν θα είναι πια αργά, όπως κάνεις τώρα, όταν θα ευφραίνεσαι ακούγοντας την αλήθεια και θα απεχθάνεσαι τις τυπικότητες, όταν θα έχεις απευθείας επαφή με τους συναδέλφους σου, και όχι μέσω μεσαζόντων, όταν η ευτυχία της έφηβης κόρης σου στον έρωτα θα σε χαροποιεί, αντί να σε εξοργίζει, όταν θα κουνάς το κεφάλι σου με αποδοκιμασία ενθυμούμενος τις εποχές που τιμωρούσαν τα μικρά παιδιά επειδή άγγιζαν τα γεννητικά τους όργανα, όταν τα πρόσωπα των ανθρώπων στον δρόμο θα φανερώνουν ελευθερία, ζωντάνια και χαρά, και όχι άλλο θλίψη και μιζέρια, όταν οι άνθρωποι δεν θα περπατούν πια πάνω σε αυτή τη γη άκαμπτοι, λες κι έχουν καταπιεί μπαστούνι – και με νεκρωμένα σεξουαλικά όργανα.

Θες καθοδήγηση και συμβουλές, Άνθρωπε. Λάμβανες καθοδήγηση και συμβουλές, καλές και κακές, επί χιλιάδες χρόνια. Εξακολουθείς να ζεις στην αθλιότητα όχι εξαιτίας κακών συμβουλών, αλλά λόγω της μικροψυχίας σου. Θα μπορούσα να σου προσφέρω καλές συμβουλές, αλλά, έτσι όπως είσαι και με τον τρόπο που σκέφτεσαι, δεν θα μπορούσες να τις εφαρμόσεις προς το συμφέρον όλων.

HERMANN HESSE: Πώς μπορούσα μέσα σ’ έναν τέτοιο κόσμο να μην είμαι ένας λύκος της στέπας

Έτσι κατέβηκα τις σκάλες από τη σοφίτα μου, αυτές τις σκάλες της ξενιτιάς, που τόσο δύσκολα τις ανεβαίνεις, αυτές τις καθαρές και φροντισμένες σκάλες, ενός αξιοπρεπέστατου αστικού σπιτιού, στο οποίο στεγάζονται τρεις οικογένειες κι εγώ, που έχω το ερημητήριό μου στην σοφίτα. Δεν ξέρω πώς συμβαίνει αυτό, εγώ ο Λύκος της Στέπας, που είμαι χωρίς πατρίδα και μισώ αυτόν το μικρό αστικό κόσμο, να μένω συνήθως σε τέτοια αστικά σπίτια. Ίσως πρόκειται για έναν παλιό συναισθηματισμό. Δε μένω ούτε σε παλάτια ούτε σε σπίτια προλετάριων, αλλά σχεδόν πάντοτε σε τέτοιες αστικές φωλιές, όπου μένουν πολύ αξιοπρεπείς, άμεμπτοι και πολύ ανιαροί άνθρωποι- εδώ μυρίζει συνέχεια σαπούνι και καθαριότητα και φοβάσαι να χτυπήσεις λίγο πιο δυνατά την πόρτα ή να μπεις μέσα με λασπωμένα παπούτσια. Πάντως, χωρίς αμφιβολία αγαπώ αυτή την ατμόσφαιρα, ακόμα από τα παιδικά μου χρόνια και πάντοτε η κρυφή μου λαχτάρα, σαν να γυρεύω την πατρίδα μου, με οδηγεί απελπισμένα στους ίδιους δρόμους. Και πάντοτε δέχομαι ευχάριστα αυτή την αντίθεση, να ζω άτακτα, άχαρα, μόνος και καταπιεσμένος μέσα σ’ ένα οικογενειακό αστικό περιβάλλον. Μ’ αρέσει πολύ αυτό, να ανασαίνω στη σκάλα αυτή την οσμή της ησυχίας, της τάξης, της καθαριότητας, της αξιοπρέπειας και της πειθαρχίας, που παρά το μίσος που νιώθω για την αστική τάξη, αισθάνομαι κάτι συγκλονιστικό, και μ’ αρέσει, μετά να περνώ το κατώφλι του δωματίου μου, όπου όλα αυτά σταματούν, όπου πάλι ανάμεσα στους σωρούς των βιβλίων υπάρχουν τα αποτσίγαρα και τα μπουκάλια του κρασιού, όπου όλα είναι ακατάστατα και αφρόντιστα, κι όπου όλα, βιβλία, χειρόγραφα, σκέψεις, είναι διαποτισμένα από την αγωνία του μοναχικού, από την προβληματική της ανθρώπινης ύπαρξης, από την νοσταλγία να αποκτήσει η ζωή ένα καινούργιο νόημα, γιατί σήμερα έχει χάσει κάθε νόημα…

Όχι είναι πολύ δύσκολο να βρεις αυτό το θείο αχνάρι μέσα σ’ αυτή τη ζωή που περνάμε, μέσα σ’ αυτόν το χρόνο τον τόσο απνευμάτιστο, αστικό κι ευτυχισμένο, μέσα σ’ αυτά τα αρχιτεκτονικά σχέδια, τις επιχειρήσεις, την πολιτική και τους ανθρώπους! Πώς μπορούσα μέσα σ’ έναν τέτοιο κόσμο να μην είμαι ένας λύκος της στέπας, ένας άξεστος ερημίτης, μια που δεν καταλάβαινα κανέναν από τους σκοπούς του και δεν ένιωθα καμιά από τις χαρές του! Δεν μπορώ ούτε σ’ ένα θέατρο ούτε σ’ ένα κινηματογράφο να παραμείνω πολλή ώρα, δεν μπορώ να διαβάσω μια εφημερίδα και πολύ σπάνια διαβάζω ένα μοντέρνο βιβλίο- δεν μπορώ να καταλάβω ποια όρεξη και ποια χαρά σπρώχνουν τους ανθρώπους στα ταξίδια και τα ξενοδοχεία, στα γεμάτα καφέ-μπαρ με την πνιγερή μουσική και στα μπαρ και τις παραστάσεις βαριετέ των μεγαλουπόλεων, στις εκθέσεις, στους αγώνες αυτοκινήτων, στα γήπεδα και στις διαλέξεις γι’ αυτούς που διψούν για μόρφωση! Όλες αυτές τις χαρές, που θα μπορούσα να τις φτάσω και να επιδιώξω άλλες τόσες, δεν μπορώ να τις καταλάβω ούτε συμμετέχω σ’ αυτές. Αντίθετα, αυτό που σε μένα προξενεί τις σπάνιες ώρες της χαράς, αυτό που είναι για μένα ηδονή, βίωμα, έκσταση και εξύψωση, βρίσκεται μόνο στην ποίηση, ενώ στη ζωή φαίνεται να ‘ναι αφύσικο. Και πράγματι, αν ο κόσμος έχει δίκιο, αν αυτή η μουσική στα μπαρ, αυτές οι μαζικές ικανοποιήσεις μέσα στα πλήθη κι αυτός ο αμερικανικός τρόπος ζωής είναι πράγματα δικαιωμένα, τότε εγώ έχω το άδικο, είμαι τρελός, πραγματικά ένας λύκος της στέπας, όπως συχνά ονόμαζα τον εαυτό μου- είμαι οπωσδήποτε ένα περιπλανώμενο θηρίο, μέσα σ’ έναν ξένο κι ακατανόητο κόσμο, που δεν μπορεί πια να βρει την πατρίδα του, την τροφή και τον αέρα του.

ΕΡΜΑΝ ΕΣΣΕ, Ο Λύκος της Στέπας

Όσο μεγαλύτερη είναι η επένδυση χρόνου, κόπου ή χρημάτων σε μια προσπάθεια τόσο πιο δύσκολο είναι να την εγκαταλείψουμε

Το φαινόμενο του χαμένου κόστους βασίζεται στην ιδέα της παράλογης συνέχισης μιας ενέργειας που δεν έχει καμία ελπίδα επιτυχίας, αλλά στην οποία έχουμε επενδύσει πολλά χρήματα, χρόνο και προσπάθεια. Όσοι πέφτουν σε αυτή την παγίδα πιστεύουν ότι, επειδή έχουν ήδη υποστεί σοβαρή ζημία, δεν μπορούν να παραιτηθούν, διότι στην ουσία θα επιβεβαίωνε στους ίδιους τη ζημία. Όλοι μας έχουμε συναντήσει πολλά παραδείγματα αυτής της συμπεριφοράς. Κάποιος που έχει επενδύσει χρήματα σε μια κακή επιχείρηση είναι προετοιμασμένος να συνεχίσει να επενδύει, διατηρώντας έτσι ζωντανές τις ψευδείς ελπίδες του για επιτυχία. Ένας χαρτοπαίχτης στο καζίνο που έχει χάσει όλα του τα χρήματα, δε θα το σκεφτεί δεύτερη φορά πριν δώσει ως ενέχυρο το ρολόι του, με την ελπίδα να ανακτήσει τα χρήματα που έχασε. Ένα αυτοκίνητο που διαρκώς χαλάει παρά τις άπειρες επισκευές (και πρέπει να το πουλήσετε όσο πιο γρήγορα μπορείτε), συνεχίζει να εξαντλεί τους οικονομικούς σας πόρους προς μεγάλη ευχαρίστηση του μηχανικού. Το βρίσκουμε δύσκολο να πάρουμε μιαν απόφαση που ισοδυναμεί με την παραδοχή μας ότι κάναμε λάθος και, κατά συνέπεια, συνεχίζουμε να ζημιωνόμαστε περισσότερο στην προσπάθειά μας να ανακτήσουμε όσα χάσαμε.

Μια ιδιαίτερα επικίνδυνη μορφή χαμένου κόστους είναι η παγίδα της εικόνας, καθώς η υπόληψή μας είναι επίσης ένα είδος επένδυσης. Όσο περισσότερο έχουμε στηρίξει ένα εγχείρημα, τόσο περισσότερο δενόμαστε συναισθηματικά μαζί του. Όσο πιο δεμένοι είμαστε συναισθηματικά μαζί του, τόσο πιο δύσκολο είναι να παραμείνουμε ουδέτεροι απέναντί του. Ένας φίλος μου από τον χώρο της υψηλής τεχνολογίας παρατήρησε πριν από πολλά χρόνια ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο δύσκολο από το να παρατήσουμε ένα σχέδιο στο οποίο έχουμε βάλει το όνομά μας. Δεν είναι τυχαίο.

Εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης και οι ποικίλες χρήσεις τους

Καθώς η τεχνολογία εξελισσόταν οι μηχανές έγιναν πολύ ικανές στην εκτέλεση ορισμένων εργασιών δύσκολων για τον άνθρωπο. Όσο όμως αυξανόταν ο αριθμός των μηχανών, που έπαιρναν μέρος σε καθημερινές εργασίες, αποκαλύφθηκε ταυτόχρονα η μεγαλύτερή τους αδυναμία, που δεν είναι άλλη από την ανικανότητα προσαρμογής σε διαφοροποιούμενες συνθήκες περιβάλλοντος. Αυτό μπορεί να γίνει αντιληπτό με ένα απλό παράδειγμα. Σκεφτείτε έναν ρομποτικό βραχίονα που βιδώνει μια βίδα σε μια γραμμή παραγωγής ενός εργοστασίου. Πάνω στον διάδρομο έρχονται όλα τα κομμάτια το ένα μετά το άλλο και σταματούν στο σημείο, που πρέπει, ώστε ο βραχίονας να βιδώσει το κομμάτι. Φανταστείτε τώρα πως λόγω μιας λάθος κίνησης ένα κομμάτι δεν έχει τοποθετηθεί σωστά και η βίδα βρίσκεται λίγα εκατοστά από το σωστό σημείο. Σε αυτήν την περίπτωση ο βραχίονας είναι ανίκανος να καταλάβει τη μεταβολή και να αλλάξει τη θέση του. Ο επιβλέπων εργάτης το βλέπει και το μετακινεί λίγα εκατοστά για να εκτελέσει την εργασία. Παρατηρούμε λοιπόν πως ο άνθρωπος παίρνει μια απόφαση βασιζόμενος στις μεταβολές του περιβάλλοντος, ενώ η μηχανή είναι ανίκανη να προσαρμοστεί. Προβλήματα σαν το παραπάνω σήμερα έχουν ήδη επιλυθεί με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.

Η τεχνητή νοημοσύνη

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι είδος νοημοσύνης που επιδεικνύουν οι μηχανές, ενώ η φυσική νοημοσύνη συναντάται στα έμβια όντα. Στη θεωρία της επιστήμης της Πληροφορικής η τεχνητή νοημοσύνη συναντάται σε κάθε συσκευή που αντιλαμβάνεται το περιβάλλον της και λαμβάνει δράσεις, ώστε να μεγιστοποιήσει την παραγωγικότητά της και να επιτύχει τους στόχους της. Ο όρος τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει μια μηχανή που μιμείται λειτουργίες του ανθρώπινου εγκεφάλου, όπως η μάθηση και η επίλυση προβλημάτων.

Τα κλασικά προβλήματα της τεχνητής νοημοσύνης περιλαμβάνουν τον σχεδιασμό και την επίλυση ενός προβλήματος, επεξεργασία γλώσσας, λογικούς συλλογισμούς, αντίληψη του περιβάλλοντος καθώς και την ικανότητα χειρισμού διαφόρων αντικειμένων. Η προσέγγιση του προβλήματος επιτυγχάνεται με τη χρήση μαθηματικών εργαλείων βασισμένων σε πιθανότητες, στατιστική καθώς και ορισμένα μοντέλα λογικής. Το εύρος του αντικειμένου της τεχνητής νοημοσύνης καλύπτει τις επιστήμες των μαθηματικών, της πληροφορικής, της ψυχολογίας, της φιλοσοφίας και της γλωσσολογίας.

Στόχος της τεχνητής νοημοσύνης

Ο γενικός ερευνητικός στόχος της τεχνητής νοημοσύνης είναι η δημιουργία τεχνολογίας που επιτρέπει στους υπολογιστές και τις μηχανές να λειτουργούν με έξυπνο τρόπο. Το γενικό πρόβλημα της προσομοίωσης (ή της δημιουργίας) νοημοσύνης έχει αναλυθεί σε υποπροβλήματα. Αυτά αποτελούνται από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ή δυνατότητες που οι ερευνητές αναμένουν να παρουσιάσει ένα ευφυές σύστημα.

Αιτιολογία, επίλυση προβλημάτων

Οι πρώτοι ερευνητές ανέπτυξαν αλγόριθμους που μιμούνταν βήμα προς βήμα τον συλλογισμό που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι, όταν λύνουν προβλήματα ή κάνουν συλλογισμούς. Η λογική των αλγορίθμων αυτών είναι ο σχεδιασμός ενός δέντρου αποφάσεων με όλες τις πιθανές εκδοχές που μπορούσαν να προκύψουν. Από αυτές η μηχανή επέλεγε την κατάλληλη ανάλογα με τα δεδομένα.

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και της δεκαετίας του 1990, η έρευνα για την τεχνητή νοημοσύνη είχε αναπτύξει μεθόδους αντιμετώπισης ελλιπών πληροφοριών και καταστάσεων, χρησιμοποιώντας έννοιες από τη μαθηματική θεωρία πιθανοτήτων και την οικονομική θεωρία. Ωστόσο, αυτοί οι αλγόριθμοι αποδείχθηκαν ανεπαρκείς για την επίλυση μεγάλων προβλημάτων συλλογιστικής, επειδή αντιμετώπισαν μια «συνδυαστική έκρηξη»: έγιναν πολύ αργοί καθώς τα προβλήματα γίνονται περισσότερο πολύπλοκα. Στην πραγματικότητα, ακόμα και οι άνθρωποι σπάνια χρησιμοποιούν την αφαιρετική λογική βήμα προς βήμα, ενώ επιλύουν τα περισσότερα από τα προβλήματά τους χρησιμοποιώντας γρήγορες, διαισθητικές κρίσεις.

Γνώση κοινής γνώσης

Η μέθοδος είναι κλασσική πλέον για την τεχνητή νοημοσύνη. Η προσέγγιση αυτή περιλαμβάνει ορισμένα «έμπειρα συστήματα» που προσπαθούν να συγκεντρώσουν σαφή γνώση που κατέχουν σε κάποιο στενό πεδίο. Για παράδειγμα «τα μήλα είναι φρούτα», «το λεμόνι είναι ξινό», «ο σκύλος είναι ζώο». Έτσι, επιχειρούν να συγκεντρώσουν τη «γνώση κοινής γνώσης» που κατέχεται από τον μέσο άνθρωπο σε μια βάση δεδομένων που περιέχει εκτεταμένες γνώσεις για τον κόσμο. Ανάμεσα στα πράγματα που περιλαμβάνει μια περιεκτική βάση γνώσεων κοινής γνώσης είναι: αντικείμενα, ιδιότητες, κατηγορίες και σχέσεις μεταξύ αντικειμένων, καταστάσεις, γεγονότα, καταστάσεις και χρόνος, αιτίες και συνέπειες για το τι ξέρουν οι άλλοι. Περιλαμβάνονται στη βάση αυτή φυσικά και πολλοί άλλοι, λιγότερο καλά ερευνημένοι τομείς. Ουσιαστικά δημιουργούν μια αποθήκη γνώσεων και στη συνέχεια, ανάλογα με το είδος της απόφασης που καλούνται να πάρουν, οι μηχανές ανατρέχουν σε αυτήν τη βάση και διαβάζουν την πληροφορία, όπως θα έκανε ένας άνθρωπος σε μια εγκυκλοπαίδεια ή σε μια διαδικτυακή μηχανή αναζήτησης.

Αυτοματοποιημένος προγραμματισμός ή σχεδιασμός τεχνητής νοημοσύνης

Ο αυτοματοποιημένος προγραμματισμός και ο απλός προγραμματισμός τεχνητής νοημοσύνης, είναι ένας κλάδος που αφορά στην υλοποίηση στρατηγικών δράσης, συνήθως για εκτέλεση από αυτόνομα ρομπότ και μη επανδρωμένα οχήματα. Σε αντίθεση με τα κλασικά προβλήματα ελέγχου και ταξινόμησης, οι λύσεις είναι περίπλοκες και πρέπει να ανακαλυφθούν και να βελτιστοποιηθούν. Η μέθοδος αυτή περιλαμβάνει αλγορίθμους, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόζονται στις συνθήκες που συναντά το ρομπότ στο περιβάλλον και να εκτελούν κάποιες εργασίες, ώστε να διορθώνουν τυχόν αποκλίσεις σε περίπτωση που διαπιστωθούν. Παραπάνω αναφέραμε το παράδειγμα του ρομποτικού βραχίονα και της βίδας. Ένας αλγόριθμος αυτοματοποιημένου προγραμματισμού λαμβάνει την εικόνα από μια κάμερα, υπολογίζει την απόκλιση της βίδας από τη θέση στόχο και μετακινεί το βραχίονα στο νέο σημείο της βίδας, ώστε να εκτελέσει την εργασία. Ο προγραμματισμός σχετίζεται επίσης με τη θεωρία αποφάσεων.

Μηχανική Μάθηση

Η μηχανική μάθηση, σήμερα είναι το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της τεχνητής νοημοσύνης με χιλιάδες επιστήμονες καθημερινά να προσπαθούν να λύσουν τα προβλήματά της. Η βασική ιδέα γύρω από τη μηχανική μάθηση είναι η βελτιστοποίηση αλγορίθμων ηλεκτρονικών υπολογιστών που βελτιώνονται αυτόματα κάθε φορά που εκτελούνται. Έτσι έχουμε μια μηχανή στην οποία δίνουμε κάποια αρχικά δεδομένα ενός προβλήματος και στη συνέχεια κάθε φορά που εκτελεί έναν «κύκλο» και επεξεργάζεται τα δεδομένα τροποποιεί κατάλληλα και τον ίδιο τον αλγόριθμό της, ώστε να είναι αποτελεσματικότερη την επόμενη φορά που θα κάνει υπολογισμούς. Το βασικό πρόβλημα αυτής της τεχνικής είναι η σωστή συλλογή δεδομένων που θα λάβει η μηχανή. Χρειάζονται πολλά σε αριθμό και αντιπροσωπευτικά δεδομένα για όλες τις καταστάσεις, ώστε ο αλγόριθμος μάθησης να έχει καλά αποτελέσματα. Έτσι σήμερα η επιστήμη προσπαθεί να βρει μεθόδους αποτελεσματικής συλλογής δεδομένων μηχανικής μάθησης. Εφαρμογές της μεθόδου σήμερα συναντώνται στα κινητά τηλέφωνα, στην ψηφιακή αναγνώριση εικόνας και ήχου, στις εφαρμογές της Google και σε πολλές πλατφόρμες πληροφορικής καθώς και στη πρόβλεψη του καιρού ή οικονομικών μοντέλων.

Πεδία δράσης της τεχνητής νοημοσύνης

Επεξεργασία φυσικής γλώσσας

Μία από τις πρώτες απόπειρες χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης ήταν στην επεξεργασία της φυσικής γλώσσας, που θα έδινε στις μηχανές τη δυνατότητα να διαβάζουν και να κατανοούν τον άνθρωπο. Ένα επαρκώς ισχυρό σύστημα φυσικής επεξεργασίας γλώσσας θα επέτρεπε τη σύνδεση των φυσικών γλωσσών και την απόκτηση γνώσεων από τις μηχανές απευθείας από ανθρώπινες γραπτές πηγές, όπως κείμενα. Σήμερα υπάρχουν απλές εφαρμογές επεξεργασίας φυσικής γλώσσας που περιλαμβάνουν την ανάκτηση πληροφοριών, την εξόρυξη κειμένου, την απάντηση ερωτήσεων και τη μηχανική μετάφραση κειμένων (μεταφραστής Google).

Μηχανική αντίληψη

Η αντίληψη μιας μηχανής είναι η δυνατότητα χρήσης συναγερμών από αισθητήρες (όπως κάμερες, μικρόφωνα, αισθητήρες αφής, σόναρ και άλλα) για την εξαγωγή πληροφοριών από το περιβάλλον. Η όραση υπολογιστών είναι η δυνατότητα ανάλυσης και επεξεργασίας εικόνων. Μερικά συγκεκριμένα προβλήματα είναι η αναγνώριση ομιλίας, η αναγνώριση προσώπου και η αναγνώριση αντικειμένων.

Χειρισμός αντικειμένων και κίνηση

Το πεδίο της ρομποτικής συνδέεται στενά με την τεχνητή νοημοσύνη καθώς απαιτείται ευφυΐα, ώστε τα ρομπότ να εκτελούν εργασίες χειρισμού αντικειμένων και αυτόνομης πλοήγησης. Χωρίς τεχνητή νοημοσύνη εργασίες όπως εντοπισμός, χαρτογράφηση χώρου και σχεδιασμός τροχιάς της κίνησης δεν θα ήταν πραγματοποιήσιμες. Οι αλγόριθμοι αυτοί βοηθούν, ώστε το ρομπότ να σχεδιάζει το χάρτη του περιβάλλοντός του, να καταλαβαίνει πώς να πάει από ένα σημείο του χώρου στο άλλο και να εκτελέσει την κίνηση, η οποία συχνά περιλαμβάνει και αποφυγή εμποδίων στον χώρο. Στο πλαίσιο της αναπτυξιακής ρομποτικής, αναπτύσσονται μαθησιακές προσεγγίσεις, ώστε να επιτρέπουν στα ρομπότ να συσσωρεύουν νέες δεξιότητες μέσω της αυτόνομης εξερεύνησης του χώρου. Σήμερα ήδη κυκλοφορούν στο εμπόριο ηλεκτρικές σκούπες, που έχουν τη δυνατότητα να κινούνται αυτόνομα στον χώρο και μαθαίνουν με το πέρασμα των ημερών τη διαρρύθμιση και τη θέση των επίπλων.

Συναισθηματική νοημοσύνη

Ο συναισθηματικός υπολογισμός είναι η μελέτη και ανάπτυξη συστημάτων που αναγνωρίζουν, ερμηνεύουν, επεξεργάζονται και προσομοιώνουν τις ανθρώπινες συμπεριφορές. Πρόκειται για ένα διεπιστημονικό πεδίο που καλύπτει τις επιστήμες των υπολογιστών και την ψυχολογία. Ένα κίνητρο για την έρευνα είναι η ικανότητα να προσομοιώνει την ενσυναίσθηση, όπου η μηχανή θα είναι σε θέση να ερμηνεύει τα ανθρώπινα συναισθήματα και να προσαρμόζει τη συμπεριφορά της για να δώσει μια κατάλληλη απάντηση σε αυτά τα συναισθήματα.

Το συναίσθημα και οι κοινωνικές δεξιότητες είναι σημαντικές για δύο λόγους. Πρώτον, η μηχανή είναι σε θέση να προβλέψει τις ενέργειες των άλλων κατανοώντας τα κίνητρά τους και τις συναισθηματικές τους καταστάσεις, πράγμα που της επιτρέπει να λαμβάνει καλύτερες αποφάσεις. Έννοιες όπως η θεωρία των παιγνίων ή η θεωρία των αποφάσεων, απαιτούν να είναι σε θέση η μηχανή να ανιχνεύει και να μοντελοποιεί τα ανθρώπινα συναισθήματα. Δεύτερον, σε μια προσπάθεια διευκόλυνσης της αλληλεπίδρασης ανθρώπου – μηχανής, μια έξυπνη μηχανή μπορεί να θέλει να εμφανίζει συναισθήματα (ακόμα και αν δεν βιώνει αυτά τα συναισθήματα), να φαίνεται πιο ευαίσθητη στη συναισθηματική δυναμική της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης.

Εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης στη σύγχρονη κοινωνία

Αν και σε πολλούς η τεχνητή νοημοσύνη φαίνεται ακόμα κάτι μακρινό, εντούτοις υπάρχουν πολλές εφαρμογές της σήμερα στην καθημερινή ζωή.

Εικονικός Προσωπικός Βοηθός

Αν έχει κάποιος κινητό τηλέφωνο, ίσως έχει ακουστά τις εφαρμογές Siri, Cortana και Google Now. Οι εφαρμογές αυτές μας βοηθούν να αναζητήσουμε τις πληροφορίες που θέλουμε κάνοντας μόνο μια ερώτηση με τη φωνή μας. Απλώς ενεργοποιήστε την εφαρμογή και ρωτήστε: «Τι υποχρεώσεις έχουμε σήμερα;» ή «Πού είναι το κοντινότερο εστιατόριο;» και η εφαρμογή θα ανταποκριθεί αναζητώντας σχετικές πληροφορίες. Αυτές οι εφαρμογές έχουν επίσης τη δυνατότητα να «μαθαίνουν» τον χρήστη και να περιμένουν πιθανές συχνές ερωτήσεις.

Ηλεκτρονικά παιχνίδια

Ίσως η κλασικότερη εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια χρησιμοποίησαν αλγορίθμους τεχνητής νοημοσύνης σχεδόν από την αρχή τους, αλλά τα τελευταία χρόνια η πολυπλοκότητά τους έχει αυξηθεί σημαντικά. Σύγχρονα ηλεκτρονικά παιχνίδια έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά του παιχνιδιού ανάλογα με τον τρόπο αντίδρασης του παίκτη στο παρελθόν. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται πιο συχνά η έκπληξη και αυξάνεται η πολυπλοκότητα ενός τίτλου. Άλλοι τίτλοι πάλι δημιουργούν αντιπάλους που ξέρουν να εκμεταλλεύονται τις συνθήκες του περιβάλλοντος και αντιδρούν ανάλογα με τις κινήσεις του παίκτη με αρκετά αληθοφανή τρόπο. Παρόλο που η τεχνητή νοημοσύνη είναι μικρής σημασίας στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, το μέγεθος της βιομηχανίας έχει προχωρήσει αρκετά την εξέλιξη των τεχνικών και των αλγορίθμων σήμερα.

Έξυπνα αυτοκίνητα

Μπορεί να μη βλέπουμε ακόμα στον δρόμο αυτόνομα οχήματα, ωστόσο είναι μια τεχνολογία που θα ενταχθεί πολύ σύντομα στην πραγματικότητά μας. Ήδη δοκιμαστικά πολλές εταιρίες έχουν ξεκινήσει την κατασκευή οχημάτων. Μάλιστα η Google ισχυρίζεται πως έχει αναπτύξει έναν αλγόριθμο που επιτρέπει στα οχήματα να μαθαίνουν να κινούνται με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν οι άνθρωποι, μέσω μηχανικής μάθησης από εμπειρία στον δρόμο.

Πρόβλεψη αγορών/χρηματιστήρια

Πολλές μεγάλες εταιρίες ήδη έχουν ξεκινήσει να συλλέγουν δεδομένα ως προς αυτήν την κατεύθυνση. Η πρόβλεψη αγορών είναι η χρήση αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης από ηλεκτρονικά καταστήματα με σκοπό να προσφέρουν ξεχωριστά στον κάθε πελάτη προσφορές για προϊόντα που τον ενδιαφέρουν βάσει του πόσο συχνά επισκέπτεται το κατάστημα και σε ποιες κατηγορίες προϊόντων. Επιπλέον, μπορεί να ξεχωρίζει τι διαφημίσεις θα δείχνει στους πελάτες της, που επισκέπτονται το ηλεκτρονικό της κατάστημα, βάσει των προτιμήσεών τους. Επίσης τα μοντέλα που προβλέπουν την εξέλιξη μιας μετοχής στο χρηματιστήριο ή ακόμη και η εφαρμογή πολύπλοκων χρηματοοικονομικών διαδικασιών στη διαχείριση της Οικονομίας απαιτούν εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης και μάλιστα όχι απλές.

Προτάσεις για ταινίες και μουσική

Αν και σχετικά απλούστερες στην εφαρμογή τους οι τεχνικές αυτές τεχνητής νοημοσύνης, που είναι πλατφόρμες όπως το Youtube, Spotify και Netflix, χρησιμοποιούνται, για να προτείνουν στον χρήστη περιεχόμενο, βασιζόμενες στις επιλογές που έκανε στο παρελθόν. Οι προτιμήσεις κάθε χρήστη περνούν μέσα από αλγόριθμο μάθησης και προκύπτουν προτάσεις με παρόμοιο θέμα. Αν για παράδειγμα ένας χρήστης προτιμά να βλέπει βίντεο με ταξίδια σε χώρες της Ασίας, είναι πιθανότερο να εμφανιστούν στη λίστα με τα προτεινόμενα περισσότερα παρόμοια βίντεο σχετικά με το θέμα.

Επίλογος

Στον 21ο αιώνα, η τεχνητή νοημοσύνη έχει βιώσει μια αναζωπύρωση μετά από ταυτόχρονες εξελίξεις στη διαθέσιμη υπολογιστική ισχύ, στα μεγάλα ποσά δεδομένων που μπορούμε να επεξεργαστούμε και στην εξέλιξη της θεωρητικής κατανόησης. Σήμερα οι τεχνικές της τεχνητής νοημοσύνης έχουν καταστεί ένα ουσιαστικό μέρος της τεχνολογικής βιομηχανίας βοηθώντας στην επίλυση πολλών προβλημάτων στην επιστήμη των υπολογιστών.

Στο παρόν άρθρο αναφερθήκαμε στην τεχνητή νοημοσύνη από την πλευρά του επιστημονικού της ορισμού και των εφαρμογών της σήμερα. Η αύξηση της γενικότερης νοημοσύνης των μηχανών, αυτό που ονομάζεται και ως γενική τεχνητή νοημοσύνη, αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο το οποίο εκτός από επιστημονικές έχει ηθικές και κοινωνικές προεκτάσεις. Το σίγουρο είναι πως ο λαμπρός αυτός κλάδος κάνει τα πρώτα του σοβαρά βήματα για να καθιερωθεί στην καθημερινή μας ζωή αλλάζοντας πολύ την τεχνολογία, όπως την ξέρουμε σήμερα. Οψόμεθα…

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

1.4. Τα αρχαιολογικά δεδομένα από τη νησιωτική Ελλάδα

1.4.1. Δύο νησιωτικοί οικισμοί: Εμπορειός και Ζαγορά

Αν τις οικιστικές αλλαγές στην Αθήνα ανάμεσα στον 10ο και τον 8ο αιώνα π.Χ. τις παρακολουθούμε κυρίως με την ανακάλυψη των πρώιμων νεκροταφείων, σε άλλες περιοχές, όπως στη Ζαγορά, στη δυτική ακτή της Άνδρου, και στον Εμπορείο, στα νότια παράλια της Χίου, έχουν ανασκαφεί σε μεγαλύτερη ή μικρότερη έκταση οικισμοί της ίδιας περιόδου, που έμειναν σχεδόν ανέπαφοι, γιατί εγκαταλείφθηκαν τον 7ο αιώνα π.Χ. και δεν ξανακατοικήθηκαν.

Ο οικισμός της Ζαγοράς είναι χτισμένος σε μια μικρή χερσόνησο με απότομες ακτές, που συνδέεται με το υπόλοιπο νησί με έναν στενό αυχένα· δημιουργήθηκε στα τέλη του 10ου αιώνα π.Χ., αλλά η περίοδος της ακμής του είναι ο 8ος αιώνας, οπότε βρισκόταν κάτω από την πολιτική και πολιτιστική επιρροή της Εύβοιας,) συγκεκριμένα της Ερέτριας. Δεν αποκλείεται ήταν εμπορικός σταθμός στον θαλάσσιο δρόμο ανάμεσα στην Εύβοια και το ανατολικό Αιγαίο. Η μοναδική πρόσβαση στον οικισμό από τη στεριά προστατευόταν από οχυρωματικό τείχος με πύλη, ενώ στο κέντρο του περίπου υπήρχε μια ανοιχτή πλατεία, με το μεγαλύτερο σπίτι του οικισμού στη μια πλευρά της και ένα υπαίθριο ιερό στην άλλη.

Στον Εμπορειό, ένα μακρόστενο κτίσμα, μεγαλύτερο από τα άλλα, δεσπόζει στην ακρόπολη και ελέγχει την πρόσβαση σε αυτήν από την πλαγιά όπου είναι χτισμένα τα σπίτια του οικισμού· απέναντι του, σε έναν αρκετά μεγάλο ελεύθερο χώρο βρίσκεται το ιερό της Αθηνάς, όπου αρχικά η λατρεία τελούνταν στο ύπαιθρο. Και στις δύο περιπτώσεις μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η κατοικία του άρχοντα γειτόνευε με έναν ανοιχτό χώρο συγκεντρώσεων (μια αγορά) καθώς και με το θρησκευτικό κέντρο του οικισμού.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: Ι. ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΛΗ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

7. Ο Πλάτων και η φιλοσοφική ακαδημία

7.1. Γραφή και προφορικότητα

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Άκουσα μια ιστορία για έναν από τους παλιούς αιγυπτιακούς θεούς, τον θεό Θευθ. Είναι αυτός που ανακάλυψε τον αριθμό και τους υπολογισμούς, τη γεωμετρία και την αστρονομία, ακόμη και τους πεσσούς και τους κύβους, και πάνω απ᾽ όλα τη γραφή. Βασιλιάς τότε όλης της Αιγύπτου ήταν ο Θαμούς - τον Θαμού οι Έλληνες τον ονομάζουν Άμμωνα. Σ᾽ αυτόν λοιπόν ήρθε ο Θευθ, του επέδειξε τις τέχνες του και του είπε ότι θα έπρεπε να διαδοθούν σε όλους τους άλλους Αιγυπτίους. Ο βασιλιάς τότε τον ρώτησε ποια είναι η ωφέλεια της καθεμιάς, και καθώς εκείνος του εξηγούσε, άλλες από τις εξηγήσεις τις επαινούσε και άλλες τις κατέκρινε ανάλογα με ό,τι του φαινόταν σωστό ή λάθος. Κάποια στιγμή όμως έφτασαν και στη γραφή. «Αυτή η μάθηση, βασιλιά μου,» είπε ο Θευθ, «θα κάνει τους ανθρώπους σοφότερους και θα αυξήσει τη μνήμη τους· γιατί βρέθηκε το φάρμακο της μνήμης και της σοφίας.» Και ο Θαμούς του απάντησε: «Πολύτεχνε Θευθ, άλλος έχει τη ικανότητα να γεννά τις τέχνες και άλλος να κρίνει αν οι τέχνες αυτές θα βλάψουν ή θα ωφελήσουν. Εσύ λοιπόν τώρα, σαν πατέρας που είσαι της γραφής, έδειξες εύνοια σ᾽ αυτήν και της προσέδωσες τις αντίθετες από τις πραγματικές της δυνατότητες. Γιατί η γραφή θα φέρει λήθη στις ψυχές όσων τη μάθουν, μια και αυτοί σίγουρα θα παραμελήσουν τη μνήμη τους· δείχνοντας εμπιστοσύνη στη γραφή, θα φέρνουν στη θύμησή τους κάτι όχι από μέσα τους, από τον ίδιο τον εαυτό τους, αλλά από κάποια ξένα εξωτερικά σημάδια. Αυτό που ανακάλυψες δεν είναι το φάρμακο της μνήμης αλλά της υπόμνησης. Στους μαθητές σου δεν φέρνεις την αληθινή σοφία αλλά μόνο την επίφαση της σοφίας. Τους κάνεις να ακούν πολλά χωρίς να τους διδάσκεις, και τελικά φθάνουν να νομίζουν ότι γνωρίζουν και πολλά, ενώ δεν γνωρίζουν τίποτε· γίνονται μάλιστα φορτικοί σε κάθε συντροφιά, αφού παριστάνουν τους σοφούς, χωρίς να είναι.»
Πλάτων, Φαίδρος 274c-275b

Την ιστορία αυτή την έχει επινοήσει ο Πλάτων, βάζει όμως τον Σωκράτη να μας τη διηγηθεί. Από το στόμα του Σωκράτη, τα επιχειρήματα εναντίον της γραφής ακούγονται πειστικά. Ο Σωκράτης ήταν από τους ελάχιστους σημαντικούς Έλληνες του 5ου αιώνα π.Χ. που δεν ενέδωσε στη γοητεία του γραπτού λόγου. Έμεινε αφοσιωμένος στην προφορική επικοινωνία με τους συμπολίτες του, στην καλλιέργεια της φιλοσοφίας ως έμπρακτης τέχνης του βίου. Ο πλατωνικός λοιπόν Σωκράτης υιοθετεί την κριτική του αιγύπτιου βασιλιά, και συνοψίζει τα μειονεκτήματα του γραπτού λόγου σε τρία σημεία: (α) τα γραπτά κείμενα είναι στατικά και μονοσήμαντα, λένε πάντοτε το ίδιο πράγμα· (β) δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους από άδικες επιθέσεις, χρειάζονται συνεχώς τη βοήθεια του συγγραφέα-πατέρα τους· (γ) δεν επιλέγουν τα ίδια τους αποδέκτες τους, πέφτουν στα χέρια δικαίων και αδίκων, ενάρετων και διεφθαρμένων.

Στη στατικότητα της γραφής ο Σωκράτης αντιπαραθέτει τη ζωντάνια και την πλαστικότητα της προφορικής επικοινωνίας. Η αληθινή φιλοσοφία ορίζεται ως «ο ζωντανός και έμψυχος λόγος του γνώστη, που γράφεται με πραγματική γνώση στην ψυχή όποιου μαθαίνει» (Φαίδρος 276a). Ο φιλόσοφος πρέπει καταρχήν να κατέχει την πραγματική γνώση για όλα τα σημαντικά ζητήματα - για τη δικαιοσύνη, την ωραιότητα, την αρετή. Θα ολοκληρώσει το έργο του, όταν «βρει την κατάλληλη ψυχή» και λειτουργήσει ως φωτισμένος δάσκαλος. Κάνοντας χρήση της «διαλεκτικής τέχνης» θα σπείρει στις ψυχές των μαθητών του λόγους γόνιμους, «λόγους ικανούς να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και αυτόν που τους έσπειρε, από όπου αναφύονται και νέοι λόγοι σε άλλες ψυχές, και έτσι διατηρείται πάντοτε μέσα τους αθάνατο το σπέρμα και οδηγούν τον κάτοχό τους στην ευδαιμονία» (στο ίδιο 277a).

Όταν η φιλοσοφία ασκείται με αυτό τον τρόπο, τότε και η γραφή μπορεί να αποβεί χρήσιμη. Ο φιλόσοφος χρησιμοποιεί το γραπτό κείμενο, όπως παίζει ένα σοβαρό και πανέμορφο παιχνίδι. Το παιχνίδι της γραφής θα τον βοηθήσει να ασκήσει τη μνήμη του, να την κρατήσει ζωντανή. Δηλαδή τα γραπτά κείμενα είναι προσωπικές σημειώσεις, «υπομνήματα» - δεν υποκαθιστούν την πραγματική διδασκαλία, μπορούν όμως να βοηθήσουν στην οργάνωση και την προετοιμασία της.

Είναι όμως σωκρατική αυτή η αντίληψη για τη φιλοσοφία; Μόνο ως έναν βαθμό - μόνο όσον αφορά την έμφαση στην προφορική επικοινωνία. Κατά τα άλλα, ο Σωκράτης ουδέποτε θεώρησε τον εαυτό του γνώστη σε κάποιο θεωρητικό ζήτημα, και στην απολογία του στο δικαστήριο αρνήθηκε ότι είχε ποτέ μαθητές. Επιπλέον, ο ίδιος δεν έγραψε κανένα φιλοσοφικό κείμενο, έστω και για να παίξει προς στιγμήν το «πανέμορφο παιχνίδι» της γραφής. Είναι λοιπόν πιθανότερο ότι ο Σωκράτης του Φαίδρου εκθέτει την πλατωνική και όχι τη σωκρατική αντίληψη για τη φιλοσοφία.