Υπάρχουν τέσσερις λόγοι, λέει, που πολλοί θεωρούν τη μεγάλη ηλικία μίζερη. Πρώτον, μας απομακρύνει από τη δραστηριότητα, δεύτερον, εξασθενεί το σώμα, τρίτον, μας στερεί σχεδόν κάθε ηδονή, τέταρτον, είναι κοντά στον θάνατο. Ο Κάτων εξετάζει τα στοιχεία αυτά ένα ένα και αποφαίνεται ότι δεν είναι ανάγκη να ισχύουν, και όσα ισχύουν δεν είναι αιτία δυστυχίας.
Επειδή ασχολούμαι με την καινοτομία και με την κοινωνική συμπεριφορά, αναρωτήθηκα τι μπορούμε να προσθέσουμε σήμερα στα στοιχεία του Κικέρωνα για τα καλά της μεγάλης ηλικίας, και τι επιπλέον έρχεται στα χρόνια που κατά τους αλγορίθμους μάλλον θα είμαι ζωντανός.
Η τεχνολογία έχει δώσει πολύ περισσότερες δυνατότητες για δραστηριότητα στους ηλικιωμένους. Από το τηλέφωνο και το ραδιόφωνο μέχρι το Διαδίκτυο και τις βιντεο-συναντήσεις, μπορούν να ενημερώνονται και να επικοινωνούν για πολλά θέματα, με πολλούς ανθρώπους, και χωρίς τις δυσκολίες της μετακίνησης και της μειωμένης όρασης ή ακοής. Η πανδημία έδειξε ότι εύκολα χρησιμοποιούν νέα εργαλεία για να ακούσουν διαλέξεις ή για να δουν τα εγγόνια τους, όταν δεν μπορούν με τον παλιό τρόπο. Οι σύγχρονες κοινωνίες, όμως, αποθαρρύνουν συχνά την επαγγελματική δραστηριότητα σε μεγάλη ηλικία. Για πολλούς η συνταξιοδότηση είναι υποχρεωτική, ενώ για άλλους υπάρχουν αντικίνητρα για εργασία όταν μπορούν να έχουν και σύνταξη. Πολύ πρόσφατα άρχισε να αλλάζει αυτό στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, υπό την πίεση του δημογραφικού. Είναι σημαντικό να αλλάξουν και οι κοινωνικές νόρμες.
Τις ασθένειες της ηλικίας τις έχουν περιορίσει η ιατρική επιστήμη και οι υπηρεσίες υγείας. Αλλά δεν έχουμε βρει αντίδοτο στη γεροντική άνοια, ενώ γνωρίζουμε ότι συχνά έχει οργανικές αιτίες. Δεν ισχύει η άποψη του Κικέρωνα πως η ξεχασιά οφείλεται μόνο σε διανοητική οκνηρία, ούτε ότι «κανένας γέροντας δεν ξεχνάει πού έχει κρύψει τα χρήματά του!». Αλλά και σε αυτό το θέμα υπάρχει ελπίδα. Οι ασθένειες του νευρικού συστήματος, παραμελημένες μέχρι πρόσφατα στην έρευνα και στη φαρμακοβιομηχανία, τώρα έχουν αποκτήσει προτεραιότητα, και η τεράστια πρόοδος της βιολογίας θα φέρει θεραπείες.
Για τις ηδονές, ο Κικέρων αναφέρει δύο που αρμόζουν σε ηλικιωμένους: Αφενός, την απόλαυση φαγητού και κρασιού με παρέα, με έμφαση στη συζήτηση και όχι στη χόρταση. Καλύτερος όρος είναι, λέει, το λατινικό convivium (συν-ζωή), από το ελληνικό συμπόσιο ή συντροφιά. Αφετέρου, την καλλιέργεια κήπων. Ισχύουν και σήμερα αυτά, για πολλούς. Το convivium είναι προσιτό σε όλους εκτός από τους πολύ φτωχούς. Κήπους δεν έχουμε στις μεγάλες πόλεις, αλλά οι Βρετανοί έχουν δώσει λύση με τα allotments, και ίσως αξίζει να τα έχουμε κι εδώ.
Τον θάνατο δεν τον αποφεύγουμε. Ο Κικέρων προτείνει να σκεφτόμαστε το έργο που θα αφήσουμε στις επόμενες γενιές. Ισχύει σήμερα ακόμη περισσότερο, ιδίως σχετικά με το περιβάλλον.
Η διάρκεια ζωής ωστόσο μπορεί να μεγαλώσει ασύλληπτα. Αυτό τουλάχιστον πιστεύουν οι θεωρητικοί του singularity: σε μερικά χρόνια η πρόοδος της ιατρικής και της τεχνολογίας θα μας χαρίζει κάθε έτος περισσότερο από ένα έτος αυξημένου προσδόκιμου. Αν συμβεί αυτό, σε μερικές δεκαετίες θα πεθαίνουμε μόνο από ατύχημα. Λέτε;
Το 43 π.Χ. ο Κικέρων πέθανε, 63 χρόνων. Όχι από γηρατειά ή από αρρώστια. Ήταν πολύ δραστήριος. Τον σκότωσαν οι πολιτικοί του αντίπαλοι. Σε αυτό το ζήτημα, φοβάμαι ότι η ανθρωπότητα δεν έχει προοδεύσει.
Επειδή ασχολούμαι με την καινοτομία και με την κοινωνική συμπεριφορά, αναρωτήθηκα τι μπορούμε να προσθέσουμε σήμερα στα στοιχεία του Κικέρωνα για τα καλά της μεγάλης ηλικίας, και τι επιπλέον έρχεται στα χρόνια που κατά τους αλγορίθμους μάλλον θα είμαι ζωντανός.
Η τεχνολογία έχει δώσει πολύ περισσότερες δυνατότητες για δραστηριότητα στους ηλικιωμένους. Από το τηλέφωνο και το ραδιόφωνο μέχρι το Διαδίκτυο και τις βιντεο-συναντήσεις, μπορούν να ενημερώνονται και να επικοινωνούν για πολλά θέματα, με πολλούς ανθρώπους, και χωρίς τις δυσκολίες της μετακίνησης και της μειωμένης όρασης ή ακοής. Η πανδημία έδειξε ότι εύκολα χρησιμοποιούν νέα εργαλεία για να ακούσουν διαλέξεις ή για να δουν τα εγγόνια τους, όταν δεν μπορούν με τον παλιό τρόπο. Οι σύγχρονες κοινωνίες, όμως, αποθαρρύνουν συχνά την επαγγελματική δραστηριότητα σε μεγάλη ηλικία. Για πολλούς η συνταξιοδότηση είναι υποχρεωτική, ενώ για άλλους υπάρχουν αντικίνητρα για εργασία όταν μπορούν να έχουν και σύνταξη. Πολύ πρόσφατα άρχισε να αλλάζει αυτό στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, υπό την πίεση του δημογραφικού. Είναι σημαντικό να αλλάξουν και οι κοινωνικές νόρμες.
Τις ασθένειες της ηλικίας τις έχουν περιορίσει η ιατρική επιστήμη και οι υπηρεσίες υγείας. Αλλά δεν έχουμε βρει αντίδοτο στη γεροντική άνοια, ενώ γνωρίζουμε ότι συχνά έχει οργανικές αιτίες. Δεν ισχύει η άποψη του Κικέρωνα πως η ξεχασιά οφείλεται μόνο σε διανοητική οκνηρία, ούτε ότι «κανένας γέροντας δεν ξεχνάει πού έχει κρύψει τα χρήματά του!». Αλλά και σε αυτό το θέμα υπάρχει ελπίδα. Οι ασθένειες του νευρικού συστήματος, παραμελημένες μέχρι πρόσφατα στην έρευνα και στη φαρμακοβιομηχανία, τώρα έχουν αποκτήσει προτεραιότητα, και η τεράστια πρόοδος της βιολογίας θα φέρει θεραπείες.
Για τις ηδονές, ο Κικέρων αναφέρει δύο που αρμόζουν σε ηλικιωμένους: Αφενός, την απόλαυση φαγητού και κρασιού με παρέα, με έμφαση στη συζήτηση και όχι στη χόρταση. Καλύτερος όρος είναι, λέει, το λατινικό convivium (συν-ζωή), από το ελληνικό συμπόσιο ή συντροφιά. Αφετέρου, την καλλιέργεια κήπων. Ισχύουν και σήμερα αυτά, για πολλούς. Το convivium είναι προσιτό σε όλους εκτός από τους πολύ φτωχούς. Κήπους δεν έχουμε στις μεγάλες πόλεις, αλλά οι Βρετανοί έχουν δώσει λύση με τα allotments, και ίσως αξίζει να τα έχουμε κι εδώ.
Τον θάνατο δεν τον αποφεύγουμε. Ο Κικέρων προτείνει να σκεφτόμαστε το έργο που θα αφήσουμε στις επόμενες γενιές. Ισχύει σήμερα ακόμη περισσότερο, ιδίως σχετικά με το περιβάλλον.
Η διάρκεια ζωής ωστόσο μπορεί να μεγαλώσει ασύλληπτα. Αυτό τουλάχιστον πιστεύουν οι θεωρητικοί του singularity: σε μερικά χρόνια η πρόοδος της ιατρικής και της τεχνολογίας θα μας χαρίζει κάθε έτος περισσότερο από ένα έτος αυξημένου προσδόκιμου. Αν συμβεί αυτό, σε μερικές δεκαετίες θα πεθαίνουμε μόνο από ατύχημα. Λέτε;
Το 43 π.Χ. ο Κικέρων πέθανε, 63 χρόνων. Όχι από γηρατειά ή από αρρώστια. Ήταν πολύ δραστήριος. Τον σκότωσαν οι πολιτικοί του αντίπαλοι. Σε αυτό το ζήτημα, φοβάμαι ότι η ανθρωπότητα δεν έχει προοδεύσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου