Όπως και με τα περισσότερα χαρακτηριστικά, η «ανάγκη να έχει κανείς δίκιο» εμπίπτει σε ένα φάσμα. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε μια δόση από αυτή και μάλλον λίγοι την εμφανίζουν είτε πάντα είτε ποτέ. Το πλαίσιο παίζει και εδώ ρόλο. Ένα άτομο μπορεί να παραδεχτεί το λάθος του όταν μιλά με τον προϊστάμενό του, αλλά όχι με το άτομο με το οποίο βγαίνει.
Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι το ποιος πυροδοτεί και ποιος όχι την ανάγκη μας να έχουμε δίκιο μπορεί να μη σχετίζεται με την κοινωνική ιεραρχία ή με εκτιμήσεις, όπως η επιθυμία να είμαστε υπό την εύνοια ενός προϊσταμένου. Μπορεί, για παράδειγμα, να γίνεστε ανταγωνιστικοί με τον μεγαλύτερο αδελφό σας, αλλά να είστε πρόθυμοι να υποχωρήσετε μπροστά στον μικρότερο αδελφό σας ή το αντίστροφο. (Το γιατί ακριβώς συμβαίνει αυτό, τι είναι αυτό σε ένα άτομο που πυροδοτεί την ανάγκη κάποιου να έχει δίκιο είναι ένα ενδιαφέρον ερώτημα).
Τι λέμε στον εαυτό μας
Ίσως, η πιο συνηθισμένη εξήγηση που δίνουμε στον εαυτό μας για το γιατί συμπεριφερόμαστε με τον τρόπο που αναφέραμε είναι η εξής: έχουμε δίκιο. Αν πιστεύουμε ότι έχουμε δίκιο, τι να πούμε; Ότι κάνουμε λάθος; Γιατί να το κάνουμε αυτό;
Υπάρχει, χωρίς αμφιβολία, κάτι σε αυτό το σημείο. Δεν πρέπει να συμφωνούμε με τα ψέματα. Αλλά πρώτα, ακόμη και αυτός ο ισχυρισμός θα πρέπει να εξειδικευτεί. Μερικές φορές, μπορεί να είναι απολύτως σκόπιμο να εγκαταλείψουμε ένα θέμα παρά το γεγονός ότι έχουμε σοβαρούς λόγους να πιστεύουμε ότι έχουμε δίκιο. Ας πούμε ότι η μητέρα σας κάνει ένα αυθόρμητο σχόλιο που είναι αντίθετο με αυτό που είχατε πει. Αν ξέρετε ότι είχε ήδη μια κουραστική μέρα και δεν είναι σε θέση να τσακωθεί μαζί σας, το να επιμείνετε να υπερασπιστεί την άποψή της ή αλλιώς να παραδεχτεί ότι έχετε δίκιο μπορεί να είναι κακοί τρόποι αγενές και λάθος.
Το πιο σημαντικό είναι ότι, αν και σε κάποιες περιστάσεις μπορούμε εύλογα να πούμε στον εαυτό μας ότι επιμένουμε να έχουμε δίκιο επειδή έχουμε, αν παρουσιάζουμε ένα τακτικό μοτίβο, μάλλον κάτι άλλο συμβαίνει. Εξάλλου, είναι απίθανο να μην κάνουμε κάποιες φορές λάθος. Τι άλλο φταίει λοιπόν;
Ισχυρό προσωπικό συμφέρον
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι άνθρωποι έχουν ισχυρό κίνητρο να δηλώνουν ότι έχουν δίκιο παρά τα αντίθετα στοιχεία. Αυτή είναι η πιθανή εξήγηση του γιατί οι γιατροί ορισμένες φορές δεν αναγνωρίζουν τα λάθη τους. Παρόλο που διδάσκονται να αντιμετωπίζουν τα λάθη τους, σχεδόν ποτέ δεν το κάνουν.
Το κίνητρο δεν είναι δύσκολο να γίνει φανερό: Η ηθική λέει ναι, το ένστικτο λέει όχι. Για πολλούς επαγγελματίες, η παραδοχή λάθους είναι ενοχλητική και μπορεί να οδηγήσει σε κακή αξιολόγηση, μομφή ή ακόμη και απόλυση.
Τι δεν λέμε στον εαυτό μας
Υπάρχει και η ισχυρή υπόθεση ότι αυτό που τροφοδοτεί την ανάγκη μας να έχουμε πάντα δίκιο είναι συνήθως μια λανθασμένη μορφή υπερηφάνειας. Κάποιος που θαυμάζει αυθόρμητα τον εαυτό του και συμπεραίνει ότι έχει δίκιο με βάση πενιχρά στοιχεία, κινδυνεύει ιδιαίτερα να γίνει κάποιος που πρέπει να έχει πάντα δίκιο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η επιθυμία να σκέφτεται κανείς θετικά για τον εαυτό του και να το κάνουν και οι άλλοι είναι υγιής. Κάποια επιθυμία για ανωτερότητα είναι ίσως αναπόφευκτη και μπορεί να είναι επίσης υγιής όταν οδηγεί σε μια προσπάθεια για αριστεία. Το πρόβλημα με το να θέλουμε να έχουμε πάντα δίκιο είναι ότι η επιθυμία αυτή αποσυνδέεται από την πραγματική γνώση και τα επιτεύγματα.
Αναφέρθηκε προηγουμένως ότι υπάρχει κάτι που δεν είναι απόλυτα λογικό στο να αρνείσαι πάντα να παραδεχτείς ότι έκανες λάθος. Το πρόβλημα δεν έγκειται στο ότι το άτομο που έχει ανάγκη να έχει πάντα δίκιο αντιλαμβάνεται τα λάθη και την απώλεια ενός επιχειρήματος ως προσβολή του εαυτού του, ως υπονόμευση της θέσης του σε μια φανταστική ιεραρχία.
Και αυτό μπορεί να είναι λανθασμένο, ιδίως όταν το αντικείμενο της διαφωνίας δεν έχει καμία σημασία, αλλά υπάρχει κάτι πιο σημαντικό: δεν μπορούμε, στην πραγματικότητα, να αποκρούσουμε ένα πλήγμα στην υπερηφάνειά μας απλώς αρνούμενοι να παραδεχτούμε ότι αυτό συνέβη. Δεν μπορούμε να κάνουμε τους άλλους να μας βλέπουν ως σωστούς επιμένοντας σε αυτό. Γιατί στο τέλος αυτό που θα δουν είναι έναν άνθρωπο που δεν παραδέχεται ποτέ ότι έχασε σε μια διαφωνία.
Σίγουρα το λάθος μας δεν αποτελεί ένα επίτευγμα για το οποίο πρέπει να είμαστε υπερήφανοι. Μπορούμε, ίσως, να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε την ιδέα της δικής μας ανωτερότητας αγνοώντας την επίδραση που έχουμε στους άλλους, αλλά μόνο με το τίμημα του διαχωρισμού της αυτοεκτίμησης από την άποψη που έχουν οι άλλοι για εμάς.
Γι’ αυτό, λοιπόν, δεν είναι απόλυτα λογικό να αρνούμαστε να παραδεχτούμε τα λάθη: Μπορεί να καταλήξουμε να υπονομεύουμε τον ίδιο μας τον στόχο στο να μας βλέπουν θετικά. Και συνεπώς γινόμαστε δυσάρεστοι και αντιπαθείς στους άλλους, κάτι που προσπαθούμε να αποφύγουμε εξαρχής.
Το ζητούμενο είναι να μην διαχωρίζουμε εντελώς την άποψή μας για τον εαυτό μας από το τι πιστεύουν όλοι οι άλλοι για εμάς. Υπάρχει μια βαθιά ευαισθησία πίσω από ένα άτομο που πρέπει πάντα να έχει δίκιο. Ο δρόμος αυτός είναι ένας δρόμος που οδηγεί τελικά στην απομόνωση, σε ένα μέρος όπου κανείς δεν μας βλέπει όπως βλέπουμε εμείς τους εαυτούς μας. Σε ακραίες περιπτώσεις – όπως αυτή του ναρκισσισμού – το αποτέλεσμα δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια αυταπάτη.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου