Εσωστρέφεια vs Εξωστρέφεια

Είναι θέμα κατανόησης της προσωπικότητας του συντρόφου, φίλου, συνεργάτη σου μια αποτελεσματική και αρμονική αλληλεπίδραση. Η ανθρώπινη προσωπικότητα αποτελεί αντικείμενο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος στην ψυχολογία και ενώ οι θεωρίες της προσωπικότητας περικλείουν διάφορες πτυχές αυτής, η διάσταση της εξωστρέφειας - εσωστρέφειας έχει αποτελέσει βασικό παράγοντα για την ανάπτυξη κάθε θεωρητικού πλαισίου.

Εσωστρεφείς και εξωστρεφείς προσωπικότητες

Οι έννοιες της εσωστρέφειας και της εξωστρέφειας χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στην ψυχολογία από τον Carl Jung για να περιγράψουν τις πτυχές της ανθρώπινης προσωπικότητας ως μέρος ενός συλλογικού ασυνείδητου.

Ο Jung θεωρούσε την εξωστρέφεια και την εσωστρέφεια ως τους κύριους προσανατολισμούς της προσωπικότητας.

Σύμφωνα με τον Ελβετό ψυχίατρο και ψυχαναλυτή όλοι διαθέτουν μια εξωστρεφή και μια εσωστρεφή πλευρά με τη μια από αυτές να κυριαρχεί και είναι τόσο διαφορετικές οι δύο τους που παρουσιάζουν εντυπωσιακές αντιθέσεις.

«Όλοι γνωρίζουν εκείνους τους επιφυλακτικούς, διακριτικούς, μάλλον ντροπαλούς ανθρώπους που σχηματίζουν απόλυτη αντίθεση με τους ανοιχτούς, κοινωνικούς, ευχάριστους ή τουλάχιστον φιλικούς και προσιτούς χαρακτήρες που είναι σε καλή σχέση με όλους, ή διαπληκτίζονται με όλους, αλλά σχετίζονται πάντα μαζί τους με κάποιο τρόπο και με τη σειρά τους επηρεάζονται από αυτούς.» Carl Gustav Jung

Όταν, όμως, η εσωστρέφεια και η εξωστρέφεια αποτελούν δύο άκρα, τι υπάρχει ανάμεσά τους;

Ο Jung δέχτηκε πως υπάρχει και μια επιπλέον κατηγορία και παραδέχτηκε πως είναι δύσκολο να ορίσεις αν η ενέργεια αυτής της ομάδας έρχεται από έξω ή από μέσα. Περισσότερο φαίνεται να έρχεται και από τις δύο πλευρές με διαφορετικές διαβαθμίσεις στην κλίμακα εσωστρέφεια-εξωστρέφεια.

Τα άτομα αυτά διαθέτουν τις ποιότητες τόσο εσωστρέφειας όσο και της εξωστρέφειας και είναι σε θέση να προσαρμόζονται ανάλογα με τη διάθεση, το πλαίσιο, την κατάσταση, το στόχο, το περιβάλλον. Έτσι, μιλάμε για άτομα που βρίσκονται ψηλότερα στην κλίμακα προς την εσωστρέφεια ή την εξωστρέφεια ή κάπου στο μέσο αυτής.

Ο βαθμός της εσωστρέφειας ή της εξωστρέφειας έχει να κάνει με το πως επιλέγει ένα άτομο να χρησιμοποιήσει και να αποκαταστήσει την ενέργειά του και είναι παράγοντας κατανόησης του πώς ερμηνεύει τα εξωτερικά ερεθίσματα και πώς ανταποκρίνεται σε αυτά.

Οι δύο πλευρές έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα και σε καμία περίπτωση δεν τίθεται θέμα καλύτερου ή χειρότερου.

Εκείνο που είναι σημαντικό είναι η κατανόηση του που βρίσκεσαι στην κλίμακα καθώς κάτι τέτοιο μπορεί να καταδείξει τομείς στους οποίους υπάρχουν ελλείψεις. Επιπλέον, το να γνωρίζεις το βαθμό εξωστρέφειας ενός ατόμου με το οποίο συναναστρέφεσαι, σε βοηθά να το κατανοήσεις καλύτερα και να προσαρμόσεις τη συμπεριφορά σου απέναντί του.

Το ενδιαφέρον ενός εσωστρεφή κατευθύνεται εσωτερικά. Σκέφτεται, νιώθει και ενεργεί με τρόπους που το υποκείμενο είναι ο πρωταρχικός κινητήριος παράγοντας. Ο εξωστρεφής στρέφει το ενδιαφέρον του εξωτερικά στο περιβάλλον του. Σκέφτεται, νιώθει και ενεργεί περισσότερο σε σχέση με εξωτερικούς παράγοντες παρά εσωτερικά.

Εξωστρεφής και κοινωνικές εκδηλώσεις

Αν υπερισχύει η εξωστρεφής πλευρά σου, σε μια κοινωνική εκδήλωση απολαμβάνεις τις αλληλεπιδράσεις, τονώνεσαι και αναζωογονείσαι. Κυριαρχείς γεμάτος αυτοπεποίθηση με την έντονη παρουσία σου, τη δυνατή ομιλία, την καλή οπτική επαφή και την ιδιαίτερα ανοιχτή γλώσσα του σώματός σου. Είσαι έτοιμος για δράση, ρίσκο, γρήγορες αποφάσεις που οδηγούνται από το συναίσθημα της στιγμής και είναι πολύ εύκολο κάποιος ή κάτι να αποσπάσει την προσοχή σου.

Προσαρμόζεσαι χωρίς καμία προσπάθεια, είσαι ιδιαίτερα εκφραστικός, σου αρέσει να μιλάς και να είσαι το κέντρο της προσοχής.

Ωστόσο, παρά την αυτοπεποίθησή σου στο κοινωνικό περιβάλλον, όταν πρόκειται για τη λήψη μιας σοβαρής απόφασης νιώθεις πως χρειάζεσαι την καθοδήγηση και την υποστήριξη κάποιου άλλου ατόμου που θεωρείς κατάλληλο.

Εσωστρεφής και κοινωνικές εκδηλώσεις

Αν πάλι υπερισχύει η εσωστρεφής πλευρά σου, σε μια κοινωνική εκδήλωση εξαντλείσαι, η ενέργειά σου μειώνεται δραματικά και έπειτα χρειάζεσαι αρκετό χρόνο μόνος για να την αποκαταστήσεις και να ισορροπήσεις.

Είναι επόμενο να αποφεύγεις τις κοινωνικές εκδηλώσεις. Απολαμβάνεις περισσότερο τις συζητήσεις ένας προς έναν και είσαι κοινωνικός με τους ανθρώπους που σου είναι οικείοι.

Είσαι καλός ακροατής καθώς σου αρέσει περισσότερο να ακούς παρά να μιλάς, αναλύεις και σκέφτεσαι σε βάθος πριν πάρεις μια απόφαση. Γνωρίζεις καλά την έννοια της αυτεπίγνωσης και βασίζεσαι περισσότερο στον εαυτό σου παρά στο εξωτερικό περιβάλλον. Μέσα από τη συνεχή παρατήρηση μαθαίνεις και έχεις ακούσει αρκετές φορές να σε χαρακτηρίζουν ‘συνεσταλμένο’.

Εσωστρέφεια - εξωστρέφεια και δομή εγκεφάλου

Τι είναι, όμως, αυτό που σε κάνει να είσαι περισσότερο εσωστρεφής ή το αντίθετο;

Πολλές επιστημονικές έρευνες έχουν διεξαχθεί σχετικά με τις βιολογικές διαφοροποιήσεις που μπορεί να υπάρχουν και να σχετίζονται με τη δομή του εγκεφάλου και το πλαίσιο εσωστρέφεια-εξωστρέφεια. Ερευνητές όπως οι Fischer, Wik, & Frederickson, Lei, Yang, & Wu, Eysenck είναι μόνο μερικοί από εκείνους που μας έδωσαν σημαντικές πληροφορίες στο θέμα αυτό.

Σύμφωνα με τη νευροαπεικόνιση, οι εγκέφαλοι των εσωστρεφών και των εξωστρεφών διαφέρουν.

Υπάρχουν διαφοροποιήσεις στην εγκεφαλική ροή αίματος, στις περιοχές δραστηριότητας των νευρώνων και σε διαφορετικές ενεργοποιήσεις σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη λήψη αποφάσεων και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, τη λειτουργική και σημασιολογική μνήμη και γλώσσα και την επεξεργασία συναισθημάτων.

Εσωστρέφεια και εξωστρέφεια στις σχέσεις

Οι σχέσεις μεταξύ εσωστρεφών και εξωστρεφών μπορούν να είναι γεμάτες εμπόδια και παρανοήσεις καθώς έχουν πολύ διαφορετικές προτιμήσεις όσον αφορά την αλληλεπίδραση με τους άλλους.

Μια απλή τηλεφωνική συνομιλία που μπορεί να αποτελεί μια αυθόρμητη και απολαυστική δράση για έναν εξωστρεφή μπορεί να αποδειχθεί εντελώς ακατάλληλη και κουραστική για τον εσωστρεφή συνομιλητή. Μια συζήτηση με έναν κατακλυσμό πληροφοριών μπορεί να υπερδιεγείρει την εσωστρέφεια του συνομιλητή και να ερμηνευθεί ως αδιαφορία ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για υπερφόρτωση.

Στις σχέσεις όπου το ένα άτομο είναι εξωστρεφές και το άλλο εσωστρεφές, τα προβλήματα επικοινωνίας μπορεί να είναι υψίστης σημασίας με κάθε άτομο να παρανοεί το άλλο.

Ακόμα και η «γλώσσα» που μιλούν είναι διαφορετική. Επιπλέον, οι επιλογές διαφορετικών συνθηκών αναψυχής, εργασίας, μάθησης καθώς είναι σύμφωνες με τον τύπο της προσωπικότητάς τους δημιουργούν προβληματικές συνθήκες και πολλές φορές συγκρούσεις. Ακόμα και εκεί όμως, υπάρχουν διαφορές καθώς συχνά, οι εσωστρεφείς είναι λιγότερο διεκδικητικοί, λιγότερο πρόθυμοι να ανταγωνιστούν και προτιμούν να αποφύγουν εντελώς τις συγκρούσεις σε αντίθεση με τους εξωστρεφείς.

Όσο οι εξωστρεφείς αντλούν ενέργεια από εξωτερικά ερεθίσματα και λατρεύουν να μιλούν, οι εσωστρεφείς χρειάζονται χρόνο για να επεξεργαστούν και να διατυπώσουν τις σκέψεις τους, διεργασία που πολλές φορές τους κάνει να φαίνονται απομακρυσμένοι και αδιάφοροι.

Οι σχέσεις μεταξύ εξωστρεφών και εσωστρεφών φαντάζουν καταδικασμένες να αποτύχουν. Ωστόσο, αν αναλογιστείς πως η κύρια αιτία της εκάστοτε σύγκρουσης είναι η έλλειψη κατανόησης της άλλης πλευράς, βλέπεις πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Από τη στιγμή της αναγνώρισης και της αποδοχής της κάθε προσωπικότητας, η όποια αναντιστοιχία μπορεί να ξεπεραστεί στο πλαίσιο του σεβασμού, της ενσυναίσθησης και της προσαρμοστικότητας...και μερικά ακόμα ενδιαφέροντα στοιχεία.

Αλληλεπιδράσεις σε διάφορα πλαίσια

Το διαδίκτυο αποτελεί περισσότερο χώρο έκφρασης των εσωστρεφών παρά των εξωστρεφών ατόμων που προτιμούν τις παραδοσιακές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Οι χρήστες των κοινωνικών μέσων που δαπανούν περισσότερες από δύο ώρες καθημερινά σε αυτά θεωρούνται από τους εαυτούς τους και τους άλλους περισσότερο κοινωνικοί και εξωστρεφείς. (Harbaugh, 2010)

Οι εσωστρεφείς και οι εξωστρεφείς ανταποκρίνονται διαφορετικά στους τύπους εκπαίδευσης στο χώρο εργασίας. Σύμφωνα με τους O'Connor, Gardiner & Watson η εστίαση στη δημιουργία ιδεών είναι πιο αποτελεσματική για τους εξωστρεφείς έναντι της εστίασης στο άνοιγμα του νου και την άρση των διανοητικών εμποδίων που αποδεικνύεται ιδιαίτερα ευεργετική για τους εσωστρεφείς.

Οι εξωστρεφείς προτιμούν τις άμεσες ανταμοιβές καθώς τείνουν σε παρορμητικές συμπεριφορές με κίνητρο και ανταμοιβή και συχνά προτιμούν τα extreme sports και άλλες δραστηριότητες που ενέχουν ρίσκο. (Hirsh, Guindon, Morisano, & Peterson 2010)

Στις αλληλεπιδράσεις όπου υπάρχουν συνθετικές διεπαφές ανθρώπου-υπολογιστή με μεσολάβηση φωνής προτιμούμε εξωστρεφείς ή εσωστρεφείς φωνές ανάλογες και ταιριαστές με το εκάστοτε περιβάλλον.

Σύμφωνα με τους Min Lee & Nass τα άτομα αισθάνονται ισχυρότερη κοινωνική παρουσία όταν οι στερεότυποι εσωστρεφείς ρόλοι αντιπροσωπεύονται από μια εσωστρεφή φωνή υπολογιστή, όπως για παράδειγμα σε μια βιβλιοθήκη, παρά όταν εκπροσωπούνται από μια εξωστρεφή φωνή. Σε κοινωνικά πλαίσια όπως είναι οι πωλήσεις και το μάρκετινγκ οι επιλεγμένες φωνές θα πρέπει να εκδηλώνουν εξωστρέφεια για την αποτελεσματικότητα της αλληλεπίδρασης.

Οι εσωστρεφείς και οι εξωστρεφείς προτιμούν διαφορετικές δραστηριότητες αναψυχής. Οι δραστηριότητες κοινωνικής αναψυχής και μοναχικής αναψυχής έχουν αντίστοιχα τους οπαδούς τους. (Diener, Larson, & Emmons 1984)

Οι εξωστρεφείς και οι εσωστρεφείς έχουν πολύ διαφορετικά λεκτικά στυλ. Οι εξωστρεφείς τείνουν να μιλούν με πιο αφηρημένους όρους, ενώ οι εσωστρεφείς είναι πιο πιθανό να επικεντρώνονται σε συγκεκριμένα γεγονότα. (Beukeboom, Tanis, & Vermeulen 2012)

Οι εξωστρεφείς αντιλαμβάνονται και μαθαίνουν καλύτερα μέσα από την αλληλεπίδραση και τις ομαδικές διαδικασίες που περιλαμβάνουν στοιχεία παιχνιδιού. Οι εσωστρεφείς από την άλλη πλευρά προτιμούν να λαμβάνουν την πληροφορία πρώτα και να ενεργούν αργότερα, να εργάζονται μόνοι και να παρουσιάζουν τη δουλειά τους με τρόπο που τους επιτρέπει να διατηρούν το απόρρητό τους, προτιμώντας τη διαλείπουσα επικοινωνία παρά τη συνεχή. (Codish & Ravid 2014)

Τέλος, οι εξωστρεφείς εμφανίζουν καλύτερη απόδοση στους μαθησιακούς στόχους όταν ανταμείβονται, ενώ οι εσωστρεφείς εμφανίζουν μεγαλύτερη ευαισθησία στην τιμωρία. (Pickering, Corr, Powell, Kumari, Thornton, & Gray, 1995)