Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία: 5. Ελληνορωμαϊκή εποχή (31 π.Χ.-330 μ.Χ.)

5.4.Β. Λυρική ποίηση

Επιγράμματα συνθέσαν στα ελληνορωμαϊκά χρόνια πολλοί. Προς το τέλος του 1ου π.Χ. αιώνα έζησε και έγραψε ο Κριναγόρας από τη Μυτιλήνη, τον 1ο μ.Χ. αιώνα ο Φίλιππος και ο Αντίπατρος από τη Θεσσαλονίκη, ο Αντίφιλος από το Βυζάντιο, ο σατιρικός Λουκίλιος κ.ά.π. Τον ίδιο αιώνα έγραψε και ο Λεωνίδας από την Αλεξάνδρεια τα ισόψηφα επιγράμματά του, όπου τα γράμματα, αν διαβαστούν ως αριθμοί, δίνουν το ίδιο πάντα άθροισμα, και στο γύρισμα προς τον 2ο μ.Χ. αιώνα ο Νικόδημος από την Ηράκλεια τα ανακυκλωτικά του επιγράμματα, που διαβάζονται και ίσια και ανάποδα. Παρόμοια τεχνοπαίγνια απαιτούν επιδεξιότητα και γνώση· αποτελούν όμως και σημεία ποιητικής παρακμής.

Το δεύτερο λυρικό είδος που καλλιεργήθηκε στα ελληνορωμαϊκά χρόνια ήταν οι Ύμνοι. Στον 2ο μ.Χ. αιώνα ανήκουν οι ύμνοι του Μεσομήδη από την Κρήτη Εἰς Καλλιόπειαν, Εἰς Ἥλιον, Εἰς Νέμεσιν, Εἰς Φύσιν, Εἰς Ἶσιν κλπ., σημαντικοί όχι τόσο για την ποιητική τους αξία, όσο γιατί στους τρεις πρώτους τα χειρόγραφα μας διασώζουν και τη μελωδία τους, καταγραμμένη με τα αρχαία μουσικά σημεία.

Στον 2ο ή 3ο μ.Χ. αιώνα χρονολογούνται 87 σύντομοι λατρευτικοί ύμνοι που μας παραδόθηκαν ως προσφορά του μυθικού Ορφέα προς τον Μουσαίο. Γραμμένοι σε δακτυλικό εξάμετρο, οι Ορφικοί ύμνοι καμιά δεν έχουν σχέση με τον Ορφέα και ελάχιστη με τον ορφισμό· μας ενδιαφέρουν όμως για τη μεγάλη ποικιλία των θεών που εξυμνούν και για τον ποιητικό τους τρόπο, όπου τα παραδοσιακά ή νεόκοπα λατρευτικά επίθετα ακολουθούν αραδιαστά το ένα το άλλο. Ένα δείγμα από τον ύμνο Εἰς Φύσιν:

Ὦ Φύσι, παμμήτειρα θεά, πολυμήχανε μῆτερ,
οὐρανία, πρέσβειρα, πολύκτιτε δαῖμον, ἄνασσα,
πανδαμάτωρ, ἀδάμαστε, κυβερνήτειρα…

Από τα άλλα λυρικά έργα της Ελληνορωμαϊκής εποχής αξιομνημόνευτα είναι τα ψευδεπίγραφα Ανακρεόντεια, μια συλλογή από εξήντα λιανοτράγουδα, όπου εγκωμιάζονται, με τον τρόπο του Ανακρέοντα, οι χαρές της ζωής. Πιο σημαντικοί για μας οι Αἰσώπειοι μυθίαμβοι ενός ελληνοθρεμμένου Ρωμαίου, του Βάβριου, που γύρω στα 100 μ.Χ. αφηγήθηκε μύθους του Αισώπου και άλλες ιστοριούλες ποιητικά, σε απλή γλώσσα και μέτρο χωλιαμβικό - όπου για πρώτη φορά βλέπουμε να παίζουν ρόλο όχι μόνο ο χρόνος των συλλαβών αλλά και ο δυναμικός τονισμός τους. Το έργο είχε μεγάλη επιτυχία και αξιοποιήθηκε νωρίς ως διδακτικό ανάγνωσμα στα σχολεία.