Μάσκα: Η συνήθεια που έγινε λατρεία

Η μάσκα είναι ένα πολύ αγαπημένο αντικείμενο για τον άνθρωπο. Τόσο αγαπημένο που τον έχει εμπνεύσει να τη χρησιμοποιεί ακόμη και χωρίς να χρειάζεται να τη φορά. Είναι το τέχνασμα που επινόησε από πολύ νωρίς και για πολλούς λόγους.

Στην εξέλιξή του φορά μάσκα για να μεταμφιεστεί, για να επικοινωνήσει με πνεύματα, για να παραδοθεί σε παράνομες απολαύσεις, για να κρύψει την ταυτότητα ή τα συναισθήματά του. Φορά μάσκα για να εξυγιανθεί, να εξυψωθεί, να γίνει αρεστός, σύννομος και αποδεκτός. Φορά μάσκα για να συνδιαλλαγεί με τον συνάνθρωπό του και με τον ανώτερο εαυτό του.

Φορά μάσκα γιατί αναγνωρίζει τη δυσκαμψία του να ανταποκριθεί σε όλους τους ρόλους που αναμένονται από εκείνον στην εκάστοτε συχνότητα και ορθότητα. Ένα δεκανίκι όμως είναι ένας γρήγορος τρόπος για να ξεμπερδεύει κάποιος με τις πολλές απαιτήσεις μεγιστοποιώντας το κέρδος και ελαχιστοποιώντας τις ζημιές σε μια ισορροπία μάλλον εύθραυστη. Η μάσκα λοιπόν είναι ένα ωραίο μέσο για την επίτευξη του επιθυμητού στόχου ειδικά σε περιβάλλον ευρείας ανταπόκρισης και αποδοχής. Η μάσκα πια δεν βαραίνει τον άνθρωπο ως ανήθικο ή ως αφελή. Περισσότερο τον εμφανίζει σαν απλό καταφερτζή και αυτό δεν φαίνεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις για τον ίδιο με μια πρώτη ματιά.

Έχει αξία όμως να αναρωτηθεί κανείς τι θα μπορούσε να υπάρχει στον αντίποδα του τεχνάσματος της μάσκας. Για παράδειγμα μια εναλλακτική θα μπορούσε να είναι οι λιγότερες απαιτήσεις από τον εαυτό του και κατ’ επέκταση και από τους άλλους. Οι μειωμένες προσδοκίες θα μπορούσαν να ευνοούν μια πιο χαλαρή διάθεση και η αποδοχή θα ερχόταν πιο φυσικά και όχι μηχανικά όπως μέσω της μάσκας. Μια ακόμη εναλλακτική στη μάσκα θα μπορούσε να είναι η έκθεση των αδυναμιών. Ο άνθρωπος θα μπορούσε να τολμά να εμφανίζεται τρωτός και αυθεντικός και να διαχειρίζεται τις προκληθείσες συγκρούσεις με σθένος και όχι με αναβολή όπως μέσω της μάσκας. Και οι δυο εναλλακτικές όμως υπονοούν καταβολή προσπάθειας από τον άνθρωπο στον οποίο πάντα άρεσαν οι μηχανές και τα τεχνάσματα που δουλεύουν για αυτόν και που του εξοικονομούν μια κάποιου είδους ενέργεια.

Με μια πιο διεισδυτική δεύτερη ματιά όμως μπορεί κάποιος να δει τον κίνδυνο για εθισμό σε ένα τόσο δελεαστικό τέχνασμα. Το πρόβλημα ξεκινά στην αδυναμία του ανθρώπου να απαλλαγεί από τη μάσκα που έχει φορέσει όταν εκείνος το θελήσει. Η μάσκα είναι εξορισμού προσωρινή όσο δηλαδή διαρκεί η διεκπαιρέωση ενός στόχου. Όταν ο στόχος αλλάζει αλλά η μάσκα μένει η ίδια τότε ο άνθρωπος που τη φορά μάλλον θα τα βρεί σκούρα.

Λίγο παραπέρα από τον κίνδυνο του εθισμού στη μάσκα βρίσκεται και ο κίνδυνος εξαπάτησης του ίδιου του εαυτού. Ο άνθρωπος που φορά μάσκα καταλήγει στη μάσκα που φορά τον άνθρωπο. Η ταύτιση με τη μάσκα και το θόλωμα της αντίληψης του πραγματικού εαυτού αναστέλλουν την περαιτέρω ανάπτυξη και φράζουν τα περιθώρια βελτίωσης. Ο άνθρωπος που φορά μάσκα έχει προτιμήσει την ευκολία της κάλπικης τελειότητας έναντι της ευκαιρίας για ουσιαστική εξέλιξη. Το κανάλι επικοινωνίας με τον πραγματικό εαυτό έχει κοπεί και άρα η δυνατότητα για ανατροφοδότηση και εποικοδομητικό συγχρωτισμό.

Μπορεί λοιπόν η μάσκα να φαντάζει σαν μια ανακουφιστική λύση για τον άνθρωπο που προσπαθεί να σφυρηλατήσει την εικόνα του σε μια ιδεατή αλλά μπορεί να είναι και από μόνη της μια πλάνη που χρειάζεται μέτρο. Ίσως γι' αυτό τον 16ο αιώνα οι Βενετοί που αναγνώρισαν την κατάχρησης της την περιόρισαν στην περίοδο του καρναβαλιού. Εμείς για πόσο ακόμη θα τις φοράμε;