Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, 1. Η τέχνη στην Ελλάδα κατά τους «Σκοτεινούς Αιώνες» και τη γεωμετρική περίοδο

1.8. Η ανάπτυξη της πηλοπλαστικής, της χαλκοτεχνίας και της μικροτεχνίας

Παράλληλα με την αγγειογραφία αναπτύσσεται και η πλαστική σε πηλό, σε χαλκό καθώς και σε κόκαλο και (σπανιότερα) σε ελεφαντόδοντο. Αρκετά διαδεδομένα πρέπει να ήταν και τα αγάλματα από ξύλο, τα οποία όμως δεν σώθηκαν, επειδή στην Ελλάδα οι συνθήκες δεν ευνοούν τη διατήρηση του υλικού αυτού. Τα πήλινα αγαλμάτια είναι τα απλούστερα από κατασκευαστική άποψη έργα και τα συναντούμε ήδη από τον 10ο αιώνα π.Χ. κυρίως ως αναθήματα σε ιερά, όπως το ιερό του Δία στην Ολυμπία. Τα περισσότερα από αυτά είναι πολύ απλές και άτεχνες μορφές, πλασμένες ελεύθερα με το χέρι χωρίς τη χρήση μήτρας. Οι άνθρωποι, άνδρες ή γυναίκες, είναι γυμνοί και έχουν τα χέρια υψωμένα. Έχει υποστηριχθεί (με βάση ανάλογα ειδώλια της μυκηναϊκής εποχής) ότι οι μορφές αυτές μπορεί να είναι απεικονίσεις θεών που επιφαίνονται, δηλαδή φανερώνονται στους λατρευτές τους· δεν αποκλείεται όμως να παρουσιάζουν τους ίδιους τους λατρευτές σε στάση προσευχής. Υπάρχουν όμως και πιο περίτεχνα πήλινα έργα. Το πιο εντυπωσιακό από αυτά είναι ένα αγαλμάτιο Κενταύρου που βρέθηκε σε έναν τάφο στο Λευκαντί της Εύβοιας.

 

Τα χάλκινα αγαλμάτια εμφανίζονται αργότερα, τον 8ο αιώνα π.Χ., και την τεχνική της κατασκευής τους φαίνεται ότι οι Έλληνες την πήραν από την Ανατολή. Πρόκειται για μικρά έργα (το ύψος τους σπάνια ξεπερνά τα 20 εκ.), πολλά από τα οποία διακοσμούσαν τους μεγάλους χάλκινους τρίποδες, που ήταν, όπως είδαμε, σύμβολα πλούτου και δύναμης και μπορούσαν να δίνονται ως βραβεία σε μεγάλους αγώνες ή να αφιερώνονται στους θεούς. Οι τρίποδες αυτοί είναι, όπως δηλώνει το όνομά τους, λέβητες με τρία πόδια, που τους επέτρεπαν να τοποθετούνται επάνω στη φωτιά· το ημισφαιρικό τους σώμα είναι κατασκευασμένο από σφυρήλατο έλασμα χαλκού, ενώ τα πόδια, που καρφώνονταν επάνω στο σώμα, είναι χυτευτά και διακοσμούνται με ανάγλυφα γεωμετρικά μοτίβα, ανάμεσα στα οποία υπάρχουν μερικές φορές και παραστάσεις. Δύο μεγάλες, στρογγυλές χάλκινες λαβές, συμμετρικά τοποθετημένες, επέτρεπαν τη μεταφορά των τριπόδων. Πλαστικό διάκοσμο αποκτούν οι τρίποδες από τον 8ο αιώνα π.Χ. Τα χάλκινα αγαλμάτια ήταν κατά κανόνα στερεωμένα επάνω στις λαβές, όπως δείχνει το σχέδιο, ή τις περιέβαλλαν συμμετρικά. Αρχικά οι μορφές είναι ζώα (κυρίως άλογα) και αργότερα όρθιοι γυμνοί άνδρες με περίζωμα και συχνά επίσης με κράνος, που κραδαίνουν δόρυ με το υψωμένο δεξί χέρι ενώ κρατούν από το χαλινάρι ένα άλογο. Σπανιότερα εμφανίζονται μυθικά όντα, όπως Μινώταυροι, δηλαδή άνδρες με κεφάλι ταύρου. Οι άνδρες με το δόρυ και το άλογο φέρνουν στον νου την εικόνα του τυπικού αριστοκράτη της εποχής αυτής, που ήταν, όπως είδαμε, πολεμιστής και ιππέας.