Schopenhauer: Στο τέλος, η εσωτερική φτώχεια προκαλεί και την εξωτερική

Έτσι, προκύπτει πως είναι σοφότερο να φροντίζει κάνεις για τη διατήρηση της υγείας του και την ανάπτυξη των ικανοτήτων του παρά για την απόκτηση πλούτου, κάτι που πάντως δεν πρέπει να οδηγήσει στην παρερμηνεία ότι θα έπρεπε κανείς να παραμελήσει τα αναγκαία και προσήκοντα στη ζωή του. Αλλά αληθινά πλούτη, δηλαδή υπεραφθονία, ελάχιστα μπορούν να συμβάλουν στην ευτυχία μας. Γι’ αυτό πολλοί πλούσιοι νιώθουν δυστυχισμένοι, γιατί δεν έχουν πραγματική πνευματική μόρφωση, δεν έχουν γνώσεις, κι έτσι δεν έχουν ένα οποιοδήποτε αντικειμενικό ενδιαφέρον που θα τους καθιστούσε ικανούς ν’ ασχοληθούν με πνευματικά πράγματα. Γιατί ό,τι μπορούν να προσφέρουν τα πλούτη, πέρα από την ικανοποίηση των πραγματικών και φυσικών αναγκών, επηρεάζει ελάχιστα την ευχάριστη διάθεσή μας· πιο πολύ τη διαταράσσει μέσα από τις πολλές και αναπόφευκτες έγνοιες που δημιουργεί η διατήρηση μιας μεγάλης περιουσίας. Εν τούτοις οι άνθρωποι προσπαθούν χίλιες φορές πιο πολύ ν’ αποκτήσουν πλούτη παρά πνευματική μόρφωσή.

Ενώ είναι βέβαιο πως το τι είναι κανείς συμβάλλει στην ευτυχία του πολύ περισσότερο από το τι έχει. Έτσι βλέπουμε κάποιον πολυάσχολο να μοχθεί από το πρωί ως το βράδυ, ακατάπαυστα σαν τις μέλισσες, για να μεγαλώσει τα ήδη υπάρχοντα πλούτη του. Πέρα από τον στενό ορίζοντα του χοίρου των μέσων που χρειάζονται για τον σκοπό αυτό, δεν ξέρει τίποτα· το πνεύμα του είναι κενό και επομένως δεν είναι επιδεκτικός για τίποτε άλλο. Οι υψηλότερες απολαύσεις, oι πνευματικές, του είναι απρόσιτες· με τις σύντομες αισθησιακές απολαύσεις, που κοστίζουν λίγο χρόνο αλλά πολλά χρήματα, και τις οποίες επιτρέπει στον εαυτό του από καιρό σε καιρό, προσπαθεί μάταια ν’ αντικαταστήσει εκείνες τις άλλες. Στο τέλος της ζωής του, σαν αποτέλεσμα της ζωής του, αν η τύχη του ήταν καλή, έχει πράγματι να παρουσιάσει ένα σωρό λεφτά, τα οποία αφήνει στους κληρονόμους του για να τ’ αυξήσουν κι άλλο ή να τα σπαταλήσουν. Μια τέτοια σταδιοδρομία, αν και πορεμένη με σοβαρούς και σπουδαιοφανείς τρόπους και ύφος, είναι επομένως το ίδιο ανόητη όπως και η σταδιοδρομία κάποιου που είχε σαν σύμβολο τον σκούφο του γελωτοποιού.

Αυτό λοιπόν που έχει κανένας στον ίδιο του τον εαυτό είναι το πιο σημαντικό για την ευτυχία του. Μόνο που επειδή κατά κανόνα είναι κάπως λίγο, οι περισσότεροι από εκείνους που έχουν ξεπεράσει τον αγώνα για τις βασικές βιοτικές ανάγκες νιώθουν στην ουσία το ίδιο δυστυχισμένοι όσο και αυτοί που ακόμα παιδεύονται. Το κενό μέσα τους, το άχρωμο, ανιαρό της συνείδησής τους, η φτώχεια του πνεύματός τους, τους οδηγεί σε συντροφιές που όμως αποτελούνται από όμοιους. Γιατί similis simili gaudet [το όμοιο συναναστρέφεται με το όμοιο- πρβλ. και Όμηρος, Οδύσσεια ρ 218]. Και από κοινού επιδίδονται στο κυνήγι της εφήμερης ψυχαγωγίας, που καταρχήν την αναζητούν σε αισθησιακές απολαύσεις, σε κάθε λογής διασκεδάσεις και τελικά σε παρεκτροπές. Η πηγή της φοβερής σπατάλης με την οποία κάποιος γόνος πλούσιας οικογένειας καταναλώνει τη μεγάλη κληρονομιά που του αναλογεί μέσα σε συχνά απίστευτα σύντομο χρονικό διάστημα, δεν είναι πράγματι καμία άλλη από την πλήξη η οποία απορρέει από την πνευματική φτώχεια και κενότητα για την οποία μιλήσαμε. Ένας τέτοιος νεαρός- μπαίνει στον κόσμο εξωτερικά μεν πλούσιος, εσωτερικά όμως φτωχός, και θέλοντας να τα παίρνει όλα απ’ έξω, προσπαθεί μάταια ν’ αντικαταστήσει με τα εξωτερικά πλούτη τα εσωτερικά — όπως οι γέροι που προσπαθούν να πάρουν δυνάμεις μέσα από το άχνισμα νεαρών κοριτσιών. Στο τέλος, η εσωτερική φτώχεια προκαλεί και την εξωτερική.

Arthur Schopenhauer, Το ασήμαντο αιώνια επαινούν