Η έκφραση των συναισθημάτων ως δείκτης ψυχικής υγείας

Είναι αδιαμφισβήτητο πως ζούμε στην εποχή της «ψηφιακής εικόνας». Η τεχνολογία έχει αναπτυχθεί με τέτοιον τρόπο όπου ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό επαγγελμάτων αναπτύσσουν τη λεγόμενη «ψηφιακή τους επιχείρηση». Τα πάντα κινούνται με απίστευτες ταχύτητες, η πληροφορία μεταφέρεται σε κλάσματα του δευτερολέπτου από τη μία άκρη της γης στην άλλη, ενώ η γνώση εξαπλώνεται εκθετικά.

Πώς επηρεάζει η σύγχρονη τεχνολογική έξαρση το κομμάτι των ανθρωπίνων σχέσεων

Θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει αυτήν την εποχή ως την ιδανικότερη από άποψη αμεσότητας και ποιότητας γνώσεων. Οι διανθρώπινες σχέσεις περιλαμβάνουν ένα φάσμα από ευρύτερες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις (εργασιακές) έως και προσωπκές (φιλικές, ερωτικές). Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος αυτής της κατηγοριοποίησης, η «ψηφιακή εποχή» φαίνεται να έχει επηρεάσει κατά πολύ τον φυσικό τρόπο προσέγγισης και αλληλεπίδρασης των ατόμων.

Σύμφωνα με μία πρόσφατη μελέτη, τα dating apps και τα chats έχουν μεταλλάξει τον τρόπο προσέγγισης, επιταχύνοντας ή ακόμη και απαλείφοντας πλήρως τη διαδικασία του φλερτ μεταξύ των δύο φύλων, ενώ άλλες μελέτες καταδεικνύουν πιο παγερές ως και «ρομποτικές» συμπεριφορές, με αποκλειστικό σκοπό την ερωτική συνεύρεση.

Άλλη μελέτη διεξήχθη σε πληθυσμό 3.461 κοριτσιών ηλικίας 8-12 ετών στις Η.Π.Α, με σκοπό να εξετάσει τα επίπεδα ευεξίας που δημιουργούν οι σχέσεις από τα social media συμπεριλαμβανομένων των video games, την ηλεκτρονική αλληλογραφία, τη συνομιλία μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων και των βίντεο - κλήσεων από τα μέσα κοινωνικής δικτύωση, σε σύγκριση με την κατ' ιδίαν επικοινωνία. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα αρνητικά επίπεδα ευεξίας ήταν θετικά συσχετιζόμενα με την διαδικτυακή επικοινωνία, ενώ αντίθετα η επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο (face to face) είχε θετικό πρόσημο για την προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη του ατόμου.

Προσωπική και Ψηφιακή Επικοινωνία

Η προσωπική επικοινωνία σε σχέση με την ψηφιακή, φαίνεται να διατηρεί πλεονεκτικότερη θέση στην ανάπτυξη μίας υγιούς συμπεριφοράς και στο χτίσιμο δημιουργικών σχέσεων. Η «κατ' ιδίαν επικοινωνία», αποτελεί μία αρχέγονη ανάγκη κοινωνικοποίησης. Ενεργοποιεί τις βασικές αισθήσεις του ατόμου (όραση, ακοή, όσφρηση, γεύση, αφή), ενώ ταυτόχρονα κινητοποιεί σκέψεις και συναισθήματα. Μέσα από τον προσωπικό διάλογο και την επικοινωνία το άτομο κατά κύριο λόγο εισέρχεται σε ένα υποσυνείδητο ταξίδι αυτοαντίληψης και αυτοαποκάλυψης, ενώ παράλληλα καθίσταται πρόθυμος στο να ακούσει, να αφουγκραστεί και να αποδεχτεί τις ανάγκες και τη διαφορετικότητα του άλλου.

Σε σχετική μελέτη ζευγάρια που εξέφραζαν περισσότερο τα συναισθήματα και τις ανάγκες τους τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο σχέσης, τόσο δυνατότερη γινόταν η σχέση, με αποτέλεσμα να χτίζουν από κοινού θετικά συναισθήματα αυτοεκτίμησης, αλληλοβοήθειας και αλληλοπροσφοράς. Αντίθετα οι σχέσεις που ήταν λιγότερο επικοινωνιακές και δεν εξέφραζαν τις προσωπικές ανάγκες και τα συναισθήματά τους, παρουσίαζαν μεγαλύτερα επίπεδα στρες, εσωτερικές συγκρούσεις, συναισθηματική αποστασιοποίηση και αρνητικές σκέψεις για τη ζωή.

Ένα από τα βασικότερα λάθη στην επικοινωνία συμβαίνει όταν οι άνθρωποι συγχέουν τη συναισθηματική τους έκφραση (διαδικασία) με την αποδοχή ή την απόρριψη (αποτέλεσμα).

Στην πραγματικότητα αυτές οι δύο συμπίπτουσες καταστάσεις αποτελούν ταυτόχρονα και δύο διαφορετικές πραγματικότητες. Η συναισθηματική έκφραση (διαδικασία) αναφέρεται στην έκφραση του υπερσυνειδητού μας κόσμου, της διαίσθησής μας, της δημιουργικής μας αλήθειας και στον τρόπο με τον οποίο επιλέγουμε να την επικοινωνήσουμε με το περιβάλλον μας. Από την άλλη η αποδοχή ή η απόρριψη (αποτέλεσμα) αποτελεί μία πολυπαραγοντική κατάσταση.

Είναι γεγονός ότι το υποκείμενο (αποδέκτης) πιθανόν να αποδοκιμάσει ή να μην αποδεχτεί πλήρως τις σκέψεις μας, ή τις προθέσεις μας, δεδομένου ότι η διαφορετικότητά του, οι αντιλήψεις και βιώματά του δεν είναι πάντοτε συμβατά με τα δικά μας. Η διαφορετικότητα του άλλου, όμως, σε καμία περίπτωση δεν σηματοδοτεί την απόρριψή μας ως προσωπικότητα.

Ο μόνος που πραγματικά μπορεί να μας απορρίψει είμαστε αποκλειστικά εμείς οι ίδιοι. Αυτός είναι ένας λόγος κατά τον οποίο πολλές φορές φοβόμαστε να “ανοιχτούμε συναισθηματικά” στην ιδέα και μόνο ότι θα απορριφθούμε.

Η έκθεση του εαυτού στις φοβίες του συντελεί στην αυτογνωσία

Όμως, πώς είναι δυνατόν να γνωρίσει κανείς καλύτερα τον εαυτό του εάν δεν εκτεθεί σε ό,τι τον φοβίζει; Συχνά ο φόβος της μη αποδοχής, σηματοδοτεί τον φόβο μίας προκαταβολικής απόρριψης των συναισθημάτων του ίδιου μας του εαυτού. Φανταστείτε την επικοινωνία με τη μορφή ενός ταξιδιού. Η συναισθηματική έκφραση αποτελεί τη διαδρομή, ενώ το αποτέλεσμα τον προορισμό. Η συναισθηματική έκφραση είναι το μέσο συναισθηματικής απελευθέρωσης από τα πρέπει και το μέσον επίγνωσης των θέλω. Το αποτέλεσμα είναι η τελική έκβαση μίας προσπάθειας αυτογνωσίας.

Η διαδικασία με το αποτέλεσμα αποτελούν δύο διαφορετικές συνιστώσες. Πολλές φορές όμως τείνουμε να συγχέουμε αυτά τα δύο, μετατρέποντας το αποτέλεσμα ως κύριο μέλημα και αυτοσκοπό, χάνοντας ή παραγκωνίζοντας τη μαγεία της διαδικασίας, που οδηγεί στο «γνώθι σ’ αυτόν». Μέσα από αυτήν την άγνοια της αξίας της διαδικασίας, οδηγούμαστε στην καλλιέργεια και συντήρηση ενός φαύλου κύκλου αρνητικών πυρηνικών πεποιθήσεων και στην επιβεβαίωση αυτοεκπληρούμενων προφητειών του τύπου: «αφού δεν είχα ή δεν θα έχω το επιθυμητό αποτέλεσμα δεν αξίζει να προσπαθήσω ή να ξαναπροσπαθήσω γι αυτό που θέλω ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα». Με αυτόν τον τρόπο τροφοδοτούμε υποσυνείδητα ένα νοητικό σχήμα αρνητικών συνδέσεων με τελικό αποδέκτη τη συναισθηματική μας καθήλωση.

Εάν το αποτέλεσμα ενδεχομένως να μην καταλήξει έτσι όπως επιδιώκουμε δε σημαίνει ότι δεν άξιζε ή δεν αξίζει η ίδια η διαδικασία. Όσο περισσότερο ταυτίζουμε τη διαδικασία με το αποτέλεσμα, τόσο περισσότερο καλλιεργούμε στον εαυτό μας συναισθηματικά μπλοκαρίσματα και γνωστικές διαστρεβλώσεις των θέλω έναντι των πρέπει. Σε αυτήν τη ψευδαίσθηση-προφύλαξη από τη «συναισθηματική μας έκθεση» έρχεται να συνηγορήσει «η ψηφιακή εποχή», όπου μέσα από ένα «αόρατο πλέγμα επικοινωνιακής αποστασιοποίησης», ανυψώνουμε οικειοθελώς ένα προστατευτικό τοίχος συναισθηματικής αποστασιοποίησης από την προσωπική επικοινωνία και ταυτόχρονα από την συνειδητότητα του ίδιου μας του εαυτού.

Θυμηθείτε πως όσο περισσότερο κουβαλάμε μέσα μας καταπιεσμένα και μη εκφραζόμενα συναισθήματα (θετικά ή αρνητικά), τόσο περισσότερο προσθέτουμε ψυχικό βάρος, και όσο περισσότερο δεν τα επικοινωνούμε, τόσο περισσότερο βιώνουμε εσωτερικές συγκρούσεις και ανασφάλειες. Είναι λοιπόν, στην ευεργετική μας ευχέρεια να αναλάβουμε την ευθύνη για τον εαυτό μας και για το είδος των σχέσεων που επιθυμούμε έτσι ώστε να χτίσουμε αυτό που πραγματικά μας εκφράζει και μας κάνει ευτυχισμένους.