Ο Σωκρατικός Διάλογος

Ο Σωκρατικός Διάλογος δεν λειτουργεί με την προϋπόθεση να ανασκευάσει τις συνθήκες κατανόησης και να υποστηρίξει μια νεκρή αντικειμενικοποίηση της διυποκειμενικής συναίνεσης.

 

Επίσης ούτε κινείται στα επίπεδα (που τον θέλουν πολλές ψυχαναλυτικές γνωσιακές ψυχοθεραπείες και όχι μόνο) ενός πρακτικού μπιχεβιορισμού και γνωσιακής   «εισαγωγικοποίησης»  του υποκειμένου, όπου το άτομο καλείται να διαπαιδαγωγηθεί μέσω μιας μιμητικής προσαρμογής και να εξασφαλίσει τα γνωσιακά πλαίσια της αυτοσυντήρησης του, χωρίς να τίθεται το φιλοσοφικό ερώτημα της εξασφάλισης της αυτονομίας τόσο της σκέψης όσο και της πράξης. Ο Σωκρατικός Διάλογος αποτελεί την πλατωνική τεραγωνική ρίζα, της πράξης που συμπυκνώνεται στο «το τα εαυτού πράττειν» (Χαρμίδης 161b,& Τίμαιος 72a ).

Η Μαιευτική και η Διαλεκτική είναι η συζήτηση που διέπεται από κανόνες μεταξύ ατόμων που έχουν από πριν συνομολογήσει ότι θα επιδοθούν στην εξέταση εννοιών ηθικών, λογικών και οντολογικών, προς αναζήτηση της αλήθειας χωρίς να παρεισφρέουν “οιήσεις” ή προσωπικές εμπάθειες και δοξασίες. Η Σωκρατική Μαιευτική, η μέθοδος που εφάρμοζε ο Σωκράτης για να διαπλάσει τις ψυχές των νεαρών Αθηναίων, έχει ως στόχο την αναζήτηση όχι τής διά τής αποκαλύψεως αλήθειας , αλλά δια της Λογικής. Ο Lebon γράφει στο Wise Therapy: “Σύμφωνα με τους Πλατωνικούς Διαλόγους, ο Σωκράτης συνήθως άρχιζε την έρευνά του για την “εξετασμένη ζωή” με ένα αίτημα για συλλογισμό ή ορισμό κάποιας βασικής έννοιας. Η Φιλοσοφική Συμβουλευτική έχει πολλά κοινά με την Σωκρατική προσέγγιση ότι δηλαδή μπορεί ο σύμβουλος να γίνει η “μαία” των ιδεών του επισκέπτη”. ‘Έτσι ο ορισμός κάποιας συγκεκριμένης έννοιας, πχ. Αρετή, γίνεται το αντικείμενο της αμοιβαίας έρευνας.

 

Δεν πρόκειται όμως για μια ακαδημαϊκή και βερμπαλιστική συζήτηση γύρω από θέματα φιλοσοφίας. Ο βασικός στόχος της Μαιευτικής, της κριτικής ανάλυσης των εννοιών των πραγμάτων, είναι να μπορέσει ο άνθρωπος να εφαρμόσει την αποκτημένη γνώση σε διάφορες περιπτώσεις της ζωής του. Για να μπορέσει όμως το υποκείμενο να φτάσει στη Γνώση αναγκαίο είναι να βρεθεί πρώτα σε Aπορία.

 

Η Σωκρατική Μαιευτική οδηγεί σταδιακά το άτομο στην Aπορία για να μπορέσει μετά να το εισάγει στη Διαλεκτική, που είναι το ανώτερο στάδιο της γνωστικής διαδικασίας. Η απορία, (η λέξη από τους αντίστοιχους διαλόγους του Πλάτωνος) είναι η κατάληξη της αμφισβήτησης των θέσεων, των πλανημένων ιδεών, είναι η άρση των εμποδίων, η κατάσταση στην οποία θα βρεθεί το άτομο όταν, μέσα από τη Μαιευτική, θα αναγνωρίσει ότι δεν ξέρει τίποτα : “ότι, ω φίλε, ούκ οίει αυτώ επίστασθαι ούκ επιστάμενος” (Σωκράτης, Πλάτωνος, Αλκιβιάδης” (Τώρα φίλε, δεν νομίζεις ότι το γνωρίζεις, ενώ δεν το γνωρίζεις”.

 

Η “οίησις”, το να νομίζει κανείς ότι γνωρίζει είναι το κυριότερο εμπόδιο στην κατάκτηση της γνώσης γιατί συνοδεύεται από αλαζονεία και έπαρση, κύρια χαρακτηριστικά της νευρωτικής εποχής μας,. Μέσω της μαιευτικής και εξ αιτίας αυτής, το άτομο πέφτει σε αντιφάσεις και έτσι αναγκάζεται να παραδεχτεί την άγνοιά του. Έτσι βρίσκεται σε απορία. “Η επίτευξη βαθειάς αυτογνωσίας και διορατικότητας απαιτεί να συνεχίσεις σε όλη τη ζωή σου να θέτεις ερωτήσεις, να εξετάζεις τα πράγματα, να απελευθερώσεις το νου σου από τυποποιημένα συνθήματα, στερεότυπες δοξασίες, να αμφισβητείς τη συμβατική σοφία” (Gross, Η μέθοδος του Σωκράτη). Η αλήθεια φανερώνεται στο άτομο μέσα από το επόμενο στάδιο της Μαιευτικής, την Διαλεκτική.