Ασθένεια: «Γιατί σ΄εμένα;»

Η ερώτηση είναι πολύ ενδιαφέρουσα, αρκετά προκλητική, και συνήθως ο πόνος που κουβαλά είναι αβάσταχτος: "Είναι η ασθένεια τιμωρία ή πορεία για αυτοπραγμάτωση;" Το σωματικό σύμπτωμα είναι το τελευταίο καταφύγιο του οργανισμού, όταν ο άνθρωπος αρνείται να επενδύσει ενέργεια στην κατανόηση του ψυχικού του κόσμου και να διοχετεύσει ενέργεια στη συνειδητοποίηση των καθηλώσεων και των συγκρούσεων που σοβούν αμείλικτα στο εσωτερικό.

Συνήθως, όταν μας απασχολήσει ένα δύσκολο θέμα, λέμε στον εαυτό μας, ότι δε θέλουμε να ασχοληθούμε. Στην πραγματικότητα, όμως, δε διαθέτουμε την ικανότητα να το αντιμετωπίσουμε και έτσι δεν το αντιμετωπίζουμε. Με αυτόν τον τρόπο, εξοικονομούμε συνειδησιακή ενέργεια, στέλνοντάς το στο ψυχικό επίπεδο, και στη συνέχεια το βυθίζουμε στο σώμα. Σύμφωνα με τον Guthrie (1996), η ανεπαρκής σχέση του παιδιού με τη μητέρα του, κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του, το καθιστούν ανίκανο να χρησιμοποιήσει τη φαντασία και το λόγο του, για να περιγράψει και να ελέγξει το στρες και τη δυσφορία που νιώθει. Το αποτέλεσμα είναι η περιορισμένη φαντασιακή ζωή, οι δυσκολίες στην επεξεργασία των συναισθηματικών εμπειριών και η ευαισθησία σε ασθένειες, τα οποία με τη σειρά τους δυσχεραίνουν την ανάπτυξη κατάλληλων σχέσεων στην ενήλικη ζωή. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο, τα σωματικά συμπτώματα αποτελούν έναν τρόπο να ανταπεξέλθει σε συναισθήματα που δεν μπορεί να αντέξει, καθώς κι ένα μέσο για να αποσπάσει φροντίδα.

Ό,τι δε θέλουμε στη συνείδησή μας και νομίζουμε πως, αγνοώντας το, το παραμερίζουμε, καταλήγει πράγματι και κατά κυριολεξία στην άκρη ή κατά την ορολογία του C.G.Jung, στη σκιά. Η σκιά αποτελείται από όλα εκείνα που αδυνατούμε να αντιληφθούμε και να δεχθούμε και προτιμάμε να παραβλέψουμε. Η σκιά είναι εκ διαμέτρου αντίθετη με το Εγώ, που αποτελείται από όλα όσα δεχόμαστε ευχαρίστως στον εαυτό μας και με τα οποία ταυτιζόμαστε. Ως εκ τούτου, κανένα Εγώ, άρα κανένας άνθρωπος δεν χαίρεται να αντιμετωπίζει και πάλι τα θέματα που είχε σωρεύσει στη σκιά.

Επειδή, όμως, η σκιά αποτελεί αναγκαίο μέρος της ολότητάς μας, μόνο αγκαλιάζοντάς την μπορούμε να γίνουμε υγιείς με την έννοια της ολοκλήρωσης. Ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος αποτελείται από Εγώ και σκιά. Τα δύο μαζί αποτελούν το «Εγώ ο ίδιος», που αντιπροσωπεύει τον ολοκληρωμένο, αυτοπραγματωμένο άνθρωπο. Η αποδοχή κι επεξεργασία των μεταμορφωμένων σε συμπτώματα θεμάτων της σκιάς είναι, λοιπόν, ένας δρόμος για την εύρεση του «Εγώ ο Ίδιος». Τα συμπτώματα είναι εκδηλώσεις της σκιάς που αναδύονται από τα βάθη της ψυχής στην επιφάνεια του σωματικού κόσμου, επιτρέποντάς μας μια εύκολη πρόσβαση, επομένως, μοναδικοί οδηγοί προς την αυτοπραγμάτωση.

Η λειτουργία της ασθένειας ή αλλιώς η απόλαυση του σώματος 

Η ασθένεια είναι πάντοτε και παλινδρόμηση, που τελείως αυτόματα τοποθετεί τον άνθρωπο σε θέση απόλυτης αδυναμίας. Ο ασθενής κείτεται σε οριζόντια θέση το κρεβάτι. Αυτή η θέση του σώματος τακτοποιεί ορισμένα πράγματα που είχαν προφανώς μετατοπιστεί ελαφρά: δεν είναι η ζωή που κείτεται στα πόδια μας, αλλά εμείς που κειτόμαστε στα πόδια της ζωής (R.Dahlke, 2003). Ως προς αυτό, κάθε μορφή ασθένειας κάνει τον άνθρωπο ειλικρινή. Η στάση της ταπεινότητας σε συνδυασμό με την ηρεμία που επέρχεται και με τον εξαναγκασμό της υποταγής στο είδωλο της ασθένειας, έχει θεραπευτικό αποτέλεσμα. Η ασθένεια επιτρέπει ,έτσι, στον άνθρωπο να κάνει διάλειμμα από τα πολλά προσωπεία της κοπιαστικής καθημερινότητάς του. Μέσω της ασθένειας ο άνθρωπος επιστρέφει στο συνειδησιακό επίπεδο του παιδιού. Όσο πιο συνειδητά βυθιστεί κανείς στην κατάσταση της πλήρους παράδοσης και της ταπεινότητας, που θα ακολουθήσει στην ιδανική περίπτωση, τόσο πιο αποτελεσματική είναι η τελετουργία της «εκ των έσω» ίασης . Αυτό γίνεται αντιληπτό, καθώς το σώμα αρρωσταίνει από την παραγκωνισμένη αλήθεια του, δεν είναι ένα φυσικό δεδομένο, το σώμα αντιστέκεται και η ασθένεια είναι έκφραση τόσο ατομική όσο και κοινωνική.

Η κλινική εικόνα μιας ασθένειας αποτελεί πεδίο. Σε κάθε σύμπτωμα αντιστοιχεί όχι μόνον η σωματική του μορφή αλλά και το περιβάλλον πεδίο που αποτελείται από τις δομές της συμπεριφοράς και τις στρατηγικές της επιβίωσης. Η ασθένεια είναι ποσότητα ενέργειας που έχει διαρρεύσει από τη βασική δομή που εδράζεται στο υποσυνείδητο. Μονάχα η μορφή –σύμπτωμα- φθάνει ως ψηλά και γίνεται ορατή, σαν την κορυφή του παγόβουνου.

Οι δομές, που καθορίζουν το πλαίσιο και τους όρους, σφραγίζουν τη ζωή μας. Μεταφέρονται στο χρόνο και τις βιώνουμε στη διάρκεια της ζωής μας. Ο εγκλωβισμός σε ασυνείδητες δομές φράζει το δρόμο που οδηγεί στην πραγματική γνωριμία με τον Εαυτό μας, στην εσωτερική Αλήθεια μας.

Η ασθένεια είναι μια πορεία που ξεκινάει από την επιφάνεια με τα αισθητά συμπτώματα, καταλήγοντας σε βαθύτερες ψυχικές δομές. Αυτό, γίνεται καλύτερα κατανοητό στο παράδειγμα της εξάρτησης. Τα σωματικά συμπτώματα δεν είναι η αιτία του προβλήματος, γιατί κατά την απεξάρτηση και σε σύντομο χρονικό διάστημα υποχωρούν. Η βασική δομή του προβλήματος είναι βαθιά και σκληροτράχηλη, από την οποία δεν μπορούν να απελευθερωθούν οι εξαρτημένοι. Γενικά, οι θεραπείες αποτοξίνωσης και απεξάρτησης, όταν δε φτάνουν στο επίπεδο της βασικής δομής, όσο καλοπροαίρετες και αν είναι, μακροπρόθεσμα αποτυγχάνουν. Είναι ζήτημα χρόνου πότε το εξαρτημένο άτομο θα παρασυρθεί.

Για τις περισσότερες ασθένειες, ειδικά τις χρόνιες και τις αυτοάνοσες, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι αυτή η βασική δομή δεν μπορεί να μεταβληθεί, αλλά η μοναδική δυνατότητα είναι να βιωθεί από το άτομο σε άλλη μορφή. Παίρνουμε, για παράδειγμα, την επιθετικότητα, η οποία ως πρόβλημα θέτει το πλαίσιο στο επίπεδο της δομής, αλλά στο σωματικό επίπεδο εμφανίζεται ως αλλεργίες, υπέρταση, χολόλιθοι ή δάγκωμα των νυχιών. Στο επίπεδο της συμπεριφοράς εκφράζεται με επανειλημμένες εκρήξεις θυμού, αμυντική προσέγγιση σε θέματα σκιάς, δηλαδή, θέματα που κατοικούν στο μη-συνειδητό και στα οποίο το συνειδητό αντιστέκεται. Στο επίπεδο της σκέψης, μπορεί να λάβει διαφορετικές μορφές όπως επιθετικές φαντασιώσεις σεξουαλικού χαρακτήρα αφ΄ ενός αλλά και ακραία αντικοινωνική σκέψη που έχει τις ρίζες της σε σκοτεινές περιοχές της μη-συνείδησης. Σε ψυχικό επίπεδο, παραλλάσσεται με συναισθήματα μίσους κατά του εαυτού, με φαντασιώσεις αυτοκρεούργησης, με κατάθλιψη, με ακραία αρνητικά συναισθήματα.

Κάθε διαφορετικό επίπεδο έχει τα δικά του στοιχεία έκφρασης, ωστόσο όλα τα επίπεδα μαζί με τις εκφράσεις τους, παραμένουν στο πλαίσιο των δυνατοτήτων που επιτρέπει η βασική δομή.

Τα συμπτώματα αντανακλούν ψυχικά περιεχόμενα ή δομές συμπεριφοράς. Επειδή, ωστόσο, κάθε σύμπτωμα «ολοκληρώνει» τον ασθενή, δεν μπορεί ο ίδιος να αποφύγει ή να μεταβάλει κατά βούληση κάποιο από αυτά. Το σύμπτωμα, όσο παράδοξο κι αν φαίνεται, κρατάει τον ασθενή σε μία ισορροπία. Δίχως το σύμπτωμα του, ο ασθενής είναι «μη πραγματωμένος». Για παράδειγμα, ότι η αγάπη περνά από το στομάχι ήταν γνωστό πολύ προτού αποδειχθεί, ότι το βρέφος, θηλάζοντας μητρικό γάλα, ανάμεσα στα άλλα, θωρακίζει το ανοσοποιητικό του σύστημα. Στη βουλιμική διαταραχή, όποιος έχει καταβροχθίσει κιλά από στεναχώρια αναπτύσσει το σύμπτωμα της υπερφαγίας, όπου το πλεονάζον βάρος πληροί το σκοπό της εξισορρόπησης, καθώς προσφέρει το προστατευτικό στρώμα (παχύ περίβλημα, άρα οχυρωμένο σώμα) έναντι του ισχνού σε αγάπη περιβάλλοντος και ένα υποκατάστατο ικανοποίησης, που αποτρέπει το άτομο από αυτοκαταστροφικές πράξεις όπως π.χ. αυτοκτονία λόγω ερωτικής απογοήτευσης. Το είδος της αγάπης, που βάζει μέσα του υπό μορφή γλυκισμάτων και που εμφανώς περνά αποκλειστικά και μόνο από το στομάχι, δεν αποτελεί λύση, αφού δεν αντικαθιστά την αγάπη που έχει ανάγκη, όμως τον «γλυκαίνει» και υπό αυτή την έννοια είναι μια κάποια «γλυκιά» επεξεργασία της έλλειψης.

Τα συμπτώματα γεννιούνται, όταν ψυχικά θέματα γλιστρούν από το επίπεδο της μη-συνείδησης στο σώμα, και αντιστρόφως, μέσα από τα συμπτώματα αναδεικνύονται τα δύσκολα ψυχικά θέματα.

Οι ίδιες οι λέξεις που περιγράφουν τα συμπτώματα μας εφοδιάζουν με τα εργαλεία για τη θεραπεία. Στο παράδειγμα της στεφανιαίας νόσου ή αλλιώς καρδιακής προσβολής, η σοφία των συμπτωμάτων εντοπίζεται στη λέξη «προσβολή». Πράγματι, οι έρευνες αποδεικνύουν ότι οι διαρκείς προσβολές μπορούν να αρρωστήσουν τον άνθρωπο.

Καρκίνος: μία κοινωνία που νοσεί

Ανεβοκατεβάσματα στο παραζαλισμένο σώμα της κοινωνίας, ολόκληρα κομμάτια, μέλη, όργανα θα αποσπαστούν ή θα τεθούν στην πυρά· όλα για την "υγεία" του συνόλου σώματος σε συνθήκες ταρίχευσης. Όλα αιφνιδιαστικά και βιαστικά, να μην προλάβει το σώμα να ανακαλέσει στη δράση την ανοσιακή μνήμη. Τα μέρη όργανα του σώματος θα τρέξουν πρώτα να κρυφτούν, ύστερα, καθώς οι κρυψώνες θα ανεπαρκούν, θα στραφούν το ένα εναντίον του άλλου, θα αλληλοσπαραχτούν· στην Ιατρική αυτό ονομάζεται αυτοανοσία και έχει όλα τα στοιχεία της επιταχυνόμενης λήθης, της συσκότισης του προσώπου του πραγματικού εχθρού. Είναι ο πολυπλόκαμος εμφύλιος πόλεμος. (Αλ. Αρδαβάνης,2013)

Ο καρκίνος και οι μορφές που μπορεί να πάρει είναι από τις βαθιά νοσηρές δομές που υπερβαίνουν τον πόνο, ακόμα και τον ίδιο το θάνατο. Καμιά άλλη ασθένεια δεν αναδεικνύει με τόση σαφήνεια τη σχέση μεταξύ σώματος, ψυχής, πνεύματος και κοινωνίας. Είτε σε κυτταρικό επίπεδο, είτε στη δομή της προσωπικότητας, είτε στην κοινωνική του μορφή, προκαλεί τον απόλυτο τρόμο, ενώ αντανακλά τις νοσηρές δομές της κοινωνίας και του εαυτού μας, που μας τρομάζουν και που δυσκολευόμαστε να απαλλαγούμε από αυτές.

Θεραπεία: Αυτοπραγμάτωση σημαίνει, ο άνθρωπος να μπορεί να γεμίσει με ζωή

Τι σου βαραίνει το στομάχι; Τι αχώνευτο καταπίνεις; Τι σε οδηγεί στην πράξη αυτήν της κατακρεούργησης, που αντανακλάται σε κάθε έλκος;
Η φλεγμονή, όπως δείχνουν επίμονα οι ιατρικές διαγνώσεις, αποτελεί πολεμική σύρραξη, σύγκρουση μέσα στους ιστούς. Αντισώματα πολεμούν ενάντια στα μικρόβια, εξοπλίζονται, μάχονται, σκοτώνονται και νικούν. Στην πνευμονία έχουμε τη σωματοποίηση μιας σύγκρουσης στον τομέα της επικοινωνίας. Μετά από την ερμηνεία αυτήν, που προχωρά κάπως βαθύτερα, διατυπώνονται οι αντίστοιχες ερωτήσεις: Γιατί συμβαίνει σ΄ εμένα αυτό; Γιατί τώρα; Σε τι με εμποδίζει; Σε τι με εξαναγκάζει; 

Η ανάπτυξη ενός συμπτώματος είναι ένας ιδιαίτερα χρήσιμος εξελικτικός και προσαρμοστικός βιολογικός μηχανισμός.

Στην ασθένεια, κάθε σύμπτωμα κουβαλά μια συναισθηματική δυσφορία, στην οποία ο ασθενής αντιστέκεται και δεν αποδέχεται ενσυνείδητα. Στα συμπτώματα υπάρχουν πάρα πολλές πληροφορίες ιδιαίτερα χρήσιμες, ώστε να καθοδηγήσουν στη θεραπεία των ασθενειών. Με την ανάλογη αναζήτηση μπορούμε να εντοπίσουμε και να ξεκινήσουμε την διεργασία ανακούφισης από τη δυσφορία.

Η διερεύνηση και ερμηνεία των συμπτωμάτων μετατοπίζει τη θεραπεία από τη φαινομενική μορφή των συμπτωμάτων, στο περιεχόμενό τους –μήνυμα-, και αυτό έχει το πλεονέκτημα να μην τα αφήνει να κλιμακώνονται περισσότερο. Αν το σύμπτωμα απαλλαγεί από την αρνητική αξιολόγησή του, μπορεί να μας οδηγήσει στα «θαμμένα» θέματα και να μας βοηθήσει να γίνουμε πληρέστεροι και υγιέστεροι.

Ο άνθρωπος συγκεντρώνεται στον εαυτό του, εφοδιάζεται με τα εργαλεία που χρειάζεται για να αναγνωρίσει και να αποδεχθεί τη δομή του, και να την κατανοήσει ως το βάθος της. Η θεραπευτική διαδικασία είναι προκλητική, γιατί εξαναγκάζει το δυσάρεστο, απωθημένο κανόνα να ανέβει στην επιφάνεια της συνείδησης. Τα γρανάζια του μυαλού μπαίνουν σε κίνηση, ενεργοποιείται η φαντασία και ο λόγος, ώστε ο άνθρωπος να γίνει ο ίδιος, ο δημιουργικός ομιλητής και ο ενεργός ακροατής της δικής του ιστορίας.

Η ασθένεια είναι η αφορμή, είναι μία από τις εμπειρίες που θα ζήσει ο άνθρωπος και η ευκαιρία που θα τον πάει μακρύτερα, θα τον οδηγήσει στη λύση, να μάθει να λαμβάνει σοβαρά τον εαυτό του και να τον ακούει με προσοχή, να αποδεχτεί τις αδυναμίες του και να αναγνωρίζει τις δυνάμεις του. Να μπορεί να ζει γεμίζοντας από τη ζωή του.

Η αλλαγή είναι αναγκαία, όσο και οι ανάγκες μας. Μας κρατά ζωντανούς.