Και επειδή το θέμα το απαιτεί, δεν θέλω να παραλείψω και να μην θυμίσω στους ηγεμόνες

Οι ηγεμόνες κυρίως οι νέοι, συνάντηοαν μεγαλύτερη πίστη και ωφέλεια σε εκείνους τους άνδρες οι οποίοι στην αρχή της εξουσίας τους θεωρήθηκαν ύποπτοι, παρά σ’ εκείνους που στην αρχή ήταν έμπιστοι. Ο Παντόλφο Πετρούτσι, ηγεμόνας της Σιένας, κυβερνούσε το κράτος του περισσότερο με εκείνους τους οποίους υποπτευόταν παρά με τους άλλους. Αυτή όμως η περίπτωση δεν μπορεί να γενικευτεί, επειδή ποικίλλει ανάλογα με τις περιστάσεις. Θα πω μόνο το εξής:

O ηγεμόνας με ιδιαίτερη ευκολία, μπορεί να κερδίζει εκείνους τους ανθρώπους που στην αρχή της ηγεμονίας του ήταν εχθροί και λόγω του χαρακτήρα τους έχουν ανάγκη να στηριχτούν κάπου για να διατηρηθούν. Αυτοί νιώθουν ιδιαίτερα υποχρεωμένοι να τον υπηρετούν με πίστη, επειδή γνωρίζουν πως πρέπει να διαγράψουν με τις πράξεις τους την κακή γνώμη που ο ηγεμόνας είχε γι’ αυτούς. Κι έτσι ο ηγεμόνας ωφελείται περισσότερο από αυτούς παρά από εκείνους οι οποίοι, υπηρετώντας τον με υπερβολική αξιοπιστία, αδιαφορούν για τα συμφέροντά του.

Και επειδή το θέμα το απαιτεί, δεν θέλω να παραλείψω και να μην θυμίσω στους ηγεμόνες οι οποίοι πρόσφατα απέκτησαν μια χώρα με βοήθεια από το εσωτερικό της να σκεφτούν καλά ποιος είναι ο λόγος που έσπρωξε όσους τους βοήθησαν να το κάνουν. Κι αν ο λόγος δεν είναι μια φυσική συμπάθεια προς τον ηγεμόνα, αλλά μόνο και μόνο γιατί δεν ήταν ευχαριστημένοι με το παλιό καθεστώς, με μεγάλο κόπο και δυσκολία θα μπορέσει να τους διατηρήσει φίλους του, επειδή είναι αδύνατον να καταφέρει να τους ικανοποιήσει. Εξετάζοντας προσεκτικά την αιτία αυτού του πράγματος με παραδείγματα από γεγονότα αρχαία και σύγχρονα, θα δείτε πως είναι πολύ πιο εύκολο να κάνεις φίλους εκείνους που ήταν ευχαριστημένοι με το παλιό καθεστώς και γι’ αυτό ήταν εχθροί σου, παρά εκείνους που λόγω της δυσαρέσκειάς τους έγιναν φίλοι σου και σε βοήθησαν να κατακτήσεις το κράτος.

Ο ΗΓΕΜΟΝΑΣ, ΝΙΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΙ