Ο Ιερός Λόχος των Θηβών

Η Θήβα αποτέλεσε μια από τις τρεις πόλεις που μοιράστηκαν την ηγεμονία των Ελλήνων, πριν από την επικράτηση του Φιλίππου της Μακεδονίας. Η ηγεμονία της Θήβας, αν και συντομότερη από αυτή της Σπάρτης και της Αθήνας, γνώρισε μεγάλη δόξα, η οποία συνοδεύτηκε από την άνοδο και την λάμψη δυο εξαιρετικά ικανών ανδρών, οι οποίοι αποτέλεσαν δυο από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της ελληνικής ιστορίας, του Πελοπίδα και του Επαμεινώνδα.

Ωστόσο, στο απόγειο της θηβαϊκής ισχύος, η κυριότερη έκφραση της δύναμης και του μεγαλείου της Βοιωτικής πόλης ήταν ο περίφημος Ιερός Λόχος.

Οργάνωση, τακτική και δράση

Αποτελούσε μια εκ των πιο κορυφαίων πολεμικών μονάδων που έδρασαν στην Αρχαία Ελλάδα, και σύμφωνα με τον Πλούταρχο, η ίδρυση του αποδίδεται στον Γοργίδα το 379 π.Χ., την εποχή που η Θήβα αποτίναξε την σπαρτιατική κυριαρχία. Ωστόσο, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης μας πληροφορεί για την ύπαρξη της συγκεκριμένης μονάδας ήδη από το 424 π.Χ, κατά την μάχη του Δηλίου, αλλά οι δυο αυτές διαφορετικές εκδοχές ίσως να οφείλονται στο γεγονός ότι ο Γοργίδας απλώς αναδιοργάνωσε το σώμα, έπειτα από την απελευθέρωση της Θήβας. Η οριστική, όμως, ανασύνταξη και αναδιοργάνωση της μονάδας πραγματοποιήθηκε υπό τον Πελοπίδα, αποκτώντας μεγάλη φήμη.

Απαρτιζόταν από τριακόσιους άνδρες, τους πιο εξέχοντες νέους, όλοι καταγόμενοι από αριστοκρατική οικογένεια, οι οποίοι είχαν διακριθεί ιδιαιτέρως στο πεδίο της άθλησης και ειδικότερα στην πάλη.

Ήταν επιλεγμένοι σε εκατόν πενήντα ζεύγη ιερολοχιτών, των οποίων η ενότητα και η συνοχή ως σώμα διασφαλιζόταν με αδιάρρηκτους δεσμούς φιλίας και συντροφικότητας, μειώνοντας έτσι κάθε πιθανότητα εγκατάλειψης την ώρα της μάχης. Βρίσκονταν συνεχώς κάτω από εντατική εκπαίδευση και μονίμως υπό τα όπλα, με δημοσία δαπάνη, αποτελώντας ξακουστό φόβητρο για τους εχθρούς.

Αποτελούσαν σχηματισμό πεζικού πυκνής τάξης, ενώ ο οπλισμός τους ήταν ανώτερος από αυτόν των υπόλοιπων Θηβαίων στρατιωτών. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι για τη δημιουργία του Ιερού Λόχου, αυτής της επίλεκτης μονάδας άρτια εκπαιδευμένων στρατιωτών, προφανέστατα υπήρξε πηγή έμπνευσης η οργάνωση του σπαρτιατικού στρατού, καθώς και το επιτυχημένο σπαρτιατικό δόγμα ότι «ο πόλεμος είναι τέχνη, η οποία αποκτάται με την εκπαίδευση».

Πριν από τις αλλαγές στη δομή και την οργάνωση από τον Πελοπίδα, ο Ιερός Λόχος χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά και μόνο στην πρώτη γραμμή της θηβαϊκής φάλαγγας. Εντούτοις, το συχνό φαινόμενο της διασποράς των ανδρών κατά τη διάρκεια της μάχης αποτελούσε ένα από τα βασικά του μειονεκτήματα, κάτι το οποίο άλλαξε ο Πελοπίδας, μετατρέποντας τον σε μια αδιάσπαστη δύναμη. Επίσης, όσον αφορά στην τοποθέτηση των τριακοσίων αυτών άκρως εκπαιδευμένων στρατιωτών στο πεδίο της μάχης, η επικρατέστερη άποψη αναφέρει ότι βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή της πτέρυγας του Επαμεινώνδα, καλύπτοντας την ολόκληρη ή εν μέρει, με κύριο σκοπό πρώτα την εξόντωση των αντίπαλων βασιλιάδων και στρατηγών.

Ανάμεσα στα πολεμικά επιτεύγματα των ιερολοχιτών, ιδιαίτερα σημαντική ήταν η συμβολή τους στην μάχη της Τεγύρας, ανακόπτοντας το μεγαλύτερο μέρος της σπαρτιατικής δύναμης. Ωστόσο, καθοριστικός υπήρξε ο ρόλος τους στην μάχη των Λεύκτρων το 371 π.Χ., όπου επέφεραν κρίσιμη διατάραξη στην επιχειρούμενη κυκλωτική κίνηση των Σπαρτιατών. Οι Σπαρτιάτες νικήθηκαν ξανά, αλλά αυτή τη φορά οι τριακόσιοι επίλεκτοι άνδρες βρίσκονταν υπό την αρχηγία του Επαμεινώνδα.

Αν και η Θηβαϊκή δύναμη ήταν και πάλι μικρότερη σε σύγκριση με τους Λακεδαιμόνιους, ο Επαμεινώνδας με την ιδιοφυή του τακτική, αλλά και με την άρτια εκπαίδευση των ανδρών του, νίκησε σε πλήρη μάχη τον αήττητο, μέχρι πρότινος, σπαρτιατικό στρατό. Σύνταξε τους καλύτερους άνδρες του στρατού του, πενήντα άνδρες σε βάθος, απέναντι στην δεξιά πτέρυγα του αντιπάλου, την οποία κατείχαν οι Σπαρτιάτες, με μόνο δώδεκα άνδρες βάθος, αφήνοντας το κέντρο και την αριστερή πτέρυγα ασθενή, δίνοντας τη διαταγή να παραμείνουν για λίγο άπρακτοι. Η μάχη ξεκίνησε με την εμπλοκή του σπαρτιατικού και θηβαϊκού ιππικού, η οποία έληξε γρήγορα, με την ήττα των Σπαρτιατών.

Ο Πελοπίδας διατάζει την άμεση επίθεση του Ιερού Λόχου, ο οποίος προσκρούει με ακαταμάχητη δύναμη πάνω στον σπαρτιατικό σχηματισμό. Ωστόσο, οι Σπαρτιάτες επέδειξαν γενναία αντίσταση, και στιγμιαία φάνηκαν να υπερτερούν. Όταν, όμως, έπεσαν οι στρατηγοί τους, οι σπαρτιατικές γραμμές δέχτηκαν μεγάλη πίεση, με αποτέλεσμα την αναπόφευκτη διάσπαση τους, παρασύροντας τον υπόλοιπο στρατό πίσω στο σημείο που είχαν στρατοπεδεύσει. Ήδη είχαν σκοτωθεί ο βασιλιάς Κλεόμβροτος, καθώς και άλλοι ανδρείοι αξιωματικοί, ενώ σε σοβαρή συμπλοκή είχαν έρθει μόνο εφτακόσιοι Σπαρτιάτες, από τους οποίους επέζησαν μόνο οι τριακόσιοι.

Ο Ιερός Λόχος παρέμεινε αήττητος για τριάντα πέντε συναπτά έτη, μέχρι την ολοκληρωτική του καταστροφή στη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ., από το Μακεδονικό Ιππικό του Φίλιππου, το οποίο βρισκόταν υπό τη διοίκηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στην περιοχή που έπεσαν νεκροί οι γενναίοι άνδρες του, ανεγέρθηκε προς τιμήν τους ο περίφημος «Λέων της Χαιρώνειας».