Ελευθερία: Η αρχή και το τέλος

ΑΝΤΙΦΑΣΗ

Η ηρεμία του νου είναι ουσιώδης για να κατανοήσουμε όλη τη σημασία της ζωής. Η σκέψη δεν μπορεί ποτέ να είναι ήσυχη. Η σκέψη, που είναι προϊόν του χρόνου, ποτέ δεν μπορεί να βρει εκείνο που είναι άχρονο, ποτέ δεν μπορεί να γνωρίσει εκείνο που είναι πέραν από το χρόνο. Η ίδια η φύση της σκέψης μας είναι μια αντίφαση, γιατί σκεπτόμαστε διαρκώς με όρους του παρελθόντος και του μέλλοντος. Επομένως ποτέ δεν γνωρίζουμε πλήρως, ποτέ δεν έχουμε πλήρη επίγνωση του παρόντος.

Για να ελευθερωθεί κανείς από την αντίφαση, πρέπει να έχει επίγνωση του παρόντος χωρίς εκλογή. Πώς μπορεί να υπάρξει εκλογή όταν αντιμετωπίζετε ένα γεγονός; Ασφαλώς η κατανόηση του γεγονότος γίνεται αδύνατη, εφ' όσον η σκέψη προσπαθεί να ενεργήσει επί του γεγονότος με έννοιες του γίγνεσθαι, της αλλαγής, της μεταβολής. Επομένως, η αυτόγνωση είναι η αρχή της κατανόησης. Χωρίς αυτόγνωση, η αντίφαση και η σύγκρουση θα εξακολουθήσουν.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΕΑΥΤΟΣ;

Η πραγματικότητα, η αλήθεια, δεν είναι δυνατόν να αναγνωρισθούν. Για να έλθει η αλήθεια, πρέπει να φύγουν οι πίστεις, οι γνώσεις, η πείρα, η επιδίωξη της αρετής. Ο ενάρετος που έχει συνείδηση ότι επιδιώκει την αρετή δεν μπορεί ποτέ να βρει την αλήθεια. Μπορεί να είναι ένα πολύ αξιοπρεπές πρόσωπο, αλλ' αυτό είναι εντελώς διαφορετικό από του να είναι ένας άνθρωπος που ανήκει στην αλήθεια, από του να είναι ένας άνθρωπος που κατανοεί. Στον άνθρωπο της αλήθειας, η αλήθεια έχει γεννηθεί μέσα του. ΄Ενας ενάρετος είναι ένας αξιοπρεπής άνθρωπος, αλλά ο αξιοπρεπής άνθρωπος ποτέ δεν μπορεί να κατανοήσει τι είναι η αλήθεια, γιατί γι' αυτόν η αρετή είναι ένας μανδύας που σκεπάζει τον εαυτό του, μια ενίσχυση του εγώ, γιατί επιδιώκει την αρετή. ΄Οταν λέει : «Πρέπει να είμαι χωρίς απληστία», η κατάσταση της μη-απληστίας την οποία δοκιμάζει, ενισχύει μονάχα το εγώ.

Γι' αυτό είναι τόσο σημαντικό το να είναι κανείς πτωχός, όχι μόνο σε πράγματα αυτού του κόσμου, αλλά και σε πίστεις και σε γνώσεις. Ο άνθρωπος ο πλούσιος σε αγαθά, κι ο πλούσιος σε γνώσεις και πεποιθήσεις, ποτέ δεν θα γνωρίσουν κάτι άλλο από σκοτάδι και θα είναι το κέντρο κάθε κακού και αθλιότητος. Αλλά αν εσείς κι εγώ, σαν άτομα, μπορούμε να δούμε όλη τη λειτουργία του εαυτού μας, τότε θα γνωρίσουμε τι είναι αγάπη. Σας βεβαιώ, ότι αυτή είναι η μόνη μεταρρύθμιση που είναι δυνατόν να αλλάξει τον κόσμο. Η αγάπη δεν πηγάζει από το εγώ. Το εγώ δεν μπορεί ν' αναγνωρίσει την αγάπη. Λέτε : «αγαπώ» αλλά μόλις το πείτε, μόλις το δοκιμάσετε, δεν υπάρχει πια αγάπη. Αλλά όταν γνωρίσετε την αγάπη, το εγώ δεν υπάρχει. ΄Οταν υπάρχει αγάπη, ο εαυτός, το εγώ, δεν υπάρχει.

ΕΠΙΓΝΩΣΗ

Εκείνο που ασφαλώς έχει σημασία είναι το να έχουμε επίγνωση χωρίς εκλογή, γιατί η εκλογή δημιουργεί σύγκρουση. Αυτός που εκλέγει βρίσκεται σε σύγχυση και γι' αυτό διαλέγει. Αν δεν είναι σε σύγχυση, δεν υπάρχει εκλογή. Μόνο εκείνος που βρίσκεται σε σύγχυση εκλέγει τι πρέπει να κάνει ή τι δεν πρέπει να κάνει. Ο άνθρωπος που είναι ξεκάθαρος και απλός δεν εκλέγει. Εκείνο που είναι, είναι. Η δράση που βασίζεται σε μια ιδέα είναι προφανώς η δράση της εκλογής, και αυτή η δράση δεν είναι απολυτρωτική, απεναντίας, δημιουργεί μόνο πρόσθετη αντίσταση, πρόσθετη σύγκρουση, ανάλογα με την προσχηματισμένη ιδέα που την προκάλεσε.

Εκείνο συνεπώς που έχει σημασία είναι το να έχετε επίγνωση την κάθε στιγμή, χωρίς να συσσωρεύετε την πείρα που φέρνει η επίγνωση. Γιατί τη στιγμή που συσσωρεύετε, έχετε επίγνωση μόνο σύμφωνα μ' αυτή τη συσσώρευση, σύμφωνα μ' αυτό το υπόδειγμα, μ' αυτή την πείρα. Δηλαδή η επίγνωσή σας καθορίζεται από την συσσώρευση που έχετε κάνει, και συνεπώς δεν υπάρχει πια παρατήρηση, αλλά μόνο μετάφραση. ΄Οπου υπάρχει μετάφραση, υπάρχει εκλογή, και η εκλογή δημιουργεί σύγκρουση. Στη σύγκρουση, δεν μπορεί να υπάρχει κατανόηση.

Η ζωή είναι ζήτημα σχέσεων. Και για να καταλάβουμε αυτή τη σχέση που δεν είναι στατική, θα πρέπει να έχουμε μιαν ευλύγιστη επίγνωση, μια επίγνωση ζωντανά παθητική, όχι επιθετικά ενεργητική. Καθώς είπα, αυτή η παθητική επίγνωση δεν έρχεται με κανένα είδος πειθαρχίας, με καμμιάν εξάσκηση. Είναι το να έχει κανείς απλώς και μόνο επίγνωση, την κάθε στιγμή, των σκέψεών του και των αισθημάτων του, και όχι μόνο όταν είναι ξύπνιος. Γιατί θα δούμε, καθώς εμβαθύνουμε περισσότερο, ότι αρχίζουμε να έχουμε όνειρα, ότι αρχίζουμε να βγάζουμε στην επιφάνεια όλων των ειδών τα σύμβολα που τα μεταφράζουμε ως όνειρα. ΄Ετσι ανοίγουμε τη θύρα στο κρυμμένο, που γίνεται το γνωστό. Αλλά για να βρούμε το άγνωστο, πρέπει να πάμε πέρα από την πόρτα - ασφαλώς αυτή είναι η δυσκολία μας.

Η πραγματικότητα δεν είναι κάτι που μπορεί ο νους να γνωρίσει, γιατί ο νους είναι το αποτέλεσμα του γνωστού, του παρελθόντος. Επομένως ο νους πρέπει να κατανοήσει τον εαυτό του, τη λειτουργία του, την αλήθεια του, και μόνο τότε είναι δυνατόν να υπάρξει το άγνωστο.

ΕΠΙΘΥΜΙΑ

Λοιπόν, αντιλαμβάνομαι την κατάσταση του ίδιου μου του νου. Βλέπω ότι είναι το όργανο της αισθήσεως και της επιθυμίας, ή μάλλον ότι είναι ο ίδιος αίθηση και επιθυμία, και ότι είναι μηχανικά σκλαβωμένος στη ρουτίνα. ΄Ενας τέτοιος νους είναι ανίκανος να δεχθεί ποτέ ή να αισθανθεί το καινούργιο. Γιατί το καινούργιο πρέπει προφανώς να είναι κάτι πέρα από την αίσθηση που είναι πάντα το παλιό. ΄Ετσι, αυτή η μηχανική κίνηση με τις ευχάριστες ή δυσάρεστες αισθήσεις της, πρέπει να σταματήσει, δεν είν' έτσι; Η επιθυμία για το περισσότερο, η επιδίωξη των συμβόλων, των εικόνων με τις εντυπώσεις που μας δίνουν - όλα αυτά πρέπει να φθάσουν σ' ένα τέλος.

Μόνο τότε είναι δυνατόν ο νους να βρεθεί σ' αυτή την κατάσταση της δημιουργικότητας στην οποία το καινούργιο μπορεί να γεννιέται πάντοτε. Αν κατανοήσετε χωρίς να υπνωτιστείτε από λόγια, από συνήθειες και από ιδέες, και δείτε πόση σημασία έχει το να πλημμυρίζει το καινούργιο διαρκώς τον νου, τότε ίσως θα καταλάβετε την κίνηση της επιθυμίας, την ρουτίνα, τον βαρεμό, τη διαρκή επιθυμία για πείρα. Τότε, νομίζω, θ' αρχίσετε να βλέπετε ότι η επιθυμία έχει πολύ μικρή σημασία στη ζωή, για τον άνθρωπο που πραγματικά ερευνά.

Προφανώς υπάρχουν ορισμένες φυσικές ανάγκες : τροφή, ενδυμασία, στέγη και τα λοιπά. Αλλά ποτέ δεν γίνονται ψυχολογικές ορέξεις, πράγματα μέσα στα οποία μπορεί να εγκατασταθεί ο νους σαν ένα κέντρο επιθυμίας. Εκτός από τις φυσικές ανάγκες, κάθε μορφή επιθυμίας - για μεγαλείο, για την αλήθεια, για την αρετή - γίνεται μια ψυχολογική λειτουργία με την οποία ο νους κατασκευάζει την ιδέα του εγώ και ενισχύει τον εαυτό του σαν ένα κέντρο.

΄Οταν δείτε αυτή τη λειτουργία, όταν έχετε πραγματικά επίγνωση αυτού του μηχανισμού χωρίς αντίθεση, χωρίς καμμιά αίσθηση πειρασμού, χωρίς αντίσταση, χωρίς να τον δικαιολογείτε ή να τον κρίνετε, τότε θ' ανακαλύψετε ότι ο νους είναι ικανός να δεχθεί το καινούργιο και ότι το καινούργιο δεν είναι ποτέ μια αίσθηση. Επομένως, ποτέ δεν μπορεί κανείς να το αναγνωρίσει, να το ξαναδοκιμάσει. Είναι μια κατάσταση του είναι στην οποία η δημιουργικότητα έρχεται χωρίς πρόσκληση, χωρίς μνήμη. Και αυτή είναι η πραγματικότητα.