Tεμπελιά: τι κρύβει

Αρκετές φορές ακούμε τις εξής φράσεις, είτε από ενήλικους, είτε από παιδιά: ‘Ενώ ξέρω τί πρέπει να κάνω για να επιτύχω και να τα πάω καλά στην δουλειά μου, δεν το κάνω. Κάθε φορά που έρχεται η στιγμή, βαριέμαι, τα παρατάω και μετά κατηγορώ τον εαυτό μου. Μάλλον πρέπει να είμαι πολύ τεμπέλης/α!’. Ευτυχώς, η τεμπελιά είναι ένας μύθος και πίσω από την καλυμμένη αυτή λέξη, βρίσκονται πολλοί λόγοι οι οποίοι είναι πολύ συγκεκριμένοι και αρκετά σημαντικοί.

 

Η ‘τεμπελιά’ αποτελεί μία υπερχρησιμοποιημένη κριτική την οποία ακούμε αρκετά συχνά στα σχολικά περιβάλλοντα αλλά και στα εργασιακά. Δυστυχώς, αποτελεί την λέξη για να κρίνουμε κάποιον ως χαρακτήρα, αλλά δεν μας βοηθάει να καταλάβουμε και πολλά. Δεν ξέρουμε τί είναι αυτό που οδηγεί κάποιον να μην προσπαθεί καθόλου ενώ θέλει να πετύχει. Αν πάρουμε μια απόσταση και διερευνήσουμε τί μπορεί να κρύβεται πίσω από την αναβλητικότητα και αποφυγή, τότε θα δούμε μία πληθώρα πολύπλοκων λόγων και παραγόντων για τους οποίους κάποιος μπορεί να θεωρείται ‘τεμπέλης’.

• Φόβος αποτυχίας: Αρκετοί άνθρωποι σαμποτάρουν τον εαυτό τους με το να αναβάλλουν συνεχώς να κυνηγήσουν τους στόχους τους όπως το να βρούνε μία καλύτερη δουλειά ή να ξεκινήσουν ένα χόμπι που πάντα ήθελαν, διότι δεν εκτιμούν ιδιαίτερα τον εαυτό τους. Φοβούνται ότι ακόμα και αν προσπαθήσουν, θα φανεί η πραγματική ανεπάρκεια τους και αυτό θα είναι καταστροφικό. Έτσι, πιστεύουν εκ των προτέρων ότι δεν θα τα καταφέρουν, οπότε καλύτερα να μην προσπαθήσουν καν. Όλοι γνωρίζουμε αυτή την τόσο κοινή στρατηγική.
• Φόβος επιτυχίας: Όσο περίεργο και αν ακούγεται, ο συγκεκριμένος φόβος είναι πολύ αληθινός και υπαρκτός αρκετά συχνά. Πολλοί άνθρωποι ανησυχούν, χωρίς να έχουν ιδιαίτερη επίγνωση γι’ αυτό, ότι η πιθανή επιτυχία τους θα είναι απειλητική για κάποιους άλλους. Έτσι, αποφεύγουν οποιαδήποτε αντιπαράθεση με το να μην προχωράνε στην ζωή τους και να μένουν στάσιμοι. Φανταστείτε μία γυναίκα η οποία παίρνει προαγωγή στην δουλειά και αρχίζει να βγάζει περισσότερα λεφτά από έναν συναισθηματικά κακοποιητικό άντρα που έχει ανατραφεί πιστεύοντας ότι ο άντρας πρέπει να βγάζει τα περισσότερα και να φέρνει τα λεφτά στο σπίτι. Ή έναν άντρα που προσπαθεί να απεξαρτηθεί προερχόμενος από μία οικογένεια αλκοολικών. Οπότε, ενώ εξαρχής όλοι αυτοί οι στόχοι φαίνονται ξεκάθαροι και σημαντικοί επιφανειακά, οι συνέπειες από την επίτευξη τους και η επικείμενες αλλαγές στους ρόλους, μπορεί να είναι καταστροφικές για το άτομο.
• Φόβος μη ανταπόκρισης σε προσδοκίες: Αρκετά παρατηρούμε ανθρώπους που τις περισσότερες φορές θέτουν ‘χαμηλά τον πήχυ’. Συνήθως αυτός είναι ένας τρόπος για να αποτρέψουν τους γύρω τους να έχουν υψηλές προσδοκίες από αυτούς. Βάζουν στον εαυτό τους την ταμπέλα του ‘τεμπέλη’ ώστε να μην χρειάζεται να δεσμευτούν για τίποτα ή να κάνουν σχέδια αφού οι άλλοι θα τα κάνουν για αυτούς.
• Παθητικοεπιθετική επικοινωνία: Ο φόβος της αντιπαράθεσης υπάρχει σε πολλούς από εμάς. Ανησυχούμε ότι αν εκφράσουμε την ενόχληση μας σε κάποιον άλλο, αυτό θα πληγώσει τον άλλον ή θα προκαλέσει ρήγμα στην σχέση μας μαζί του. Αρκετοί μάλιστα έχουν σαν αρχή ζωής να αποφεύγουν οποιαδήποτε κόντρα ή αντιπαράθεση, θεωρώντας ότι έτσι αισθάνονται καλύτερα. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι τα αρνητικά συναισθήματα ‘θάβονται’ και η ‘τεμπέλικη’ συμπεριφορά είναι ένας τρόπος να δείξουν έμμεσα τα αρνητικά τους συναισθήματα. Για παράδειγμα, μία γυναίκα που έχει θυμώσει με τον άντρα της, μπορεί να σταματήσει να μαγειρεύει ή να σιδερώνει τα ρούχα, ή ένα παιδί που έχει θυμώσει με τον δάσκαλο του μπορεί να αποφύγει να κάνει εργασίες ή να συμμετέχει στην τάξη.
• Ανάγκη για ξεκούραση και χαλάρωση: Πολλοί άνθρωποι λανθασμένα θεωρούν ότι πρέπει συνεχώς να είναι παραγωγικοί και σε εγρήγορση. Μάλιστα, θεωρούν ότι όταν κάθονται ή ξεκουράζονται, αυτό είναι σημάδι τεμπελιάς. Η κοινωνία προάγει και δίνει έμφαση στην παραγωγή και την σκληρή δουλειά. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι όλοι χρειάζονται χρόνο για χαλάρωση και αναζωογόνηση.
• Κατάθλιψη: Μερικά συνηθισμένα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι η έλλειψη κινητοποίησης, η κόπωση και η ανηδονία ( = απώλεια ευχαρίστησης σε καταστάσεις που πριν την κατάθλιψη ήταν ευχάριστες). Με το να κρίνει κάποιος τον εαυτό του ως τεμπέλη, παραλείπει να εντοπίσει τα σημάδια της κατάθλιψης και έτσι δεν αναζητάει θεραπεία. Και γι αυτό τον λόγο πολλοί άνθρωποι που έχουν κατάθλιψη αισθάνονται ότι έχουν κολλήσει και δεν μπορούν να ξεφύγουν. Ο θυμός που αισθάνονται και η επερχόμενη αποστασιοποίηση και απώλεια ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων τους οδηγεί να θυμώνουν ακόμα πιο πολύ με τον εαυτό τους και το επίπεδο διάθεσης τους να μειώνεται όλο και περισσότερο.

Βλέπουμε λοιπόν ότι η ‘τεμπελιά’ είναι μάλλον αποτέλεσμα και όχι αιτία. Αν θεωρείτε τον εαυτό σας ‘τεμπέλη’, σκεφτείτε την συμπεριφορά σας αυτή ως σύμπτωμα ενός προβλήματος και όχι πρόβλημα καθεαυτό. Ποια είναι τα κίνητρα σας και ποιοι οι στόχοι σας για την επόμενη μέρα, εβδομάδα ή μήνα; Μπορείτε να κάνετε περισσότερο διαχειρίσιμο αυτό που τόσο καιρό αποφεύγετε; Υπάρχει κάποιος που μπορείτε να ζητήσετε βοήθεια; Κυρίως όμως, σταματήστε να βάζετε ταμπέλες στον εαυτό σας. Οι ταμπέλες μας παγιδεύουν αφού μας οδηγούν να συμπεριφερόμαστε ακριβώς με τον χαρακτηρισμό που έχει η ταμπέλα. Η αναγνώριση και συνειδητοποίηση του μεγαλύτερου προβλήματος μπορεί να είναι πολύ απελευθερωτική και να μας ανοίξει δρόμους για την επίτευξη των στόχων μας.