Αμνησία: Πώς εξηγείται το «κενό» στη μνήμη

Το έχουμε δει να συμβαίνει σε ταινίες, πόσο πιθανό είναι όμως να συμβεί στην πραγματική ζωή;

 

Η παροδική αμνησία είναι αρκετά συχνό φαινόμενο, δεδομένου ότι συνοδεύει τη γενική αναισθησία που απαιτείται για να πραγματοποιηθούν ορισμένες χειρουργικές επεμβάσεις. Αυτό το είδος «ελεγχόμενης» αμνησίας είναι σύνηθες και όχι ιδιαίτερα συναρπαστικό, από επιστημονικής τουλάχιστον πλευράς.

 

Ένα είδος «ανεξέλεγκτης» αμνησίας που δεν σχετίζεται με προκλητή απώλεια των αισθήσεων είναι η λεγόμενη παιδική αμνησία (infantile amnesia), δηλαδή η αδυναμία να θυμηθούμε γεγονότα από την παιδική μας ηλικία.

 

Παρά το γεγονός ότι συγκρατούμε γνώσεις από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας (π.χ. λέξεις), είναι αδύνατο να ανακαλέσουμε εικόνες και εμπειρίες. Μια θεωρία που έχει προταθεί ως εξήγηση της παιδικής αμνησίας είναι ο ταχύτατος ρυθμός δημιουργίας νέων κυττάρων κατά την παιδική ηλικία, με αποτέλεσμα να «διαγράφονται» ορισμένα κυκλώματα της μνήμης.

 

Υπάρχει επίσης η ανάδρομη αμνησία (retrograde amnesia), η οποία αποδίδεται σε κάποια εμφανή αιτία (π.χ. χτύπημα στο κεφάλι). Στην περίπτωση αυτή, «χάνονται» αναμνήσεις που δημιουργήθηκαν πριν το αιτιακό συμβάν. Η ανάδρομη αμνησία δεν επηρεάζει μελλοντικά τη μνήμη, άρα δημιουργούνται νέες αναμνήσεις από τη στιγμή του συμβάντος και έπειτα.

 

Αντιθέτως, η εμπροσθόδρομη ή προοπτική αμνησία (anterograde amnesia) συνεπάγεται αδυναμία σχηματισμού νέων αναμνήσεων μετά από ένα αιτιακό συμβάν, ενώ οι παλαιότερες αναμνήσεις παραμένουν ανεπηρέαστες.

 

Η εμπροσθόδρομη αμνησία μπορεί να είναι αποτέλεσμα βλάβης στον ιππόκαμπο, περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει τη μνήμη. Ο ιππόκαμπος πλήττεται συνήθως λόγω κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης ή από εφυλιστικές παθήσεις όπως το Αλτσχάιμερ.

 

Τόσο στην ανάδρομη όσο και στην εμπροσθόδρομη αμνησία, οι χαμένες αναμνήσεις δεν επιστρέφουν ποτέ.

 

Η αποσυνδετική ή διασχιδιστική αμνησία (dissociative amnesia), η οποία παλαιότερα ονομαζόταν ψυχογενής αμνησία, εκδηλώνεται όταν ένα άτομο παρουσιάζει έλλειμμα μνήμης σχετικά με προσωπικές εμπειρίες του παρελθόντος, έλλειμμα που σχετίζεται άμεσα με κάποια τραυματική ή εξαιρετικά στρεσογόνο εμπειρία. Στην περίπτωση αυτή η αναμνήσεις δεν διαγράφονται –υπάρχουν στη μνήμη αλλά δεν ανακαλούνται αυθόρμητα.