Ηρικεπαίος: Η πρωτόγονη και ζωοδότης δύναμη του κόσμου

Ο Ηρικαπαίος ή και Ηρικεπαίος κατά την Ελληνική Μυθολογία και ιδιαίτερα την ορφική Κοσμογονία ήταν ερμαφρόδιτο κυρίαρχος του κόσμου, το οποίο και χαρακτηριζόταν κυρίαρχη πρωτόγονη και ζωοδότης δύναμη του κόσμου.
Κατά την κοσμογονία δημιουργήθηκε στην αρχή ο Χρόνος και εξ αυτού η δυάδα Αιθήρ και Χάος, τα οποία μετά του κοσμογονικού Ωού (αυγού) παρήγαγαν την πρώτη θεϊκή τριάδα.
Στη συνέχεια από τη γονιμοποίηση του Ωού προήλθαν ο Έρως, ο Φάνης (δηλαδή
ο θεός του φωτός) και ο Μήτις (ο θεός της σκέψης, της φρόνησης) που αποτέλεσαν έτσι τη δεύτερη θεϊκή τριάδα...
Με τη δεύτερη αυτή τριάδα οι Ορφικοί συνένωναν τον Ηρικαπαίο που συνδύαζε απ΄αρχής, κατ΄ αυτούς, τρισυπόστατη φύση, δηλαδή τη ζωή, το φως και τη φρόνηση...

Μέσα στον Φάνη υπάρχουν τρεις «φορείς» που η μία προεξέχει από την άλλη: Ιερή Νύχτα, Σωφροσύνη και Δικαιοσύνη.
Στην αρχή υπήρχε ο αγήραος (αγέραστος) χρόνος. Από το χρόνο δημιουργήθηκε ο αιθήρ και γύρω του ένα απέραντο χάσμα, το χάος τυλιγμένο σε βαθύ έρεβος.
Μέσα στον αιθέρα δημιούργησε ο χρόνος το κοσμικό αβγό, που έλαμπε μέσα στο χάος.
Από το αργυρό αβγό (ωόν αργύφεον) εκκολάφθηκε ο Φάνης, (ή Φαέθων ή Πρωτόγονος ή Μήτις ή Έρως ή Ηρικεπαίος) που ήταν και αρσενικός και θηλυκός, με τέσσερα μάτια, και τέσσερα κεφάλια: ταύρου, λιονταριού, φιδιού, κριαριού, χρυσά φτερά και φωνή λιονταριού και κριού.
Το όνομά του υποδηλώνει το φως και τον θεωρούσαν σαν το φωτεινό δημιουργό του κόσμου. Δημιούργησε τον ουρανό για να κατοικούν οι θεοί, τη γη και τη σελήνη.
Αρχικά, κυβερνούσε η τριάδα, ώσπου η βασιλεία πέρασε στον Ουρανό.
Όταν γεννήθηκε ο Δίας και αφού μεγάλωσε και ανδρώθηκε, εξόρισε τον Κρόνο.
Κάποια στιγμή αργότερα, ο Δίας κατάπιε τον Φάνη «και τα πάντα γεννήθηκαν εντός του Διός»


Ο Ορφικός Φάνης. Ο Κόσμος σα ζώνη ελλειψοειδής με τα σημεία του Ζωδιακού· πάνω και κάτω τα δύο μισά του Κοσμογονικού Αυγού (με φλόγες)· ανάμεσα ο Φάνης φτερωτός ως Έρως· από το κεφάλι του δέσμες ηλιακές· πίσω από τους ώμους μεγάλο μισοφέγγαρο· με φίδι γύρω στο κορμί σα Χρόνος· κεφάλια τράγου, λιονταριού, κριαριού στη μέση του κορμιού· με το σκήπτρο στ’ αριστερό σα βασιλεύς του Κόσμου και τον κεραυνό στο δεξί σα Ζευς· με δίχαλα πόδια σαν Παν· και, έξω από τον Ζωδιακό, στις τέσσερις γωνίες του αναγλύφου, που λείπουν εδώ, τα κεφάλια των τεσσάρων Ανέμων.