Πόλεμος της Λύττου (221 έως 219 π.Χ.) στο νησί της Κρήτης

Ο Πόλεμος της Λύττου (221 έως 219 π.Χ.) ήταν μια σύρραξη που έλαβε χώρα στο νησί της Κρήτης κατά την ελληνιστική περίοδο. Αντιμαχόμενες παρατάξεις ήταν από τη μία η Κνωσός, κυρίαρχη δύναμη στο νησί και οι σύμμαχοί της (με πιο αξιόλογη στην περίπτωση αυτή τη Γόρτυνα), ενώ από την άλλη η Λύττος, μια αποικία των Σπαρτιατών, η αρχαιότερη πόλη στο νησί σύμφωνα με τα λεγόμενα του ιστορικού Πολύβιου.[1] Η Κνωσός, σύμμαχος της Γόρτυνας, είχε επιβάλλει την κυριαρχία της στο νησί με εξαίρεση την πόλη της Λύττου, τη μοναδική που αρνήθηκε να υποταχτεί. 

 

Για το λόγο αυτό η Κνωσός αποφάσισε να εμπλακεί σε πόλεμο, ώστε να την αφανίσει απομακρύνοντας τους κατοίκους από τις εστίες τους, παρέχοντας δε και μια γεύση φόβου στις υπόλοιπες πόλεις του νησιού. 

 

Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων αιώνων η Κνωσός και η Γόρτυνα αντιμάχονταν για την κυριαρχία στην Κρήτη. Προς τα τέλη του 2ου αιώνα π.Χ., οι δυο τους αποφάσισαν πως μια συμμαχία ανάμεσά τους θα ήταν πιο προσοδοφόρα. Ωστόσο, οι κάτοικοι της Γόρτυνας διασπάστηκαν με τους γηραιότερους να τάσσονται υπέρ της Κνωσού και τους νεότερους υπέρ της Λύττου. Έκπληκτη από την τροπή αυτή των πραγμάτων η Κνωσός ζήτησε τη βοήθεια των Αιτωλών, επικαλούμενη τη συμμαχία τους. Κατά συνέπεια οι γηραιότεροι κάτοικοι της Γόρτυνας πήραν τον έλεγχο του φρουρίου της πόλης, εξόρισαν ή θανάτωσαν τους νέους και παρέδωσαν την πόλη στην Κνωσό. 

 

Οι δύο σύμμαχοι, σε μια προσπάθεια να εδραιώσουν την ηγεμονία τους στο νησί αποφάσισαν να τιμωρήσουν την πόλη της Λύττου, που αντιστεκόταν σθεναρά. Αρχικά όλες οι υπόλοιπες κρητικές πόλεις τάχθηκαν εναντίον της Λύττου, ωστόσο συγκεκριμένες εσωτερικές διαμάχες οδήγησαν στη διάσπαση τους σε δύο στρατόπεδα. Οι πόλεις Πολυρρήνια, Κήρη και Λάππα, μαζί με τους Ορίους και τους Αρκάδες, διέκοψαν τις σχέσεις τους με τους κατοίκους της Κνωσού, συμμαχόντας με τη Λύττο.

 

Τελικά οι δυνάμεις της Λύττου απουσίασαν για μεγάλο χρονικό διάστημα σε μια εξαντλητική εκστρατεία κατά της Ιεράπυτνας, κάτι που έδωσε στην Κνωσό την ευκαιρία να πολιορκήσει την πόλη. Τα γυναικόπαιδα της Λύττου στάλθηκαν στην Κνωσό, ενώ η ίδια η πόλη μετατράπηκε σε ερείπια. Όταν οι υπερασπιστές της πόλης επέστραψαν από την εκστρατεία και αντιλήφθηκαν τι είχε γίνει, ξέσπασαν σε θρήνους και κανένας δεν τόλμησε να μπει στη γενέτειρα του. Τους άνδρες αυτούς δέχτηκε με εγκαρδιότητα η Λάππα (σημερινή Αργυρούπολη), προσφέροντας παράλληλα και τη βοήθειά της στον πόλεμο κατά της Κνωσού. 

 

Η Λάππα και η Πολυρρηνία στράφηκαν στο βασιλιά της Μακεδονίας, Φίλιππο Ε’, για βοήθεια. Στο νησί κατεύθασαν 500 στρατιώτες, συνοδευόμενοι από 200 Αχαιούς. Οι πόλεις Ελεύθερνα,Άπτερα και Κυδωνία αποχώρησαν τότε από το στρατόπεδο της Κνωσού για να συμμαχήσουν με τους εχθρούς της. Με τον τρόπο αυτό ο Φίλιππος άρχισε να ασκεί μεγάλη επιρροή στο δυτικό τμήμα του νησιού, το οποίο και έγινε μακεδονικό προτεκτοράτο το 216 π.Χ. Περίπου μια δεκαετία αργότερα, το νησί διαιρεμένο, ενεπλάκη στον Πρώτο Κρητικό Πόλεμο.