Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ

Οἱ πρῶτες ἀχτίδες τοῦ ἡλίου χάϊδευαν τὰ ἱερά!

 Κατὰ τὴ διάρκεια τῆς τελευταίας περιόδου τῆς ἐποχῆς τοῦ Χαλκοῦ, εἶχε διαδοθεῖ στὴν Θράκη ἡ λατρεία τοῦ ἡλίου. Στολίδια ποὺ τὸν συμβόλιζαν, διακοσμοῦσαν ἀντικείμενα καθημερικῆς χρήσεως καὶ ἔργα τέχνης. Οἱ βράχοι κοντᾶ στὸ Παλαιόκαστρο (βουλγαρία), στὰ Πετρωτὰ τοῦ νομοῦ Ροδόπης, στὴ Νίψα τοῦ νομοῦ Ἔβρου, εἶναι γεμάτοι ἀπὸ ἀναρίθμητες ἀπεικονίσεις τοῦ ἡλίου, λαξευμένες στὸ βράχο.
Οἱ ἀρχαιολογικὲς ἀνακαλύψεις δικαιώνουν τοὺς ἀρχαίους συγγραφεῖς, οἱ ὁποῖοι ἀναφέρουν ὅτι οἱ Θρᾶκες κατασκεύαζαν τὰ ἱερά τους στὶς κορυφὲς τῶν βουνῶν γιὰ νὰ δέχονται τὶς πρῶτες ἀκτίνες τοῦ ἀνατέλλοντος ἡλίου. Ὅμοιοι χῶροι ἀφιερώνονταν καὶ στὸν Διόνυσο, ὅπως ἀναφέρει ὁ Ἡρόδοτος γιὰ τὸ φημισμένο μαντεῖο τοῦ Διονύσου στὴ γῆ τῶν Σατραίων, οἱ ὁποῖοι ἐπέλεγαν τοὺς ἱερεῖς τους μεταξὺ τῶν Βησσῶν.(*)

Ὀκτῶ αἰῶνες ἀργότερα ὁ Μακρόβιος (**) μὰς πληροφορεῖ ὅτι στὸ λόφο Ζιλμισσὸ ὑπῆρχε κυκλικὸς ναὸς μὲ κεντρικὸ ἄνοιγμα στὴ στέγη. Ἢδη ὁ τόπος καὶ τὸ σχῆμα αὐτοῦ τοῦ διονυσιακοῦ ἱεροῦ ἀποκαλύπτουν τὸν δεσμὸ μὲ τὴν λατρεία τοῦ ἡλίου, θεότητα μὲ τὴν ὁποία συνδέονταν ὁ Θεὸς τῆς βλάστησης καὶ ἐκεῖνος τοῦ βασιλείου τῶν νεκρῶν. Τέτοιες σχέσεις κάνουν ἀντιληπτὸ τὸ πεπρωμένο ποὺ ἐπιφύλασσε ἡ τύχη στὸν Ρῆσο, ὁ ὁποῖος σὰν ἡλιακὴ θεότητα «δὲν θὰ χανόταν στὴν ἀγκαλιὰ τῆς μαύρης γῆς», ἀλλὰ «θὰ παρέμενε νὰ ἐκστασιάζεται στὸ φῶς μὲ τὴν ἰδιότητα τοῦ ἡμιθέου, στὶς σπηλιὲς τῆς ἀργυρόφλεβης Θράκης» (Εὐρυπίδης, Ρῆσος 970, 978-979)

Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο συνδεόταν ἡ χθόνια ἀρχὴ (σπήλαιο) μὲ τὴν ἡλιακὴ (ἡ ἔκσταση τοῦ φωτός).
Ἄξιος προσοχῆς εἶναι ὁ μῦθος τοῦ Μάρωνα, ἱερέα τοῦ Ἀπόλλωνος (ἡλιακὴ θεότητα), ὁ ὁποῖος στὴν Ὀδύσσεια προσφέρει στὸν Ὀδυσσέα δώδεκα ἀμφορεῖς γλυκὸ κρασί, σύμβολο τοῦ Διονύσου. Ὁ Εὐάνθης, πατέρας τοῦ Μάρωνα, ἦταν γιὸς τοῦ Διονύσου, ἐνῶ μία ἄλλη ἐκδοχὴ ἀποδίδει τὴν πατρότητα τοῦ Μάρωνα ἀπευθείας στὸν Διόνυσο. Ἡ ἐνδιαφέρουσα πλευρὰ τοὺ μύθου βρίσκεται στὸν ἱερέα ἀντιπρόσωπο τῆς φυλῆς τῶν Κικόνων, ποὺ κατάφερε νὰ ἐνώσῃ δύο στοιχεῖα διαμετρικὰ ἀντίθετα, τὸ ἀπολλώνιο (ἡλιακὸ) καὶ τὸ διονυσιακὸ (χθόνιο), ὅταν μαινόταν στὴν Θράκη ἡ σκληρὴ σύγκρουση μεταξὺ τῶν δύο λατρειῶν, τῆς ὁποίας τὰ θύματα ἦταν ὁ Λυκοῦργος(***) καὶ ὁ Ὀρφεύς, μὲ τὴν τελικὴ ἐπικράτηση τῆς διονυσιακῆς λατρείας.
——————————————————————————
(*) [7.111.1] «Σάτραι δὲ οὐδενός κω ἀνθρώπων ὑπήκοοι ἐγένοντο, ὅσον ἡμεῖς ἴδμεν, ἀλλὰ διατελεῦσι τὸ μέχρι ἐμεῦ αἰεὶ ἐόντες ἐλεύθεροι μοῦνοι Θρηίκων· οἰκέουσί τε γὰρ ὄρεα ὑψηλά, ἴδῃσί τε παντοίῃσι καὶ χιόνι συνηρεφέα, καί εἰσι τὰ πολέμια ἄκροι. [7.111.2] οὗτοι οἱ τοῦ Διονύσου τὸ μαντήιόν εἰσι ἐκτημένοι· τὸ δὲ μαντήιον τοῦτο ἐστὶ μὲν ἐπὶ τῶν ὀρέων τῶν ὑψηλοτάτων, Βησσοὶ δὲ τῶν Σατρέων εἰσὶ οἱ προφητεύοντες τοῦ ἱεροῦ, πρόμαντις δὲ ἡ χρέωσα κατά περ ἐν Δελφοῖσι, καὶ οὐδὲν ποικιλώτερον.»
Δηλαδὴ:
[7.111.1] «Οἱ Σᾶτρες, ἀπ᾽ ὅσες πληροφορίες ἔχουμε γιὰ τὸ παρελθόν, ὡς σήμερα δὲν ἔχουν ὑποταχτεῖ σὲ κανέναν, ἀλλὰ ζοῦν συνεχῶς ἐλεύθεροι, μονάχα αὐτοὶ ἀπὸ τοὺς Θρᾶκες· γιατὶ κατοικοῦν σὲ ψηλὰ βουνά, σκεπασμένα πέρα ὥς πέρα ἀπὸ κᾶθε λογῆς δέντρα κι ἀπ᾽ τὸ χιόνι, καὶ δὲν ἔχουν τὸ ταῖρι τους στὴν πολεμικὴ ἀρετή. [7.111.2] Δικό τους εἶναι τὸ μαντεῖο τοῦ Διονύσου· τὸ μαντεῖο αὐτό βρίσκεται πάνω στὰ πιὸ ψηλὰ βουνά· κι ἀνάμεσα στοῦς Σᾶτρες οἱ Βησσσοὶ εἶναι αὐτοὶ ἀπ᾽ τοὺς ὁποίους προέρχονται οἱ ἰερεῖς τοῦ μαντείου, ἐνῶ ἡ μάντισσα εἶναι ποὺ χρησμοδοτεῖ, κάτι παρόμοιο μ᾽ ὅ,τι γίνεται στοὺς Δελφούς· οἱ ἄλλες παραδοξολογίες εἶναι παραπανίσιες.»
(**) Μακρόβιος (Ambrosius Aurelius Theodosius Macrobius, 5oς αἰ. μ.Χ.). Λατίνος συγγραφέας.
(***) Λυκοῦργος, βασιλέας τῶν Ἠδωνῶν. Ἐκτελέσθηκε ἀπὸ τὸν Διόνυσον στὸ ὄρος Παγγαῖον
———————————————————————————-
Στὴν εἰκόνα βλέπουμε θρακικὸ ἱερὸ στὴν περιοχὴ τοῦ Tυρνόβου (σημ. Malko Tarnovo), ποὺ ἀνῆκε στὴν διοικητικὴ περιφέρεια τῆς Ἀδριανουπόλεως. [Mε τη Συνθήκη του Bουκουρεστίου (1913), η Bουλγαρία απέσπασε οριστικά από την Oθωμανική Aυτοκρατορία περιοχές που ανήκαν κατά την περίοδο 1878 - 1912 στο Bιλαέτι Aδριανουπόλεως και συγκεκριμένα περιοχές που αντιστοιχούσαν στο Σαντζάκι Γκιουμουλτζίνας και σε τμήματα των Σαντζακίων Δεδέαγατς (Kαζάς Δεδέαγατς και το δυτικά του Eβρου τμήμα του Kαζά Σουφλίου), Aδριανουπόλεως (Kαζάς Kίρτζαλι και τμήματα των Kαζάδων Oρτάκιοϊ και Mουσταφά Πασά) και Σαράντα Eκκλησιών (τμήματα των Kαζάδων Tυρνόβου και Aγαθουπόλεως.]