Γλυπτά μέσα στο μάτι... βελόνας!

Η ζωή του μοιάζει να έχει ξεπηδήσει από το παραμύθι του Γκιούλιβερ. Ως σύγχρονος γίγαντας, ο ανατρεπτικός βρετανός γλύπτης Γουίλαρντ Γουίγκαν ζει στη δική του λιλιπούπολη: έναν μικρόκοσμο νανογλυπτών που ακροβατούν στο μάτι της βελόνας ή στην κεφαλή του καρφιού και είναι ορατά μόνο στον φακό του μικροσκοπίου!

Οι πρώτες ύλες, «ανύπαρκτες». Μερικοί κόκκοι άμμου, μια τρίχα από νάιλον ή μια ακίδα. Στοιχεία που για τους πλείστους από εμάς είναι μάλλον αόρατα,...
για τον Γουίγκαν αποτελούν την κατάλληλη βάση για την υλοποίηση του οράματός του. «Μπορώ να σμιλεύσω οτιδήποτε» εξομολογείται προς «Το Βήμα» ο ευρηματικός καλλιτέχνης. Οσο πιο μικρά γίνονται μάλιστα τα έργα του στο μάτι, τόσο πιο τσουχτερά είναι στην τσέπη. Η τελευταία του συλλογή 70 συνολικά κομματιών, μάλιστα, αγοράστηκε από βρετανό επιχειρηματία έναντι του αστρονομικού ποσού των 14 εκατ. ευρώ!

Πηγή έμπνευσης τα παραμύθια 
 
Ο ίδιος, αν και ιδιαίτερα ομιλητικός, προτιμά να αναφέρεται περισσότερο στις δημιουργίες του παρά στον εαυτό του. Αυτοχαρακτηρίζεται ωστόσο ήρεμος, υπομονετικός, ενώ υπογραμμίζει ότι είναι προικισμένος με στρατιωτική πειθαρχία και απεριόριστη αγάπη για οτιδήποτε τον περιβάλλει. Πιστεύει μάλιστα, ότι η προσωπικότητά του αντικατοπτρίζεται στα γλυπτά του, τα οποία στην πλειονότητά τους είναι εμπνευσμένα από παραμύθια, όπως ο «Μάγος του Οζ» ή «Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι», διάσημα μνημεία όπως το Αγαλμα της Ελευθερίας, γνωστές προσωπικότητες του θεάματος, όπως η Μέριλιν Μονρόε ή ο Ελβις Πρίσλεϊ, ή ακόμη και απλές καθημερινές συνήθειες. Και παρά το σχεδόν μηδαμινό τους μέγεθος, ξεχωρίζουν για τις ασύλληπτα ακριβείς λεπτομέρειες που τα κοσμούν.

«Ολα ξεκίνησαν όταν ήμουν πέντε χρόνων» εξιστορεί. Η μαθησιακή δυσκολία του να διαβάζει και να γράφει, όπως εκμυστηρεύεται, τον έκανε πάντοτε να νιώθει «μικρός» μπροστά στους συμμαθητές του. Αυτός άλλωστε ήταν και ο λόγος της απομόνωσης και εσωστρέφειάς του, η οποία όμως σύντομα βρήκε την καλλιτεχνική της διέξοδο. Ηταν σαν να είχε βάλει ένα στοίχημα με τον ίδιο του τον εαυτό: ήθελε να αποδείξει ότι το «λιγότερο είναι περισσότερο» και ότι κάποιες φορές το «τίποτα μπορεί να γίνει το παν»!

«Στο σχολείο δεν ήμουν καλός και έτσι είχα κλειστεί στον δικό μου μικρόκοσμο. Αρχισα να φτιάχνω μικροσκοπικά πράγματα, όπως π.χ. σπιτάκια για τα μυρμήγκια, με καρέκλες-μινιατούρες στο εσωτερικό και κούνιες στον φανταστικό τους κήπο. Θυμάμαι ότι το έσκαγα από το σχολείο για να πάω να χτίσω τη μικροσκοπική μου πόλη» λέει γελώντας. «Μεγαλώνοντας οι κατασκευές μου γίνονταν όλο και μικρότερες και πιο εντυπωσιακές».

Και κάπως έτσι, χρόνο με τον χρόνο, έφτασαν στις σημερινές τους διαστάσεις. «Τώρα πια όσοι επισκέπτονται τις εκθέσεις μου δεν πιστεύουν στα μάτια τους! Οταν μάλιστα μαθαίνουν ότι πρόκειται για τα μικρότερα έργα τέχνης στον κόσμο, συνήθως αναφωνούν: "Αυτό είναι απίστευτο! Κανένας δεν μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο!". Αυτό είναι που μου χαρίζει προσωπικά τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση!» συμπληρώνει υπερήφανα. Τον Ιούλιο του 2007 μάλιστα ο πρίγκιπας Κάρολος απένειμε στον πρωτότυπο γλύπτη τον τιμητικό τίτλο του Μέλους της Τάξεως της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (ΜΒΕ).
Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1993, ο βρετανός σκηνοθέτης και παραγωγός Πόγκους Σίζαρ έφτιαξε την ταινία μικρού μήκους «An Eye On Χ», η οποία ήταν εξ ολοκλήρου αφιερωμένη στον Γουίγκαν και στην προσπάθειά του να σμιλεύσει δύο γλυπτά προς τιμήν του «πιο οργισμένου μαύρου της Αμερικής», του έγχρωμου ηγέτη του Κινήματος των Αφροαμερικανών τη δεκαετία 1950-1960 Μάλκολμ Χ: το ένα σε πραγματικό μέγεθος και το άλλο στην κορυφή μιας οδοντογλυφίδας.
Δημιουργία χωρίς... ανάσα 
 
Η τέχνη της «νανογλυπτικής», όπως μας αποκαλύπτει ο ίδιος, απαιτεί θυσίες, υπερβολική υπομονή και απεριόριστο χρόνο. «Οταν δουλεύεις σε τόσο μικρή κλίμακα πρέπει ουσιαστικά να σταματήσεις να αναπνέεις!» δηλώνει χαρακτηριστικά. Ακόμη και τα εργαλεία αποτελούν πηγή έμπνευσης. «Για τη σμίλευση χρησιμοποιώ ένα πολύ μικρό θραύσμα διαμαντιού το οποίο είναι κολλημένο πάνω σε μια καρφίτσα» εξηγεί. Η διαδικασία της δημιουργίας ωστόσο είναι ιδιαίτερα δύσκολη, όπως εξηγεί ο Γουίγκαν. «Κρατώντας την αναπνοή μου σμιλεύω με υπερβολικά μαλακές και αργές κινήσεις. Αυτό γίνεται ανάμεσα στους παλμούς της καρδιάς μου, γιατί ακόμη και αυτοί μπορεί να είναι καταστροφικοί. Αλλωστε έχω κάνει πολλές ασκήσεις αναπνοής» λέει χαριτολογώντας.
 
«Για να μπορώ να δουλέψω δηλαδή» συμπληρώνει «πρέπει να είμαι απίστευτα ήρεμος, σχεδόν να βρίσκομαι σε κατάσταση διαλογισμού και να είμαι βέβαιος ότι δεν υπάρχουν κραδασμοί από αυτοκίνητα ή από οποιαδήποτε άλλη έντονη κίνηση εντός του χώρου. Ο βαθμός δυσκολίας είναι πραγματικά υπερβολικά υψηλός» παραδέχεται.

Προκειμένου να επιτύχει και την παραμικρή λεπτομέρεια στη διακόσμηση των γλυπτών του - όσο περίεργο και αν ακούγεται -, ο Γουίγκαν χρησιμοποιεί ένα τριχίδιο μύγας! «Με τη βοήθεια ενός υπέρλεπτου τριχιδίου από το κεφάλι της μύγας φτιάχνω ένα πινέλο. Στη συνέχεια θρυμματίζω με προσοχή την μπογιά και φτιάχνω τη δική μου φόρμουλα η οποία έχει πολύ ρευστή υφή. Βουτώ το τριχίδιο σε αυτήν και ζωγραφίζω με μεγάλη προσοχή».

Μερικά από τα γλυπτά του είναι μικρότερα ακόμη και από την τελεία που βλέπουμε στο τέλος της συγκεκριμένης πρότασης και άρα αόρατα με γυμνό μάτι. Είναι μάλιστα εντυπωσιακό το γεγονός ότι μπορούν να χωρέσουν όλα μαζί σε ένα σπιρτόκουτο! Ο καλύτερός του φίλος, τονίζει, είναι ένα μικροσκόπιο που τον συντροφεύει σε ατελείωτες ώρες δημιουργίας, οι οποίες πολλές φορές αγγίζουν συνοπτικά ως και τους δύο μήνες. Αυτό, φυσικά, ποικίλλει ανάλογα με τον βαθμό δυσκολίας του έργου.
«Δουλεύω πάνω σε κάθε κομμάτι περίπου 15-18 ώρες την ημέρα, με αρκετές παύσεις. Υπάρχουν φορές που εξαιτίας της αυξημένης προσοχής που χρειάζεται να δώσω σε κάτι τόσο μικροσκοπικό, νιώθω τόσο εξαντλημένος ώστε πρέπει να διακόψω για τουλάχιστον μία ημέρα ώσπου να συνέλθω» λέει ο καλλιτέχνης από το Μπέρμιγχαμ. «Το μεγαλύτερο διάστημα που έχω αφιερώσει ποτέ για την ολοκλήρωση ενός γλυπτού ανέρχεται σε τέσσερις μήνες» προσθέτει.

Όταν κατάπιε το... γλυπτό 
  
Και, φυσικά, το ότι προσπαθεί να σμιλεύσει κάτι σχεδόν ανύπαρκτο εγείρει το εύλογο ερώτημα των ατυχημάτων. Οπως εξηγεί, οι ισορροπίες οι οποίες διαχωρίζουν το αριστούργημα από την καταστροφή είναι υπερβολικά λεπτές. Μια απότομη κίνηση, μια πιο βαθιά ανάσα, ο χτύπος της καρδιάς του σε λάθος στιγμή και το έργο τέχνης αποτελεί παρελθόν. Φανερά εκνευρισμένος, ο Γουίγκαν αναφέρει ένα περιστατικό όπου κατά λάθος εισέπνευσε μια χαριτωμένη, λιλιπούτεια μπαλαρίνα που έφτιαχνε στην κεφαλή ενός καρφιού. «Την εισέπνευσα και την κατάπια! Τόσο απλά! Ενα μικρό λάθος, και άντε πάλι από την αρχή!».
 
Ο βρετανός νανογλύπτης αντλεί την έμπνευσή του από οτιδήποτε τον περιβάλλει. Από έναν άνθρωπο που κάθεται στο πάρκο ως δύο φίλους που γευματίζουν σε εστιατόριο ή το παραμύθι της «Ωραίας Κοιμωμένης». Κάθε φορά όμως όταν περνάει στο πρακτικό μέρος, ακολουθεί συγκεκριμένη σειρά. Δεν δουλεύει απευθείας στο μάτι της βελόνας ή στην κεφαλή του καρφιού. Δημιουργεί πρώτα το γλυπτό του και στη συνέχεια, κάνοντας δύο μικροσκοπικές οπές πάνω στη βελόνα και στο καρφί, τα «σφηνώνει» στις μικροσκοπικές μεταλλικές επιφάνειες. «Η κόλλα από μόνη της δεν διασφαλίζει τη σταθερότητα του γλυπτού, με τον συγκεκριμένο τρόπο όμως διασφαλίζεται η σταθερότητα του κόκκου» υποστηρίζει.

Το γεγονός ότι κανείς δεν μπορεί να θαυμάσει τον Μοχάμεντ Αλι να αγωνίζεται στο ρινγκ που βρίσκεται στην κεφαλή ενός καρφιού, χωρίς τη βοήθεια του ειδικού φωτισμού και του μικροσκοπίου, δεν φαίνεται να τον αγχώνει. Αντίθετα, τον κάνει να αισθάνεται πολύ όμορφα γιατί, όπως ισχυρίζεται, η τέχνη του δεν απευθύνεται στις μάζες αλλά σε ένα ξεχωριστό κοινό που επιθυμεί να γνωρίσει και να εκτιμήσει τη λιλιπούπολή του. «Πρέπει να κοιτάξεις στο μικροσκόπιο για να καταλάβεις περί τίνος πρόκειται» μας λέει. «Σε κάθε έκθεση υπάρχουν περίπου 20 μικροσκόπια όπως επίσης και ειδικός φωτισμός φωτοδιόδων (LED), o οποίος αναδεικνύει και την παραμικρή πτυχή του κάθε έργου».

Πληρώθηκε 14 εκατ. ευρώ 
 
Ο μικρόκοσμος του Γουίγκαν, όμως, πέρα από πολύτιμος για τον ίδιο, όταν μεταφράζεται σε μηδενικά γίνεται το ίδιο ανεκτίμητος και για τους συλλέκτες του είδους. Αν και συνηθίζει να πουλάει τα γλυπτά του μεμονωμένα, παρ' όλα αυτά τον Φεβρουάριο του περασμένου έτους ο γλύπτης εντυπωσίασε για τα καλά τον πρώην αρχηγό της βρετανικής ομάδας τένις του Davis Cup και νυν επιχειρηματία Ντέιβιντ Λόιντ, ο οποίος προκειμένου να αποκτήσει ολόκληρη τη συλλογή κατέβαλε, ούτε λίγο ούτε πολύ, το υπέρογκο ποσό των 14 εκατ. ευρώ. «Αυτό συνέβη στην τελευταία μου έκθεση» εκμυστηρεύεται με καμάρι ο δημιουργός. «Συνήθως τα γλυπτά μου πωλούνται από 50.000 ως 63.000 ευρώ το κομμάτι, ενώ κάποια πιο φθηνά κοστολογούνται περί τις 32.000 ευρώ». Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι και ο συγκεκριμένος κανόνας δεν έχει εξαιρέσεις. «Το ακριβότερο έργο που πούλησα ποτέ ήταν το πιστό αντίγραφο του αρχιτεκτονικού αριστουργήματος του Ρίτσαρντ Ρότζερς: του κτιρίου της βρετανικής ασφαλιστικής εταιρείας Lloyd's, το οποίο τότε είχε εκτιναχθεί στις 119.000 ευρώ» εξηγεί.

Ενα παραμύθι που ξετυλίγεται στο μάτι της καρφίτσας ή ένα μνημείο που δεσπόζει στην κεφαλή ενός καρφιού. Οπως και αν περιγράψει κανείς τα έργα του Γουίλαρντ Γουίγκαν, το σίγουρο είναι ότι πάντοτε θα αδυνατεί να αναδείξει το μεγαλείο της μικρότητάς τους. Μέσα από τις προσωπικές του αδυναμίες και τις παιδικές του ανασφάλειες ο βρετανός νανογλύπτης κατάφερε να καλλιεργήσει ένα σπάνιο ταλέντο και να πραγματοποιήσει το όνειρο κάθε παιδιού: να δημιουργήσει έναν μυστικό «νεραϊδόκοσμο». Το αποτέλεσμα; Αριστουργήματα που εξισορροπούν ανάμεσα στις δυσκολίες των κανόνων του νανομέτρου, στην αστείρευτη φαντασία και στον υπέρμετρο ρομαντισμό!