ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ, ο “ΠΕΝΤΑΘΛΟΣ” της Φιλοσοφίας

Τα Άβδηρα ήταν ιωνική αποικία στις ακτές της Θράκης. Οι Αρχαίοι και κυρίως οι Αθηναίοι κωμωδιογράφοι δεν τα είχαν σε υπόληψη, αν κρίνουμε από το πλήθος ανέκδοτων που κυκλοφορούσαν σε βάρος τους και στα οποία εμφανίζονται ως πόλη βλακών (ακόμη και στην Αγγλική εμφανίζεται η λέξη abderian (abderite) = ανόητος).

Αυτή η φήμη ΔΕΝ ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα διότι εκεί γεννήθηκαν πολλοί μεγάλοι διανοητές όπως ο ΛΕΥΚΙΠΠΟΣ, ο ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ, ο ΕΚΑΤΑΙΟΣ και ο ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ και μάλλον η δυσφήμηση γεννήθηκε από κάποιο ανταγωνισμό μεταξύ Αθήνας και Αβδήρων.

Ο Δημόκριτος, γεννήθηκε στα Άβδηρα και ήταν το 3ο παιδί μιας πολύ πλούσιας οικογένειας (ο πατέρας του ήταν κάτι σαν τραπεζίτης στα Άβδηρα). Είχε για δασκάλους στην αρχή τον φιλόσοφο Λεύκιππο και κατόπιν τον Αναξαγόρα.

Ως μαθητής ήταν τόσο φιλόπονος ώστε είχε κλειστεί σε ένα χωριστό δωμάτιο στον κήπο του σπιτιού του και διάβαζε συνεχώς χωρίς να βγαίνει καθόλου.

Μετά τα μαθήματα του Λεύκιππου, αποφάσισε πολύ νέος να μάθει περισσότερα ταξιδεύοντας στα μέρη της Αρχαίας σοφίας. Καθώς ο πατέρας του είχε πεθάνει, ζήτησε από τα άλλα 2 αδέλφια του το μερίδιο του από την τεράστια πατρική περιουσία. Εκείνοι όμως αντί του 1/3 του έδωσαν λιγότερα ,που έφταναν εντούτοις στο μυθώδες ποσό των εκατό ταλάντων (σήμερα περί τα 3 εκατομμύρια ευρώ !!!).

Ο Δημόκριτος ταξίδεψε στη Μικρασία, στην Περσία, επισκέφθηκε τους ναούς της Βαβυλώνας και έζησε 5 χρόνια στην Αίγυπτο, σπουδάζοντας και μελετώντας. Κατά τον Δημήτριο τον Φαληρέα έφτασε ως τις Ινδίες και γνώρισε τη σοφία των Γυμνοσοφιστών.

Κατά την πολύχρονη αποδημία του ξόδεψε όλη τη πατρική περιουσία και όταν ύστερα από χρόνια γύρισε στη πατρίδα του ,ΗΤΑΝ ΜΕΝ ΔΙΑΣΗΜΟΣ ΚΑΙ ΣΟΦΟΣ αλλά ΑΠΟΡΟΣ και τον συντηρούσε ο αδελφός του Δαμάσιος.

Ίσχυε τότε στα Άβδηρα νόμος που όριζε πως, όποιος σπαταλούσε τη πατρική περιουσία, εθεωρείτο ΑΠΟΛΙΣ, δηλ έχανε τα πολιτικά του δικαιώματα καθώς και το δικαίωμα να ταφεί στον τόπο του.

Ο Δημόκριτος μια μέρα συγκέντρωσε τους πολίτες των Αβδήρων στο θέατρο της πόλης και τους διάβασε το κυριότερο έργο του, τον ΜΙΚΡΟ ΔΙΑΚΟΣΜΟ, που πραγματευόταν την συγκρότηση του σύμπαντος. Οι Αβδηρίτες τόσο ενθουσιάστηκαν με όσα άκουσαν ,που ψήφισαν στην Εκκλησία του Δήμου απόφαση με την οποία η πόλη όταν μεν θα πέθαινε ο Δημόκριτος θα τον έθαβε με δημοσία δαπάνη επί του παρόντος δε, απέδιδε στον Δημόκριτο, από το δημόσιο ταμείο, πεντακόσια τάλαντα, πενταπλάσιο δηλαδή ποσό από τη περιουσία που ξόδεψε. Άλλο ένα δείγμα ότι οι Αβδηριτες δεν ήταν βλάκες ή γελοίοι.

Έγραψε πολλά βιβλία. Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει 70 τίτλους έργων του. Κανένα δεν έχει φτάσει ως εμάς. Από τον τεράστιο αυτό πλούτο σώθηκαν μόνο 300 αποσπάσματα.

Η συστηματική καταστροφή των βιβλίων του Δημόκριτου άρχισε από πολύ νωρίς. Πρώτος ο Πλάτων συγκέντρωσε όσα βιβλία του Δημόκριτου βρήκε και θέλησε να τα κάψει ,αλλά τον εμπόδισαν 2 Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι, ο Αμύλκας και ο Κλεινίας, λέγοντάς του πως δεν θα ωφελούσε σε τίποτα, γιατί τα βιβλία του Δημόκριτου ήταν πολλά και βρίσκονταν σε χέρια πολλών. Ότι δεν κατόρθωσε όμως ο Πλάτων το πέτυχαν 700 χρόνια αργότερα οι Χριστιανοί.

Παρόλα αυτά όμως ο Πλάτων αναγνώριζε το μεγαλείο της διάνοιας του Δημόκριτου, τον οποίο ονομάζει “ΠΕΝΤΑΘΛΟ” της Φιλοσοφίας. Πράγματι ο Δημόκριτος διακρίθηκε και στη Φυσική και στη Ηθική και στα Μαθηματικά και στους εγκύκλιους λόγους ενώ είχε πλήρη εμπειρία των Τεχνών. Αντίθετα δε με πολλούς σύγχρονούς του φιλοσόφους, όχι μόνο δεν καταφρονούσε την εργασία αλλά πίστευε ότι “ΛΟΓΟΣ ΕΡΓΟΥ ΣΚΙΗ ” δηλαδή ο Λόγος είναι αποτέλεσμα του Έργου.

Ο Δημόκριτος έδινε τεράστια σημασία στη γνώση, γιατί πίστευε πως ο άνθρωπος, γνωρίζοντας τις αιτίες των διαφόρων φαινομένων ή τη φύση των πραγμάτων, μπορεί να καταλάβει καλύτερα τον κόσμο μέσα στον οποίο ζει και να απαλλαγεί από το φόβο. Ο μεγάλος αυτός σοφός πρέσβευε πως ο άνθρωπος με τη γνώση αυτή αποκτά ψυχική γαλήνη και εσωτερική ηρεμία, φτάνοντας σε μια κατάσταση που την ονόμαζε ευεστώ. Το επόμενο στάδιο της ψυχικής κατάστασης του ανθρώπου, που έχει κατακτήσει την «ευεστώ», είναι το στάδιο της «αθαμβίας», όταν ο άνθρωπος θα πάψει να καταπλήσσεται και να «θαμπώνεται» με όσα παράξενα ή ανεξήγητα βλέπει. Η ολοκλήρωση του ψυχικού κόσμου γίνεται, κατά το Δημόκριτο, με την κατάκτηση της «ευθυμίας», που σήμαινε ψυχική γαλήνη και ευεξία.